Charakterystyka uczestników

Działalność teatru młodzieży skierowana jest przede wszystkim w stronę jego uczestni-ków. To członkowie bowiem są głównymi twórcami, realizatorami oraz odbiorcami jego oferty programowej i z myślą o nich są wyznaczane podstawowe cele zajęć.

Rozpoznaniem badawczym objęto uczniów z 54 teatrów, zlokalizowanych w krakowskich szkołach oraz na terenie placówek wychowania pozaszkolnego i instytucji kultury (tabela 14).

Tabela 14. Struktura uczestników według typu jednostki, w której działa teatr

Lp. Jednostka

Ogółem

N %

1 Szkoły 214 56,8

2 Placówki wychowania pozaszkolnego 98 25,9

3 Instytucje kultury 65 17,3

Razem 377 100

Źródło: opracowanie własne.

Jak widać, wyraźnie więcej (56,8%) jest członków teatrów szkolnych, co związane jest przede wszystkim z wyższą liczbą scen młodzieżowych na tym terenie. To na lekcjach przed-miotowych bowiem dochodzi do pierwszego kontaktu z dziełem dramatycznym, a nierzad-ko również jego sceniczną adaptacją. Prowadzi to niejednokrotnie do rozbudzenia potrzeb artystycznych uczniów, a w konsekwencji do podjęcia decyzji o przynależności do teatru młodzieży. Na sam zaś wybór szkoły jako miejsca przebiegu zajęć wpływa z pewnością fakt, że próby teatru odbywają się w tym samym budynku co lekcje szkolne. Dzięki temu przepływ informacji o zajęciach jest bardziej efektywny, a terminy spotkań skorelowane są z planem dydaktycznym poszczególnych klas. Świadczą o tym wypowiedzi respondentów:

Wybrałam teatr szkolny, ponieważ jest szansa, że będę chodzić na próby regularnie...

Zajęcia są zaraz po lekcjach i nie muszę tracić czasu na długie dojazdy...

Z tym wiąże się również brak opłat z tytułu uczestnictwa, co ułatwia dostęp do zespołu teatralnego wszystkim zainteresowanym. Oto wypowiedź jednego z uczestników zajęć:

Zapisałem się na zajęcia teatralne w szkole, bo są bezpłatne. W domu kultury trzeba płacić, a mnie na to po prostu nie stać.

Pomocny wydaje się również fakt, że członkowie scen szkolnych zwykle już na po-czątku dobrze się ze sobą znają. Uczęszczają bowiem do tej samej szkoły, a nierzadko i klasy. Dzięki temu szybko znika bariera obcości między uczestnikami, skróceniu też ulega proces adaptacyjny wewnątrz grupy.

Nieco inną sytuację ma teatr działający w placówkach wychowania pozaszkolnego i in-stytucjach kultury. Tutaj bowiem organizatorzy do uczestnictwa w zespole muszą pozy-skać młodzież z różnych szkół i środowisk. Wiąże się to z koniecznością dotarcia do nich z atrakcyjną ofertą, która przekona ich do przyjścia na zajęcia. Sprawę utrudnia fakt, że uczniowie kończą lekcje o różnych porach, przez co nie jest łatwo ustalić stałą godzinę spot-kań. Także konieczność wniesienia przez uczniów opłaty członkowskiej (ok. 40 zł/mies.) może stanowić dla wielu wyraźną przeszkodę. Oznacza to, że przygotowany przez placówki pozaszkolne program zajęć musi być konkurencyjny wobec oferty szkół.

Z kolei zdecydowanymi atutami tej działalności mogą być lepsze warunki lokalowe, profesjonalizm kadry oraz specyfika repertuarowa. O ile bowiem w szkołach przeważnie brakuje odpowiednich pomieszczeń oraz wyposażenia dla sceny młodzieżowej, a zajęcia prowadzone są w większości przez nauczycieli przedmiotowych, o tyle w placówkach po-zaszkolnych baza lokalowo-techniczna jest na wyższym poziomie, zaś instruktorami teatru są specjaliści w tej dziedzinie. Również propozycje repertuarowe są w większym zakresie nastawione na potrzeby i oczekiwania uczestników, podczas gdy w szkole są one w dużej mierze podporządkowane wymaganiom szkoły (imprezy okolicznościowe).

Poza tym warto zwrócić uwagę na fakt, że przynależność do teatru młodzieży w pla-cówkach wychowania pozaszkolnego i instytucjach kultury umożliwia uczestnikom zawar-cie nowych znajomości, a co za tym idzie – wytworzenie więzów koleżeństwa i przyjaźni.

Strukturę uczestników ze względu na miejsce zamieszkania (dzielnica miasta) przed-stawia tabela 15.

Jak widać, najwięcej respondentów pochodzi z dwu największych dzielnic Krakowa:

Podgórza (30%) i Nowej Huty (27,6%). Nieco mniej jest uczniów ze Śródmieścia (17,2%) i spoza Krakowa (13,8%). Najmniej liczną grupę stanowi młodzież z Krowodrzy (11,4%).

Powyższe wyniki uwarunkowane są nierównomiernym rozmieszczeniem teatrów w po-szczególnych dzielnicach. Wpływ na to ma zapewne topografia terenu.

Poza tym takie dzielnice jak Podgórze czy Nowa Huta są nadal niedostatecznie na-sycone teatrami, kinami, bibliotekami, domami kultury czy szkołami artystycznymi. Ten problem nie dotyczy Śródmieścia i Krowodrzy, gdzie skupiona jest większość placówek i instytucji kulturalnych Krakowa.

Tabela 15. Struktura uczestników według miejsca zamieszkania (dzielnica)

Lp. Dzielnica Ogółem

N %

1 Śródmieście 65 17,2

2 Krowodrza 43 11,4

3 Podgórze 113 30,0

4 Nowa Huta 104 27,6

5 Poza Krakowem 52 13,8

Razem 377 100

Źródło: opracowanie własne.

W klasyfikacji ze względu na płeć uczestników wyraźnie dominują dziewczęta (72,4%),

Tabela 16. Struktura uczestników według płci

Lp. Płeć

Ogółem

N %

1 Dziewczęta 273 72,4

2 Chłopcy 104 27,6

Razem 377 100

Źródło: opracowanie własne.

Wynika to zapewne z tego, że dla większości młodzieży płci męskiej zajęcia arty-styczne są z reguły mało atrakcyjne. Zafascynowani atmosferą sportowej rywalizacji czy też nowościami z dziedziny informatyki, znacznie chętniej wybierają przynależność do rozmaitych klubów sportowych czy komputerowych. Poza tym dziewczęta są z reguły bardziej odważne od chłopców, łatwiej nawiązują kontakty z innymi, są przy tym bardziej wrażliwe i romantyczne. Zazwyczaj ważną rolę odgrywa także pragnienie realizacji dzie-cięcych marzeń, czyli wypróbowanie swoich sił w roli aktora, reżysera czy scenografa.

Wiek uczestników zamyka się w przedziale od 12. do 19. roku życia.

Tabela 17. Struktura uczestników według wieku

Lp. Wiek

Ogółem

N %

1 12–16 158 41,9

2 17–19 219 58,1

Razem 377 100

Źródło: opracowanie własne.

Jak wynika z tabeli 17, różnica między najstarszym i najmłodszym członkiem zespołu wynosi 7 lat, co na tym etapie rozwoju ma jednak dość istotne znaczenie. Dlatego też autorka zdecydowała się wyodrębnić dwie kategorie wiekowe: młodszą (12–16) i starszą (17–19). Każda z tych grup obejmuje osoby uczęszczające do podobnych szkół (gimna-zjalnych i ponadgimna(gimna-zjalnych), w podobny sposób spędzające czas wolny, a co za tym idzie – mające podobne potrzeby i oczekiwania. I tak, nieco więcej (58,1%) jest uczniów starszych klas, co ma zapewne swe źródło w ich większej dojrzałości, a tym samym więk-szej potrzebie podejmowania podobnych wyzwań, sprawdzenia się w nowych rolach.

Wiąże się z tym bezpośrednio inna kwestia – rodzaj szkoły, do której uczęszcza ba-dana młodzież (tabela 18).

Tabela 18. Struktura uczestników według typu szkoły

Lp. Szkoła

Ogółem

N %

1 Podstawowa 30 7,8

2 Gimnazjum 126 33,4

3 Liceum ogólnokształcące 159 42,3

4 Technikum 35 9,3

5 Wyższa uczelnia 27 7,2

Razem 377 100

Źródło: opracowanie własne.

W świetle przeprowadzonych badań najwięcej uczestników teatru pobiera nauki w liceach ogólnokształcących (42,3%), niewiele mniej jest uczniów gimnazjum (33,4%). Na dalszych pozycjach znalazły się technika, a także wyższe uczelnie i szkoły podstawowe (te dwie ostatnie kategorie zostały wyróżnione z uwagi na sporadyczne przypadki przynależności do zespołów osób będących poza granicą wieku wyznaczonego do badań). Jak się okazało, teatr szczegól-nie bliski jest młodzieży zdobywającej wykształceszczegól-nie ogólne, bez wyraźnego ukierunkowania na przedmioty ścisłe. Na tej podstawie można przypuszczać, że młodzież uczestnicząca w za-jęciach to w większości humaniści, planujący wiązać swą przyszłość ze szkołą artystyczną bądź kontynuować naukę na kierunkach studiów związanych z literaturą, sztuką itp.