Szanse zatrudnienia w poszczególnych grupach: samoocena

Grupy osób bezrobotnych i biernych zawodowo różnią się od siebie przede wszystkim działaniami, jakie podejmują na rynku pracy, dlatego w tym rozdziale ich postawy i działania będą analizowane osobno. W przypadku bezrobotnych opisane zostaną najczęściej wykorzystywane sposoby poszukiwania pracy oraz nadzieje i oczekiwania z nią związane, analiza sytuacji biernych zawodowo skupi się na powodach, z których nie szukają pracy, oraz warunkach, jakie skłoniłyby ich do zmiany postawy.

Na początku należy zaznaczyć, że o różnym stosunku osób z tych dwóch grup do podjęcia pracy świadczy historia ich zatrudnienia. Pytane o ostatnią pracę osoby bierne zawodowo bardzo często deklarują, że same ją zostawiły (73%), przy czym aż 78% z tych, którzy zrezygnowali, jako powód podaje zły stan zdrowia i przejście na rentę. Osoby bezrobotne znacznie częściej traciły pracę niezależnie od swojej woli, wskutek zwolnienia lub likwidacji zakładu pracy.

Tabela 1.6. Ostatnia praca

Bezrobotni Bierni zawodowo Jeśli chodzi o Pana(i) ostatnią pracę, to czy:

w procentach

– sam(a) Pan(i) z niej odszedł/odeszła 38 73

– zwolniono Pana(ią) 31 12

– stracił(a) Pan(i) pracę z powodu likwidacji

zakładu pracy, bankructwa 31 15

Ważnym kontekstem podjęcia decyzji o poszukiwaniu pracy jest powszechne nastawienie dotyczące oceny szans potencjalnego pracownika. Nastawienie to poka-zują odpowiedzi na pytanie zadane wszystkim respondentom (niezależnie od tego, czy pracują, czy też nie), dotyczące oceny szans na znalezienie zatrudnienia przez osoby w różnym wieku, posiadające takie same kwalifikacje. Wykres pokazuje, że w po-wszechnej opinii szanse starszych pracowników na rynku pracy są wyraźnie mniejsze niż pracowników młodszych, a sytuacja jest oceniania jako szczególnie trudna w przypadku bezrobotnych, którzy skończyli 56 lat. Świadomość takiego nastawienia może działać demotywująco szczególnie na osoby z tej grupy wiekowej i skłaniać je do rezygnacji z podejmowania wysiłku poszukiwania pracy.

Rysunek 1.10. Jak ocenia Pan(i) szansę znalezienia pracy przez osoby z różnych grup wiekowych, posiadające takie same kwalifikacje?

30%

Kolejne pytania zadano tylko osobom bezrobotnym, a więc osobom, które aktyw-nie szukają pracy. Rysunek 1.11. pokazuje, że wśród starszych pracowników jest znacznie więcej tych, którzy nie mają nadziei na znalezienie pracy – nie wierzy w to aż połowa bezrobotnych powyżej 54. roku życia i jest to najczęściej spotykana postawa w tej grupie. Wśród starszych respondentów jednocześnie wzrasta nieco odsetek tych, którzy nie potrafią ocenić swoich szans, przybywa też o kilka punktów procentowych tych, którzy sądzą że już wkrótce podejmą nowe zatrudnienie. W młod-szej grupie wiekowej najwięcej respondentów przewiduje, że znajdzie pracę, mimo że będzie to bardzo trudne, jednak aż 40% jest nastawiona pesymistycznie i nie wierzy w powodzenie swoich starań.

Rysunek 1.11. Jak ocenia Pan(i) swoje szanse na znalezienie odpowiedniej dla siebie pracy? (N = 130)

Będzie bardzo trudno znaleźć mi pracę, ale

w końcu ją znajdę

Myślę, że nie będzie to takie trudne i już wkrótce

będę pracował(a)

Poza wiekiem, również grupy wyróżnione ze względu na inne cechy (takie jak płeć, miejsce zamieszkania czy stan zdrowia) różnią się między sobą stopniem wiary w pozytywne zakończenie swoich poszukiwań. Nastawienie panujące w wyróż-nionych grupach wskazuje, jakie grupy starszych osób poszukujących pracy postrze-gają swoją sytuację jako szczególnie trudną i mogą potrzebować specjalnego wsparcia.

Zaskakujące jest to, że szczególnie często pesymizm spotykany jest wśród bezrobotnych mieszkańców Lublina, którzy wykazują dużą aktywność w poszuki-waniu pracy. W tej grupie jest też najwięcej osób, które nie potrafią określić stopnia,

w jakim spodziewają się, że uda im się znaleźć pracę; zdecydowanie najmniej jest też optymistów. Tak zrezygnowana postawa może wskazywać, że rynek pracy w Lublinie jest szczególnie trudny dla osób w starszym wieku, które znalazły się bez pracy – czy to ze względu na dużą konkurencję, czy też z powodu wymagania kompetencji, które nie są rozpowszechnione w tej grupie wiekowej. Najmniej zrezygnowanych osób jest wśród poszukujących zatrudnienia mieszkańców wsi.

Tabela 1.7. Ocena szansy na znalezienie pracy w zależności od miejsca zamieszkania (N = 130) Wieś Miasta

(inne niż Lublin) Lublin Jak ocenia Pan(i) swoje szanse na znalezienie

odpowiedniej dla siebie pracy?

w procentach

Nie sądzę, aby mi się to w ogóle udało 37 43 52 Będzie bardzo trudno znaleźć mi pracę,

ale w końcu ją znajdę 33 49 13

Myślę, że nie będzie to takie trudne i już

wkrótce będę pracował(a) 22 3 13

Trudno powiedzieć 9 5 22

Kolejną cechą mocno różnicującą optymizm i pewność siebie bezrobotnych jest płeć. Bezrobotne kobiety mają znacznie silniejsze przekonanie, że poszukiwanie pracy w ich przypadku nic nie da – sądzi tak niemal połowa kobiet. Z kolei co piąty poszukujący pracy mężczyzna uważa, że znalezienie pracy nie będzie dla niego bardzo trudne. Takie wyniki mogą wskazywać, że starsze kobiety są zatrudniane mniej chętnie niż starsi mężczyźni lub że w zawodach uznawanych za kobiece wiek jest większym obciążeniem, lub też że kobiety są mniej zdeterminowane w poszu-kiwaniu pracy.

Tabela 1.8. Ocena szansy na znalezienie pracy w zależności od płci (N = 130)

Kobiety Mężczyźni Jak ocenia Pan(i) swoje szanse na znalezienie odpowiedniej

dla siebie pracy? w procentach

Nie sądzę, aby mi się to w ogóle udało 47 37

Będzie bardzo trudno znaleźć mi pracę, ale w końcu ją znajdę 40 33 Myślę, że nie będzie to takie trudne i już wkrótce będę

pracował(a) 4 19

Trudno powiedzieć 9 11

Osoby bezrobotne różnią się między sobą czasem, jaki spędziły, poszukując pracy. Nieco więcej niż jedna trzecia (35%) tej grupy szuka pracy krócej niż rok – takie osoby mają zwykle największe szanse powodzenia i najwięcej energii do poszu-kiwań. Na przeciwnym biegunie znajdują się bezrobotni, którzy szukają pracy dłużej niż 5 lat, których jest najwięcej – bardzo często tak długie pozostawanie bez pracy łączy się z utratą ważnych umiejętności i znacząco zmniejsza szansę znalezienia pracodawcy. Osoby, które szukają pracy najwyżej 12 miesięcy, będziemy nazywać – zgodnie z terminologią stosowaną przez GUS – krótkotrwale bezrobotnymi.

Rysunek 1.12. Jak długo poszukuje Pan(i) pracy? (N = 130)

23%

12%

17%

7%

41%

Do 6 miesięcy Od 6 miesięcy do roku

Od roku do trzech lat

Od trzech do pięciu lat

Dłużej niż pięć lat

Czas spędzony na poszukiwaniu pracy bardzo mocno wpływa na to, jak bezro-botni oceniają swoje szanse na rynku pracy. Wśród osób, które szukają pracy dłużej niż rok, ponad połowa (52%) nie wierzy w pozytywny wynik swoich starań. Wśród krótkotrwale bezrobotnych zrezygnowanych jest niewiele więcej niż jedna piąta (22%). Osoby, które uważają, że znalezienie nowej pracy nie będzie wielkim wyzwa-niem i uda się już wkrótce, stanowią aż 31% krótkotrwale bezrobotnych, natomiast wśród osób bezrobotnych dłużej niż rok taka postawa niemal się nie pojawia.

Tabela 1.9. Ocena szansy na znalezienie pracy w zależności od czasu szukania zatrudnienia (N = 130) Krótkotrwale

bezrobotni

Długotrwale bezrobotni Jak ocenia Pan(i) swoje szanse na znalezienie odpowiedniej

dla siebie pracy?

w procentach

Nie sądzę, aby mi się to w ogóle udało 22 52 Będzie bardzo trudno znaleźć mi pracę, ale w końcu ją znajdę 33 39 Myślę, że nie będzie to takie trudne i już wkrótce będę

pracował(a) 31 1

Trudno powiedzieć 13 8

Porównanie poziomu optymizmu jest jednym ze sposobów pozwalających określić, członkowie jakich grup są w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy. Innym sposobem jest bliższe przyjrzenie się cechom osób krótko- i długotrwale bezro-botnych. W tabeli 1.10. porównano te grupy pod względem cech, które omawialiśmy wyżej: wieku, płci, miejsca zamieszkania.

Okazuje się, że wiek nie wiąże się z czasem pozostawania na bezrobociu, widać za to związek między płcią (kobiety częściej są długotrwale bezrobotne) oraz miejscem zamieszkania (mieszkańcy wsi oraz mniejszych miast są częściej długo-trwale bezrobotni). W świetle danych pokazujących, że w stolicy województwa łatwiej jest wrócić na rynek pracy po epizodzie utraty zatrudnienia, dziwi pesymizm mieszkańców Lublina co do prawdopodobieństwa znalezienia przez nich zatrudnienia (por. tabela 1.7.).

Tabela 1.10. Cechy osób krótko- i długotrwale bezrobotnych

Krótkotrwale bezrobotni Długotrwale bezrobotni w procentach

45–54 lata 34 66

55–64 lata 36 64

Kobiety 31 69

Mężczyźni 39 61

Mieszkańcy wsi 31 69

Mieszkańcy miast (innych niż Lublin) 33 67

Mieszkańcy Lublina 46 54

Ogółem 35 65