Opinie o pracy i sytuacji na rynku pracy osób po 45. roku życia

po 45. roku życia na rynku pracy. W opiniach respondentek widoczna jest wyraźna ambiwalencja w stosunku do pracy. Niemal wszystkie (93%) zgadzają się ze stwierdzeniem, że praca nadaje życiu sens. Ogromna większość ankietowanych (82%)

uważa również, że ludzie, jeżeli są do tego zdolni, powinni pracować jak najdłużej.

Jednocześnie jednak większość badanych (70%) jest zdania, że praca to przede wszystkim sposób na zarabianie pieniędzy, nikt nie pracowałby, gdyby nie musiał.

Rysunek 3.6. W jakim stopniu zgadza się Pani lub nie zgadza z następującymi stwierdzeniami?

Praca nadaje sens życiu

Ludzie, jeżeli są do tego zdolni, powinni pracować jak najdłużej

Młodzi pracownicy wolą współpracować z osobami w podobnym do siebie wieku

Doświadczenie osób powyżej 45. roku życia jest wielkim atutem na rynku pracy Praca to przede wszystkim sposób na zdobycie pieniędzy, nikt nie

pracowałby, gdyby nie musiał Pracodawcy nie chcą inwestować w pracowników, którzy skończyli 45 lat

Osoby po 45. roku życia mają większe wymagania płac

Starsi powinni ustąpić miejsca na rynku pracy ludziom młodym

Szefowie na ogół nie chcą pracować ze starszymi od nich podwładnymi

Pracownicy po 45. roku życia częściej podważają decyzje przełożonych

Osoby powyżej 45. roku życia mają szanse na rozwijanie swej kariery zawodowej

Pracownicy powyżej 45. roku życia chętnie się kształcą, zdobywają nowe umiejętności Pracująca osoba powyżej 45. roku życia już tylko czeka na emeryturę

Pracodawcy chętnie zatrudniają osoby po 45. roku życia Zdecydowanie

Osoba po 45. roku życia jest postrzegana jako wartościowy pracownik:

zdecydowana większość badanych (84%) nie zgadza się z opinią, że pracująca osoba po 45. roku życia czeka już tylko na emeryturę. Ponad trzy czwarte ankietowanych (77%) uważa, że doświadczenie osób po 45. roku życia jest wielkim atutem na rynku pracy. Jednocześnie jednak panuje przekonanie, że starsi pracownicy nie mogą w wystarczającym stopniu liczyć na wsparcie ze strony pracodawców. Zdecydowana większość badanych (79%) uważa, że pracodawcy niechętnie zatrudniają osoby po 45. roku życia. Dwie trzecie (67%) jest zdania, że pracodawcy nie chcą inwestować w starszych pracowników. Blisko połowa (46%) jest przekonana, że szefowie na ogół nie chcą pracować z podwładnymi starszymi od siebie. Także młodzi pracownicy wolą współpracować z osobami w podobnym wieku niż z bardziej doświadczonymi kolegami (77%). Poczucie dyskryminacji na rynku pracy przyczynia się zapewne do przekonania, że starsi pracownicy nie mają szans na rozwój kariery zawodowej (58%) i powinni ustąpić miejsca na rynku pracy ludziom młodym (52%).

Subiektywnie gorsza (postrzegana jako gorsza) sytuacja na rynku pracy starszych pracowników po części jest zawiniona przez nich samych: zdaniem ponad połowy badanych (56%) pracownicy powyżej 45. roku życia niechętnie się kształcą i zdoby-wają nowe umiejętności. Jednocześnie mają większe niż młodsi oczekiwania płacowe (58%). Blisko dwie piąte (39%) uważa ponadto, że starsi pracownicy częściej niż młodsi podważają decyzje przełożonych.

Zastosowanie pogłębionych analiz statystycznych (analizy czynnikowej) pozwo-liło na wyodrębnienie pięciu czynników w sposób bardziej syntetyczny obrazujących podejście badanych do pracy i sytuacji na rynku pracy osób po 45. roku życia.

Twierdzenia, które znalazły się w pierwszym czynniku, ujmują pracę starszych pracowników jako konieczność, która bywa uciążliwa zarówno dla ich przełożonych, jak i dla młodszych kolegów oraz nich samych. Drugi czynnik pokazuje pracę zawodową jako przestrzeń dyskryminacji pracowników po 45. roku życia przez praco-dawców. Trzeci czynnik wyraża postawę afirmacji pracy. W czwartym czynniku znalazły się twierdzenia wskazujące na ewentualne przyczyny niechętnego stosunku pracodawców do starszych pracowników. Ostatni, piąty czynnik koncentruje się wokół atutów starszych pracowników.

Tabela. 3.4. Postrzeganie pracy i sytuacji na rynku pracy osób po 45. roku życia – wyniki analizy Wartości ładunków czynnikowych

Praca nadaje sens życiu 0,735 0,123 Praca to przede wszystkim

sposób na zdobycie pieniędzy, nikt nie pracowałby, gdyby nie musiał

0,528 0,202 0,389 0,165 -0,157

Ludzie, jeżeli są do tego zdolni, powinni pracować jak najdłużej

0,746 0,116

Szefowie na ogół nie chcą pracować ze starszymi od nich podwładnymi

0,533 -0,230 0,344 0,120

Młodzi pracownicy wolą współpracować z osobami w podobnym do siebie wieku

0,596 -0,238 0,303 0,136

Pracownicy po 45. roku życia częściej podważają decyzje przełożonych

0,311 0,130 0,731 Osoby po 45. roku życia

mają większe wymagania płacowe

0,891 Pracodawcy nie chcą

inwestować w pracowników, którzy skończyli 45 lat

0,205 -0,647 0,132 Pracodawcy chętnie

zatrudniają osoby po 45.

roku życia

0,758 Osoby powyżej 45. roku

życia mają szanse na rozwijanie swej kariery zawodowej

0,618 0,459

Starsi powinni ustąpić miejsca na rynku pracy ludziom młodym

0,645 -0,244

Doświadczenie osób powyżej 45. roku życia jest wielkim atutem na rynku pracy

-0,168 0,136 0,719

Pracująca osoba powyżej 45. roku życia już tylko czeka na emeryturę

0,568 0,159 -0,256 -0,190

Pracownicy powyżej 45. roku życia chętnie się kształcą, zdobywają nowe umiejętności

0,262 0,720

* Metoda rotacji – Varimax z normalizacją Kaisera.

Na podstawie wyodrębnionych wymiarów stworzonych zastało pięć indeksów w syntetyczny sposób pokazujących postrzeganie pracy i sytuacji starszych pracow-ników na rynku pracy. Im wyższa wartość indeksu, tym większe nasilenie określonego podejścia do pracy.

Tabela 3.5. Średnie wartości indeksów oceny pracy i sytuacji na rynku pracy osób po 45. roku życia Indeksy oceny pracy i sytuacji na rynku pracy

osób po 45. roku życia Średnie wartości na syntetycznej skali od 1 do 5

Praca jako konieczność 3,27 Praca jako przestrzeń dyskryminacji 3,72

Afirmacja pracy 4,28

Oczekiwania pracowników po 45. roku życia 3,20 Atuty pracowników po 45. roku życia 3,23

Stosunek do pracy i ocenę sytuacji na rynku pracy osób po 45. roku życia znacząco różnicuje wykształcenie badanych kobiet. Grupą wyróżniająca się ze względu na swoje podejście do pracy są kobiety z wyższym wykształceniem.

Zdecydowanie rzadziej traktują one pracę jako konieczność, rzadziej także dostrzegają przejawy dyskryminacji starszych pracowników na rynku pracy. Jednocześnie silniej niż osoby gorzej wykształcone są przekonane o atutach pracowników powyżej 45. roku życia, rzadziej wskazują także na ewentualne problemy, jakich mogą przysparzać pracodawcy osoby po 45. roku życia.

Tabela 3.6. Średnie wartości indeksówoceny pracy i sytuacji na rynku pracy osób po 45. roku życia w poszczególnych kategoriach wykształcenia

Praca jako konieczność

Praca jako przestrzeń dyskryminacji

Afirmacja pracy

Oczekiwania pracowników po 45. roku

życia

Atuty pracowników

po 45. roku życia Poziom

wykształcenia

Średnie wartości na syntetycznej skali od 1 do 5

Podstawowe 3,41 3,80 4,26 3,20 3,08 Zasadnicze

zawodowe 3,40 3,74 4,25 3,29 3,12

Średnie 3,27 3,76 4,30 3,20 3,28

Wyższe 2,84 3,47 4,35 3,05 3,44

Stosunek do pracy i ocenę sytuacji pracowników powyżej 45. roku życia wraz z wykształceniem różnicuje także status respondentek na rynku pracy. Pracę jako konieczność traktują przede wszystkim osoby niepracujące, a wśród pracujących – rolniczki i robotnice niewykwalifikowane. Najrzadziej o pracy jako o przykrym obowiązku myślą: kadra kierownicza i specjalistki, właścicielki i współwłaścicielki firm, a także techniczki i średni personel. Przejawy nierównego traktowania na rynku pracy osób po 45. roku życia dostrzegają przede wszystkim osoby niepracujące, a wśród pracujących – robotnice i rolniczki. Pracę jako przestrzeń dyskryminacji najrzadziej postrzegają właścicielki i współwłaścicielki firm, przedstawicielki kadry

kierowniczej i specjalistki oraz pracownice administracyjno-biurowe. Na najogólniej-szym poziomie afirmujący stosunek do pracy jest rozpowszechniony we wszystkich grupach społeczno-zawodowych. Stosunkowo najrzadziej pracę za wartość uznają osoby niepracujące raczej z wyboru niż z konieczności, a więc gospodynie domowe i osoby niepracujące z innych powodów. Na problemy, jakich przysparzają pracodaw-com pracownicy po 45. roku życia, stosunkowo najczęściej zwracają uwagę emeryci, najrzadziej dostrzegają je: kadra kierownicza, specjalistki oraz robotnice wykwalifiko-wane. Atuty starszych pracowników podkreślają najczęściej pracownice administra-cyjno-biurowe, kadra kierownicza, specjalistki oraz techniczki i przedstawicielki średniego personelu. Najrzadziej zalety pracowników po 45. roku życia zauważają rencistki, gospodynie domowe i osoby niepracujące z innych powodów, a wśród pracujących – rolniczki i robotnice wykwalifikowane.

Tabela 3.7. Średnie wartości indeksówoceny pracy i sytuacji na rynku pracy osób po 45. roku życia w poszczególnych kategoriach społecznych i zawodowych

Praca jako Status na rynku pracy

Średnie wartości na syntetycznej skali od 1 do 5 Pracujące

Kadra kierownicza,

specjalistki 2,92 3,46 4,31 3,04 3,46 Średni personel, Pracownice usług 3,13 3,72 4,41 3,21 3,25 Robotnice

wykwalifikowane 3,09 3,82 4,25 3,03 3,14 Robotnice

niewykwalifikowane 3,31 3,85 4,28 3,27 3,25 Rolniczki i robotnice

rolne 3,42 3,84 4,34 3,21 3,10

Właścicielki/

współwłaścicielki firm 2,96 3,37 4,31 3,14 3,21 Niepracujące

Rencistki 3,40 3,78 4,29 3,24 3,06

Emerytki 3,34 3,79 4,30 3,31 3,20

Bezrobotne 3,43 3,85 4,25 3,21 3,22

Gospodynie domowe i niepracujące z innych powodów

3,35 3,74 4,01 3,16 3,13