Definicja klubu sportowego

Klub sportowy jest jednym z głównych uczestników współzawodnictwa sportowego. Dlatego też należy wyjaśnić, czym klub sportowy jest. Pojęcie klubu sportowego nie jest zdefiniowane. Wskazuje się, że klub sportowy nie jest podmiotem prawa, ale „jest to jedynie zwyczajowa nazwa pewnej organizacyjnej formuły dopuszczonej prawem”¹¹⁴.

Na gruncie poszczególnych ustaw z zakresu sportu rozumienie tego pojęcia było odmienne. Poszczególne przepisy ustawowe wskazywały, w jakich formach prawnych klub sportowy może działać. Jednak katalog tych form prawnych zmieniał się również na przestrzeni okresu obowiązywania poszczególnych aktów normatywnych. Dodatkowo należy rozważyć, jak pojęcie klubu sportowego jest rozumiane na gruncie regulacji związkowych ustanawianych w piłce nożnej.

Ustawa o kulturze fizycznej z 1984 r. wprowadziła formę prawną stowarzyszenia kultury fizycznej jako właściwą dla prowadzenia działalności sportowej. W ustawie tej wskazano, że uprawianie sportu może odbywać się w stowarzyszeniach kultury fizycznej i ich związkach, których celem statutowym było rozwijanie działalności sportowej oraz w innych jednostkach organizacyjnych prowadzących działalność sportową zgodnie z regulaminami sportowych stowarzyszeń kultury fizycznej i ich związków oraz sportowych organizacji międzynarodowych. W praktyce pod rządami wspomnianej ustawy jedyną formą organizacyjno-prawną prowadzenia działalności sportowej były stowarzyszenia kultury fizycznej. Wynikało to z uwarunkowań społeczno-gospodarczych oraz ustrojowych panujących w tamtym czasie w naszym kraju115

.

Co do zasady w stosunku do stowarzyszeń kultury fizycznej zastosowanie miały przepisy prawa o stowarzyszeniach, z wyłączeniem zmian określonych w omawianej ustawie. Stowarzyszenie kultury fizycznej podlegało wpisowi do rejestru stowarzyszeń kultury fizycznej i z chwilą wpisu do tego rejestru nabywało osobowość prawną.

113 Zob. szerzej: D. Dobek, Pojęcie klubu sportowego, Studia Humanistyczne 2005, Nr 5.

114 Ibidem, s. 26.

115 P. Kawałek, Formy działania klubów sportowych (w:) Prawo sportowe i turystyczne – między regulacją

54

W w/w ustawie wskazano podstawowe zadania, które miały realizować stowarzyszenia kultury fizycznej. Zgodnie z treścią art. 60 w/w ustawy było to w szczególności: organizowanie ćwiczeń fizycznych i zajęć z zakresu sportu, rekreacji i rehabilitacji ruchowej, organizowanie zawodów oraz imprez sportowych i rekreacyjnych, prowadzenie działalności szkoleniowej, wychowawczej i propagandowej, a także budowa oraz eksploatacja obiektów i urządzeń sportowych.

Ponadto w ustawie wskazano, że stowarzyszenie kultury fizycznej mogło tworzyć oddziały, zatrudniać pracowników oraz prowadzić działalność gospodarczą wspomagającą osiągnięcie celów statutowych. Ustawodawca przesądził zatem, że prowadzenie przez stowarzyszenie kultury fizycznej działalności gospodarczej mogło mieć jedynie charakter uboczny w stosunku do podstawowych zadań, dla których zostało utworzone. Ponadto zyski osiągane z tytułu prowadzonej działalności mogły być przeznaczane jedynie na cele statutowe.

Wspomniana ustawa, oprócz określenia podstaw funkcjonowania podmiotów w sporcie, wskazywała również na główne obowiązki stowarzyszenia kultury fizycznej w stosunku do zawodników. W szczególności dotyczyło to obowiązku zapewnienia zawodnikom bezpiecznych i higienicznych warunków uprawiania sportu, w tym bezpłatnego korzystania z obiektów i urządzeń sportowych, wyposażenia w sprzęt i ubiór sportowy, opieki medycznej oraz zakwaterowania i wyżywienia na wyjazdach, a także zgrupowaniach sportowych. Dodatkowo powyższa ustawa wskazywała na możliwość przyznawania zawodnikom przez stowarzyszenie kultury fizycznej stypendiów sportowych.

Ustawa o kulturze fizycznej dość szczegółowo regulowała zasady funkcjonowania stowarzyszeń kultury fizycznej, co spotkało się z krytyką przedstawicieli doktryny i praktyki. Wskazywano, że wprowadzenie odrębnej od formy stowarzyszenia, nieznanej wcześniej prawu polskiemu, formy stowarzyszenia kultury fizycznej doprowadziło do powstania bardzo złożonego systemu prawnego w zakresie organizacji sportu. W praktyce okazał się on niezrozumiały dla podmiotów działających w sporcie¹¹⁶.

W dniu 18 stycznia 1996 r. wprowadzono nową, choć o identycznym nazewnictwie, ustawę o kulturze fizycznej. Ustawa ta wprowadziła do systemu prawnego pojęcie klubu sportowego. Ustawodawca jednak go nie zdefiniował. w art. 6 ust. 1 ustawy

116

55

wskazano jedynie, że podstawową jednostką organizacyjną, której powierzono realizację i zadania w zakresie kultury fizycznej, jest klub sportowy.

Klub sportowy uczestniczący we współzawodnictwie sportowym mógł działać w formie stowarzyszenia kultury fizycznej oraz sportowej spółki akcyjnej. Kluby sportowe, które nie uczestniczyły we współzawodnictwie sportowym, rozumianym jako indywidualna lub zbiorowa rywalizacja osób zmierzających, zwłaszcza w trakcie zawodów sportowych, do pokonania czasu, przestrzeni, przeszkód lub przeciwnika, mogły działać w innych, dopuszczalnych prawem formach organizacyjno-prawnych. Dokonanie takiego podziału (na sport wyczynowy i amatorski) miało na celu profesjonalizację sportu wyczynowego w Polsce117

.

Sportowa spółka akcyjna była jedyną dopuszczalną formą prawną w zakresie prowadzenia klubu sportowego w sporcie profesjonalnym. Sport profesjonalny zdefiniowano w ustawie jako formę działalności człowieka podejmowaną dobrowolnie, w drodze rywalizacji, dla uzyskania maksymalnych wyników sportowych, uprawianą w celach zarobkowych.

Sportowe spółki akcyjne stanowiły szczególny rodzaj spółki akcyjnej – co do zasady działały na podstawie przepisów k.s.h. ze zmianami wynikającymi z ustawy o kulturze fizycznej. Zmiany te były dość istotne i dotyczyły w szczególności oznaczenia sportowej spółki akcyjnej, przedmiotu jej działalności, wysokości kapitału zakładowego, wymogu uzyskania koncesji, a także zasad dotyczących wypłaty dywidendy.

Działalność w sporcie profesjonalnym była na gruncie tej ustawy działalnością regulowaną, której prowadzenie wymagało uzyskania koncesji. Organem koncesyjnym był Prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki. Podstawowymi zadaniami sportowej spółki akcyjnej były: uczestnictwo w profesjonalnych zawodach sportowych, promocja sportu oraz prowadzenie działalności na rzecz jego rozwoju. Firma sportowej spółki akcyjnej mogła być obrana dobrowolnie, jednak powinna zawierać oznaczenie „Sportowa Spółka Akcyjna”. Wprowadzono minimalną wysokość kapitału zakładowego sportowej spółki akcyjnej, który wynosił co najmniej 1 milion złotych.

Ponadto wprowadzono ograniczenie w nabywaniu akcji sportowej spółki akcyjnej przez osoby zagraniczne – co najmniej 70% kapitału akcyjnego powinno znajdować się w posiadaniu wyłącznie krajowych osób prawnych i fizycznych, które równocześnie nie mogły być podmiotami zależnymi od podmiotów zagranicznych.

117 P. Kawałek, Formy działania klubów sportowych (w:) Prawo sportowe i turystyczne – między regulacją

56

Dodatkowo ustawa wprowadziła zakaz dokonania podziału dywidendy do czasu utworzenia kapitału zapasowego w wysokości co najmniej połowy średniej wysokości wydatków z dwóch ostatnich lat obrachunkowych. Spółka nie miała prawa dysponowania kapitałem zapasowym, który był przeznaczony jedynie na zabezpieczenie roszczeń zawodników. Należy również zwrócić uwagę na to, że sportowa spółka akcyjna korzystała ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób prawnych w części przeznaczonej na jej działalność statutową.

Forma prawna sportowej spółki akcyjnej spotkała się zarówno z aprobatą, jak i krytyką ze strony przedstawicieli doktryny prawa. Zwolennicy wprowadzenia tej regulacji wskazywali na duży krok w kierunku unormowania sytuacji polskiego sportu profesjonalnego i usystematyzowania struktur prowadzenia działalności sportowej¹¹⁸. Krytycy wskazywali w szczególności na sprzeczność tych regulacji z przepisami prawa europejskiego dotyczącymi swobód wewnętrznych, tym bardziej że był to okres, w którym Polska starała się o akcesję do Unii Europejskiej¹¹⁹. W mojej ocenie ustanowienie odrębnej formy prawnej dedykowanej działalności sportowej było pomysłem bardzo ciekawym. Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku wprowadzenia do polskiego prawa nowego typu spółki – spółki partnerskiej, jako formy prawnej przeznaczonej dla działalności przedstawicieli wolnych zawodów120

. Jednak w przypadku spółki partnerskiej jest ona jedną z form prawnych, w których może funkcjonować przedstawiciel wolnego zawodu. W przypadku sportowej spółki akcyjnej była to jedyna forma, w której mógł działać klub sportowy uczestniczący w sporcie profesjonalnym. Należy pochwalić ustawodawcę za próbę sprofesjonalizowania sportu, jednak w mojej ocenie kluby sportowe nie były na to gotowe. Znaczna restrykcja i formalizm związany z funkcjonowaniem tego typu spółki przewyższały możliwości finansowe i organizacyjne klubów sportowych¹²¹.

118 Tak: W. Cajsel, Sportowa spółka akcyjna – szczególny rodzaj spółki kapitałowej, Sport Wyczynowy 2001, Nr 7-8, s. 51-59.

119

Zob. szerzej: A. Koch, Status prawny sportowej spółki akcyjnej (w:) Status prawny polskich klubów i związków sportowych (red. A.J. Szwarc), Poznań 2000, s. 61.

120 Art. 86 ust. 1 k.s.h. i nast.; Zob. szerzej: U. Promińska, Spółka partnerska (red. nauk. A. Kidyba), Warszawa 2013, s. 18 i nast.; M. Asłanowicz, Spółka partnerska, Warszawa 2004, s. 13 i nast.; E.J.

Krześniak, Spółka partnerska ze szczególnym uwzględnieniem spółek adwokatów i radców prawnych,

Kraków 2002.

121 Niektóre kluby sportowe nadal w swoich firmach mają dodatek „sportowa spółka akcyjna”; zob. szerzej:

R. Niwiński, Oznaczanie klubów sportowych – dodatek „sportowa spółka akcyjna”, Acta Scientifica

Academiae Ostroviensis. Sectio A. Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne 2016, Nr 8(2), s. 465-479.

57

Przepisy z zakresu sportu wymagały dostosowania do regulacji unijnych. Dlatego też z treści ustawy o kulturze fizycznej uchylono przepisy wprowadzające ograniczenie w zakresie nabywania akcji i udziałów w sportowych spółkach akcyjnych przez podmioty zagraniczne. Ponadto zniesiono obowiązek miejsca siedziby sportowej spółki akcyjnej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej¹²².

W 2005 r. zaczęła obowiązywać u.s.k. Rozszerzyła ona katalog form prawnych prowadzenia klubu sportowego określonych w ustawie o kulturze fizycznej. Klub sportowy mógł działać jako osoba prawna utworzona na podstawie odrębnych przepisów oraz jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ówcześnie obowiązującej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej123

. Wprowadzona regulacja miała na celu jak najbardziej poszerzyć katalog form prawnych, w których klub sportowy mógł prowadzić działalność¹²⁴.

Jedyne ograniczenie w zakresie wyboru formy prawnej prowadzenia działalności sportowej dotyczyło klubów sportowych wchodzących w skład ligi zawodowej w sportach zespołowych. Taki klub sportowy powinien działać w formie spółki akcyjnej (art. 15 ust. 4 u.s.k.).

U.s.k. wprowadziła obowiązek uzyskania przez kluby sportowe uczestniczące w sporcie kwalifikowanym licencji, które były przyznawane przez właściwy polski związek sportowy. Uzyskanie licencji do udziału w rozgrywkach sportowych w najwyższych klasach rozgrywkowych, mimo że nie jest obecnie obowiązkiem ustawowym, to jest często wymagane przez regulacje związkowe obowiązujące w danym sporcie, w tym piłce nożnej, o czym szerzej będzie mowa poniżej.

W 2010 r. weszła w życie u.s., która zastąpiła obowiązującą wcześniej us.k. Ustawa ta określa, że działalność sportowa jest prowadzona w szczególności w formie klubu sportowego. A zatem klub sportowy jest podstawową formą, w której powinna być prowadzona działalność z zakresu sportu.

Zgodnie z przepisami u.s., klub sportowy powinien działać jako osoba prawna. Ustawodawca odszedł od możliwości prowadzenia klubu sportowego przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, co było możliwe na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy. Dodatkowo u.s. wprowadziła regulację dotyczącą uczniowskich klubów sportowych.

122 Ustawa z 4.11.1999 r. o zmianie ustawy o kulturze fizycznej, Dz.U. z 1999 r., Nr 96, poz. 1106 z późn. zm.

123 Ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, tj. Dz.U. z 2017 r., poz. 819 z późn. zm.

124

58