Zakres uprawnienia do ustanawiania regulacji wewnętrznych w sporcie

W piłce nożnej działa PZPN, który ma status polskiego związku sportowego, tj. uzyskał zgodę ministra właściwego do spraw kultury fizycznej oraz przynależy do międzynarodowych organizacji sportowych (FIFA i UEFA), o których była mowa powyżej. PZPN działa w oparciu o swój statut. PZPN podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego. Wraz z tym wpisem, który ma charakter konstytutywny, nabył osobowość prawną.

Zgodnie z postanowieniami Statutu PZPN samodzielnie określa on swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne, a także uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działania. Ponadto PZPN sprawuje kontrolę nad zgodnością statutów i regulaminów swoich członków, ze statutami FIFA, UEFA i PZPN. Dodatkowo PZPN egzekwuje odpowiedzialność organizacyjną, dyscyplinarną i regulaminową w stosunku do swoich członków oraz innych podmiotów i osób, które są zobowiązane do przestrzegania regulacji wewnętrznych ustanawianych przez PZPN246

. W statucie PZPN określono, że oprócz członków PZPN zobowiązane do ich przestrzegania są również ligi piłkarskie, organy PZPN, zawodnicy, trenerzy, instruktorzy, menedżerowie ds. piłkarzy, sędziowie, licencjonowani organizatorzy imprez piłkarskich, działacze sportowi i osoby zatrudnione w sporcie. Jak wskazano powyżej, obowiązek podporządkowania regulacjom ustanawianym przez PZPN został rozciągnięty de facto na wszystkie podmioty działające w sektorze piłki nożnej. Powyższe może wzbudzać zastrzeżenia pod kątem skuteczności takiej regulacji, skoro w/w podmioty nie są członkami PZPN. Próba rozstrzygnięcia tego problemu zostanie przeprowadzona w dalszej części niniejszych rozważań.

2.2.2. Zakres uprawnienia do ustanawiania regulacji wewnętrznych w sporcie

Mając na uwadze powyżej opisane zadania poszczególnych organizacji i związków sportowych, należy wskazać, że podmioty te, co do zasady, uprawnione są do organizowania i prowadzenia współzawodnictwa sportowego w danym sporcie. Ponadto

244 M. Badura, H. Basiński, G. Kałużny, M. Wojcieszak, Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2011, s. 191.

245 www.pksn.pl, data dostępu: 21.12.2018 r.

246

106

mają wyłączne prawo do ustanawiania reguł organizacyjnych, sportowych i dyscyplinarnych w tym zakresie.

Organizacja i prowadzenie współzawodnictwa sportowego w danym sporcie polega na kompleksowym zorganizowaniu przez organizację lub związek sportowy, ewentualnie powierzeniu zorganizowania pod ich nadzorem zawodów sportowych na określonym szczeblu, za które są odpowiedzialne. FIFA organizuje rozgrywki sportowe o charakterze ogólnoświatowym, w szczególności Mistrzostwa Świata. Konfederacje sportowe, w Europie ̶ UEFA, organizują zawody o szczeblu kontynentalnym, w szczególności Ligę Mistrzów i Ligę Europy. Poszczególne krajowe związki sportowe organizują i prowadzą współzawodnictwo sportowe na szczeblu ogólnokrajowym, w szczególności Mistrzostwa Polski i Puchar Polski.

Pewien wyjątek stanowi regulacja art. 15 u.s., która wprowadza możliwość utworzenia ligi zawodowej celem organizacji współzawodnictwa sportowego, które jest prowadzone w formie rozgrywek ligowych. Podobna regulacja występowała już w u.s.k.²⁴⁷ w doktrynie wyodrębniono cechy charakterystyczne takiej formy rozgrywek. Przede wszystkim jest to cykliczność zawodów, która jest rozumiana dwojako. Po pierwsze, jako pewna regularność rozgrywanych zawodów, które mają na celu wyłonienie na koniec sezonu rozgrywkowego mistrza. Po drugie, jako coroczne przeprowadzanie tego typu rozgrywek. Ponadto rozgrywki tego typu charakteryzuje pewne ograniczenie terytorialne, tzn. że mogą w nich uczestniczyć kluby sportowe z określonego obszaru geograficznego²⁴⁸.

Należy zauważyć, że w przypadku gdy ponad połowa klubów sportowych biorących udział w rozgrywkach ligowych w najwyższej klasie rozgrywkowej w danym sporcie działa w formie spółki akcyjnej, polski związek sportowy jest obowiązany do utworzenia ligi zawodowej. W takiej sytuacji liga zawodowa jest zarządzana przez specjalnie do tego powołaną osobę prawną działającą w formie spółki kapitałowej249

. Warto zaznaczyć, że w Polsce została utworzona w sektorze piłki nożnej taka liga zawodowa, którą zarządza specjalnie powołana do tego spółka ̶ Ekstraklasa S.A. Oprócz zarządzania rozgrywkami ligowymi w najwyższej klasie rozgrywkowej ma ona również

247 Zob. szerzej: W. Cajsel, Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2011, s. 131-141.

248

M. Gniatowski, Podstawy prawne działania lig zawodowych w Polsce, Sport Wyczynowy 2003, Nr 11-12, s. 84.

249 Odnośnie do modeli funkcjonowania lig zawodowych w sporcie zob. P. Łebek, Organizacja sportu profesjonalnego na przykładzie profesjonalnych lig zawodowych (w:) Prawo sportowe i turystyczne – między regulacją a deregulacją (red. M. Kaliński, M. Koszowski), Kraków 2011, s. 59 i nast.

107

prawo do sprzedaży praw medialnych oraz innych praw marketingowych dotyczących prowadzonych przez nią rozgrywek250

.

Wspólnikami takiej spółki stają się najczęściej kluby sportowe uczestniczące w lidze zawodowej oraz polski związek sportowy²⁵¹. Zasady powstania i funkcjonowania ligi zawodowej są określane w umowie zawieranej pomiędzy polskim związkiem sportowym a spółką zarządzającą ligą zawodową. Powyższe nie pozbawia jednak polskiego związku sportowego w tym zakresie praw wyłącznych określonych w art. 13 u.s. Co więcej, umowa dotycząca zarządzania ligą zawodową powinna zawierać postanowienia zapewniające polskiemu związkowi sportowemu realizację tych praw. Ponadto polski związek sportowy ma zapewnione prawo udziału w przychodach osiąganych w związku z zarządzaniem ligą zawodową. Zawarcie takiej umowy następuje dopiero po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw kultury fizycznej. Minister odmówi wyrażenia zgody w przypadku stwierdzenia niezgodności jej postanowień z przepisami prawa.

W mojej ocenie najważniejsze znaczenie dla przedmiotu niniejszych rozważań odgrywa przyznane organizacjom sportowym i krajowym związkom sportowym prawo do ustanawiania w danym sporcie reguł w trzech podstawowych kategoriach: reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych.

Reguły sportowe są określane jako generalne zasady postępowania, które dotyczą zachowań zaliczanych do uprawiania sportu i które adresowane są do sportowców252

. Określa się je również jako reguły związane z przebiegiem sportowego współzawodnictwa w danym sporcie, określające zasady uprawiania tego sportu, rywalizacji i zachowania zawodników oraz innych podmiotów zaangażowanych bezpośrednio w uprawianie sportu253

. W doktrynie przyjmuje się, że reguły sportowe można podzielić na dwie kategorie: reguły gry, które określają przebieg rywalizacji sportowej, a także reguły, które kształtują relacje i stosunki łączące różne podmioty

250 Ekstraklasa S.A. została założona 14.6.2005 r. w wyniku umowy zawartej pomiędzy PZPN a klubami sportowymi uczestniczącymi w rozgrywkach najwyższej klasy rozgrywkowej, www.ekstraklasa.org, data dostępu: 10.10.2019 r.

251 w Ekstraklasa S.A. akcjonariuszami jest 16 klubów występujących w tej klasie rozgrywkowej (posiadający po 5,8% akcji) oraz PZPN (posiadający 7,2% akcji), www.ekstraklasa.org, data dostępu: 10.10.2019 r.; podobnie w lidze zawodowej w piłce siatkowej, którą zarządza Polska Liga Siatkówki S.A., w której akcjonariuszami są kluby sportowe z najwyższej klasy rozgrywkowej oraz PZPS, www.pls.pl, data dostępu: 10.10.2019 r.

252 A.J. Szwarc, Karnoprawne funkcje reguł sportowych, Poznań 1977, s. 61 i nast.

253M. Badura, H. Basiński, G. Kałużny, M. Wojcieszak, Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2011,

108

działające w sporcie. Nazywane są one w doktrynie również jako lex ludica254

. Właśnie do reguł sportowych kształtujących zalicza się reguły dotyczące przyznawania licencji lub stosunków prawnych pomiędzy uczestnikami ruchu sportowego255

.

Za reguły organizacyjne uznaje się reguły dotyczące sposobu organizacji współzawodnictwa sportowego, określenia jej kształtu i ram strukturalnych, reguły techniczne, pomocnicze w stosunku do reguł sportowych²⁵⁶.

Reguły dyscyplinarne są to natomiast reguły określające odpowiedzialność podmiotów współzawodnictwa sportowego oraz członków danej organizacji lub związku sportowego, w szczególności za naruszenie reguł sportowych i organizacyjnych. Może się ona również rozciągnąć na inne ujemne i niepożądane zachowania sankcjonowane przez powołane przez polski związek sportowy do tego organy257

. Jak wskazano w doktrynie, należy jednak odróżniać odpowiedzialność dyscyplinarną od odpowiedzialności organizacyjnej. Odpowiedzialność dyscyplinarna powinna zostać przewidziana w ustawie lub akcie prawnym wydanym na mocy ustawy. Na tej podstawie określony organ uzyskuje kompetencję do stosowania wobec podmiotów objętych tą odpowiedzialnością określonych sankcji dyscyplinarnych. Odpowiedzialność organizacyjna natomiast to odpowiedzialność ponoszona przez członków danej organizacji za naruszenie obowiązków członkowskich, najczęściej przybierająca postać sankcji w postaci ograniczenia lub pozbawienia członkostwa, ewentualnie różnego rodzaju kar umownych²⁵⁸. A zatem w przypadku odpowiedzialności dyscyplinarnej źródłem odpowiedzialności będzie ustawa lub akt wydany na jej podstawie, zaś w przypadku odpowiedzialności organizacyjnej – akt wewnątrzorganizacyjny, kreujący stosunek członkostwa.

Powyższe uprawnienia wynikają z zasady autonomii sportu oraz hierarchicznej struktury organizacji sportu, które to zagadnienia zostały omówione powyżej. Na danym szczeblu współzawodnictwa sportowego tylko jeden podmiot jest uprawniony do ustanawiania reguł, do których stosowania zobowiązani są jego członkowie oraz inne podmioty działające w danym sporcie. Powyższe prowadzi do zapewnienia tym

254 T. Widłak, Wybrane uwagi na temat charakteru i statusu lex sportiva w przestrzeni prawnomiędzynarodowej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2015, Z. 4, s. 83.

255 A. Wach, Stosowanie reguł gry w praktyce ruchu sportowego (w:) Prawo. Sport. Finanse. Regulacje prawne jako instrument optymalizujący zarządzanie sportem (red. K. Wróbel, M. Walczak), Warszawa 2017, s. 106-107 i powołana tam literatura.

256 M. Badura, H. Basiński, G. Kałużny, M. Wojcieszak, Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2011, s. 195.

257 Ibidem, s. 195-196.

258

109

podmiotom pozycji monopolistycznej w opisanym zakresie. Taki kształt regulacji wynika przede wszystkim z chęci zapewnienia prawidłowej organizacji współzawodnictwa sportowego i przestrzegania określonych reguł przez podmioty i osoby zaangażowane we współzawodnictwo sportowe w danej dyscyplinie. W mojej ocenie kompetencja wyłączna do ustanawiania reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych w sporcie stanowi pewne władztwo przyznane polskim związkom sportowym przez polskiego ustawodawcę259

.

Jednak jak słusznie wskazuje się w doktrynie, reguły ustanawiane przez krajowe związki sportowe, w tym PZPN, stanowią pochodną regulacji ustanawianych przez międzynarodowe organizacje sportowe, których ten związek jest członkiem. Wynika to z tego, że związki te są zobowiązane do przestrzegania regulacji ustanawianych przez międzynarodowe organizacje sportowe i zapewnienia ich przestrzegania przez swoich członków. Biorąc jednak pod uwagę obowiązek ustawowy przynależności polskiego związku sportowego do międzynarodowej organizacji sportowej, polski ustawodawca akceptuje to, że polski związek sportowy jest zobowiązany respektować regulacje wydawane przez tę organizację. Należy mieć jednak na uwadze to, że polski związek sportowy, przy ustanawianiu reguł obowiązujących w danym sporcie, jest zobowiązany do przestrzegania przepisów prawa powszechnie obowiązującego. Polski związek sportowy, tak jak każdy inny podmiot prawa, powinien działać w zgodzie z przepisami prawa.

Warto przywołać postulat, który pojawił się w doktrynie, aby przyznać polskim związkom sportowym kompetencje normotwórcze do regulowania praw i obowiązków podmiotów działających w sporcie, w tym dotyczących stron umowy o profesjonalne uprawianie sportu. Podkreślono przy tym, że powinno to odbywać się, mając na uwadze przepisy prawa powszechnie obowiązującego oraz naturę stosunku prawnego260

.

W mojej ocenie postulat przyznania kompetencji normotwórczych na rzecz podmiotu prywatnego może budzić wątpliwości. w takim przypadku konieczne byłoby szczegółowe określenie zakresu takich kompetencji oraz podstawowych zasad dotyczących statusu prawnego podmiotów podlegających ich jurysdykcji, gdyż takie kwestie mogą być regulowane jedynie aktem o randze ustawowej. To natomiast może

259 Tak również: P. Jóźwiak, Odpowiedzialność dyscyplinarna w sporcie, Poznań 2014, s. 171.

260 Z. Kubot, Statusy zatrudnienia sportowców profesjonalnych (w:) System prawa pracy. Zatrudnienie niepracownicze, t. VII (red. K. Baran), Warszawa 2015, s. 361; J. Laskowski, Prawne aspekty zmiany przynależności klubowej zawodnika piłki nożnej, Warszawa 2016, niepubl., s. 46.

110

zaburzyć koncepcję ograniczonej ingerencji w sprawy sportu przyjętej przez polskiego ustawodawcę.