Definicja zawodnika na gruncie przepisów prawa krajowego

2.2.1. Definicja zawodnika na gruncie przepisów prawa krajowego

Poszczególne ustawy normujące sprawy sportu w różny sposób podchodziły do definiowania pojęcia zawodnika. Należy również zaznaczyć, że podejście do sfery reglamentacji sportu, w tym także określania statusu zawodnika, wynikało z określonego ustroju społeczno-gospodarczego państwa.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1 ustawy o kulturze fizycznej z 1984 r., zawodnikiem był członek stowarzyszenia kultury fizycznej, uprawiający systematycznie określoną dyscyplinę sportu i biorący udział w zawodach sportowych, organizowanych przez te stowarzyszenia, związki stowarzyszeń kultury fizycznej, albo w których stowarzyszenie lub związek brało udział. A zatem aby nabyć status zawodnika, osoba ta musiała spełniać łącznie następujące przesłanki: Po pierwsze, być członkiem stowarzyszenia kultury fizycznej. Po drugie, uprawiać systematycznie daną dyscyplinę sportową oraz brać udział w zawodach sportowych organizowanych przez te stowarzyszenia, związki stowarzyszeń albo w zawodach, w których w/w podmioty brały udział. Osoba niepełnoletnia mogła zrzeszać się w stowarzyszeniach kultury fizycznej jedynie za zgodą rodziców lub opiekunów.

Należy przypomnieć, że stowarzyszenie kultury fizycznej było główną formą organizacyjno-prawną, w której mogli zrzeszać się sportowcy uprawiający daną dyscyplinę sportu. Wymóg systematyczności oznaczał wykonywanie określonych ćwiczeń, uczestnictwo w zajęciach sportowych w regularnych odstępach czasu, w określone dni. Należało bowiem odróżnić systematyczność od incydentalności, a więc uprawianie sportu raz na jakiś czas, w celach czysto rekreacyjnych, nie nastawionych na udział we współzawodnictwie sportowym.

Ustawa wskazywała główne obowiązki zawodnika, w szczególności obowiązek godnej postawy obywatela i sportowca Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, stałe

156

72

podnoszenie poziomu sportowego oraz ambitne współzawodnictwo sportowe. Jako obowiązek wskazano również reprezentowanie barw narodowych w zawodach międzynarodowych. Takie ukształtowanie głównych obowiązków wynikało z ówcześnie obowiązującego systemu politycznego państwa.

Dalej wskazane obowiązki dotyczyły już ściśle spraw sportowych, tj. obowiązek systematycznego, zdyscyplinowanego i aktywnego uczestnictwa w zajęciach, treningach i zawodach sportowych. Ponadto przestrzegania regulaminów sportowych i zasad uczciwej walki sportowej (tzw. fair play) oraz szacunku dla rywali. Dodatkowo dbałości w toku zajęć, treningów i zawodów sportowych o bezpieczeństwo i zdrowie swoje, swoich kolegów oraz rywali. Obowiązek dbałości dotyczył też obiektów, sprzętu i ubioru sportowego, z którego korzystał zawodnik. Był on również zobowiązany do poddawania się obowiązkowym badaniom i przestrzegania zaleceń lekarskich.

Jednocześnie wprowadzono zakaz reprezentowania w jednej dyscyplinie sportowej równocześnie barw więcej niż jednego stowarzyszenia kultury fizycznej. Należy wskazać, że zakaz ten był uzasadniony z uwagi na konieczność zachowania zasad uczciwości w sporcie oraz braku konfliktu interesów zawodnika.

Ustawa o kulturze fizycznej z 1996 r. wskazywała, że zawodnikiem była osoba uprawiająca amatorsko albo profesjonalnie określoną dyscyplinę sportu i uczestnicząca we współzawodnictwie sportowym. Ustawa wprowadziła zatem podział na zawodników profesjonalnych i zawodników amatorów.

Zawodnikiem profesjonalnym była osoba uprawiająca sport na podstawie umowy o pracę i otrzymująca za to wynagrodzenie. A zatem ustawa wiązała nabycie statusu zawodnika profesjonalnego z zawarciem przez niego umowy o pracę z klubem sportowym oraz otrzymywanie przez niego z tego tytułu wynagrodzenia. Sport profesjonalny wymagał zatem związania jego głównych uczestników stosunkiem prawnym na podstawie umowy o pracę.

Nowelizacja w/w ustawy z 1999 r. rozszerzyła zakres definicji zawodnika profesjonalnego. Wskazano bowiem, że zawodnikiem profesjonalnym może być również osoba związana z klubem sportowym umową cywilnoprawną157

. A zatem nabycie statusu zawodnika profesjonalnego wymagało nawiązania przez zawodnika z klubem sportowym stosunku prawnego na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej. Miało to

157 Ustawa z 4.11.1999 r. o zmianie ustawy o kulturze fizycznej, Dz.U. z 1999 r., Nr 96, poz. 1106 z późn. zm.

73

na celu zwiększenie profesjonalizacji sportu oraz dostosowanie do trendów międzynarodowych, w których zawodowstwo w dziedzinie sportu było znacznie bardziej rozwinięte niż ówcześnie w Polsce.

Zawodnik amator mógł otrzymywać jedynie stypendium sportowe. a contrario do definicji zawodnika profesjonalnego należy uznać, że zawodnik amator nie mógł być związany z klubem sportowym umową o pracę ani umową cywilnoprawną o charakterze odpłatnym. Jedynym świadczeniem, które mógł pobierać zawodnik amator w zamian za reprezentowanie barw określonego stowarzyszenia kultury fizycznej, było stypendium sportowe.

Ustawa ta wskazywała również podstawowe obowiązki zawodnika, jednak z uwagi na przemiany ustrojowe państwa ustawa z 1996 r. nie wskazywała już na obowiązki wynikające bezpośrednio z systemu społeczno-gospodarczego państwa, co miało miejsce na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy z 1984 r.

Do głównych obowiązków zawodnika, niezależnie od tego, czy był to zawodnik profesjonalny czy zawodnik amator, należało: reprezentowanie kraju w międzynarodowych zawodach sportowych, aktywny udział w procesie szkoleniowym i we współzawodnictwie sportowym, poddawanie się obowiązkowym badaniom lekarskim oraz przestrzeganie regulaminów sportowych i zasad rywalizacji sportowej.

Ustawa ta wprowadziła również zmiany w zakresie zasad reprezentowania klubów sportowych przez zawodników. Co do zasady utrzymano zakaz reprezentowania przez zawodnika jednocześnie w tej samej dyscyplinie lub dziedzinie sportowej więcej niż jednego klubu sportowego lub związku sportowego. Jednak wprowadzono istotny wyłom od tego zakazu – reprezentowanie barw więcej niż jednego klubu sportowego w tej samej dyscyplinie sportu było możliwe w przypadku, gdy zawodnik uzyskał zgodę na reprezentowanie innej organizacji sportowej oraz jeżeli przepisy międzynarodowych federacji sportowych i polskich związków sportowych dopuszczały taką możliwość.

Wraz z wejściem w życie w 2005 r. u.s.k. zrezygnowano z podziału na zawodników profesjonalnych i zawodników amatorów. Zgodnie z treścią art. 3 pkt 5 tej ustawy zawodnikiem była osoba uprawiająca określoną dyscyplinę sportu i posiadająca licencję zawodnika uprawniającą do uczestnictwa we współzawodnictwie sportowym. Jednocześnie ustawa wskazywała, że uczestnikami współzawodnictwa sportowego mogły być kluby sportowe, zawodnicy zrzeszeni w klubach sportowych oraz zawodnicy niezrzeszeni.

74

Aby zawodnik został uznany za zawodnika zrzeszonego w klubie sportowym, musiał spełnić co najmniej jeden z następujących warunków: być członkiem klubu sportowego, być związanym z klubem sportowym umową lub prowadzić osobiście, ewentualnie wspólnie z innymi osobami, klub sportowy.

Powyższe rozróżnienie miało na celu zagwarantowanie uczestnictwa we współzawodnictwie sportowym zawodnikom niezrzeszonym, w szczególności dotyczyło to zawodników występujących w sportach indywidualnych, na przykład lekkoatletyce. w takiej bowiem sytuacji zawodnik mógł prowadzić własną działalność gospodarczą i udzielać swoich usług organizatorowi określonych zawodów lekkoatletycznych, a następnie w nich rywalizować¹⁵⁸.

System licencyjny jako forma zezwolenia na wykonywanie działalności sportowej został wprowadzony już w ustawie o kulturze fizycznej z 1996 r., jednak kwestie dotyczące licencji były regulowane przez rozporządzenie wykonawcze do tej ustawy.

Udzielanie licencji zostało określone przepisami rangi ustawowej w u.s.k. Licencja stanowiła zezwolenie na uczestnictwo zawodnika w sporcie kwalifikowanym. Licencję, na wniosek osoby ubiegającej się o nabycie statusu zawodnika, przyznawał właściwy polski związek sportowy lub działający z jego upoważnienia związek sportowy danej dyscypliny sportowej.

U.s.k. wskazała jako główny obowiązek zawodnika przestrzeganie regulaminów sportowych i zasad rywalizacji sportowej. Ponadto obowiązkiem zawodnika, z chwilą powołania go do kadry narodowej, było reprezentowanie kraju w międzynarodowych zawodach sportowych. Określenie szczegółowego zakresu obowiązków zawodników ustawodawca pozostawił w gestii właściwego polskiego związku sportowego, jako przejaw autonomii sportu. Ustawodawca wyszedł bowiem z założenia, że zasady organizacji współzawodnictwa, uczestnictwa w rywalizacji sportowej w danej dyscyplinie sportowej powinny zostać pozostawione do uregulowania poszczególnym polskim związkom sportowym.

Obecnie obowiązująca u.s. nie definiuje pojęcia zawodnika. Wynika to z nowego podejścia ustawodawcy do sportu – odejścia od szczegółowego regulowania sfery wolności człowieka, jakim jest sport i aktywność fizyczna, a jedynie unormowanie kwestii, w ocenie prawodawcy, niezbędnych. Wskazywano przede wszystkim, że pojęcia

75

powszechnie zrozumiałe nie powinny być definiowane159. Ustawodawca przyznał poszczególnym polskim związkom sportowym prawo do organizowania i prowadzenia współzawodnictwa sportowego w danym sporcie oraz ustanawiania realizacji reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez ten związek. A zatem to polski związek sportowy działający w danej dyscyplinie sportowej ustanawia reguły dotyczące udziału we współzawodnictwie sportowym, w tym określa status prawny zawodnika.

Powyższe podejście ustawodawcy należy ocenić pozytywnie. To polski związek sportowy jako główny organizator współzawodnictwa sportowego w danej dziedzinie sportu powinien regulować kwestie związane z uczestnictwem w tym współzawodnictwie. Dodatkowo specyfika poszczególnych dyscyplin sportowych wymaga indywidualnego podejścia do organizacji rywalizacji sportowej dotyczącej tej dyscypliny.

Z drugiej jednak strony, zawodnik jest podmiotem prawa, a zatem powinien mieć zagwarantowane prawa do udziału we współzawodnictwie sportowym na takich samych zasadach, jak każdy inny podmiot. Ustawodawca powinien czuwać nad tym, aby regulacje ustanawiane przez poszczególne polskie związki sportowe nie ograniczały jego praw. Zasadne może być wprowadzenie pewnych zasad przynależności do klubów sportowych, nałożenie obowiązków, które musi spełnić zawodnik, aby móc występować w rywalizacji sportowej w danej dyscyplinie sportu na najwyższym poziomie rozgrywkowym. Ograniczenia te muszą być jednak uzasadnione. Natomiast zadaniem organów państwa jest stanie na straży praw swoich obywateli, co zauważalne jest także na gruncie europejskim, biorąc pod uwagę przede wszystkim orzecznictwo TSUE.

2.2.2. Definicja zawodnika na gruncie regulacji wewnętrznych dotyczących piłki