Organizacyjny wymiar autonomii sportu

Organizacje działające w sporcie opierają swoją działalność właśnie na wolności zrzeszania się. W związku z powyższym, w mojej ocenie, autonomia sportu jest podstawową zasadą obowiązującą w sferze sportu, która wynika z przyznanej człowiekowi wolności zrzeszania się. Przejawia się ona, po pierwsze, w gwarantowanej swobodzie zakładania i przynależności do organizacji sportowych. Po drugie, w swobodzie do ustanawiania regulacji wewnątrzorganizacyjnych, do których przestrzegania zobowiązane są podmioty zrzeszone w ramach tych organizacji, co do zasady niezależnie od wpływu państwa w tym zakresie.

Jak słusznie wskazał Hubert Radke, autonomia sportu przejawia się w dwóch głównych wymiarach: organizacyjnym i normatywnym175

.

1.1. Organizacyjny wymiar autonomii sportu

Organizacyjny wymiar autonomii sportu dotyczy wolności tworzenia i przystępowania do organizacji sportowych, które występują najczęściej w formie prawnej stowarzyszeń.

Z uwagi na komercjalizację i globalizację sportu podstawowe znaczenie w zakresie organizacji sportu odgrywają międzynarodowe organizacje sportowe. W doktrynie przyjmuje się, że podmioty te należą do grupy pozarządowych organizacji międzynarodowych, jednak elementem je wyróżniającym jest to, że działają na podstawie statutu, a nie umowy¹⁷⁶. Co za tym idzie, nie są one uznawane za podmioty międzynarodowego prawa publicznego. Dlatego też ich podmiotowość prawna jest kształtowana przez przepisy prawa państwa, w którym dana organizacja ma swoją siedzibę. W związku z tym podlegają też jurysdykcji tego państwa177

.

174 L. Garlicki, M. Zubik (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. T. II, wyd. II, Warszawa 2016, s. 353.

175 H. Radke, Autonomia sportu (w:) Leksykon prawa sportowego. 100 podstawowych pojęć (red.

M. Leciak), Warszawa 2017, s. 11.

176 B. Kuźniak, M. Marcinko, Organizacje pozarządowe, Warszawa 2008, s. 5; Zob. szerzej: P. Mijal, Monopol de iure związków sportowych w kontekście międzynarodowym (w:) Prawne aspekty funkcjonowania federacji sportowych (red. M. Biliński), Kraków 2014, s. 83; D. Pałucka, Obowiązek przynależności polskiego związku sportowego do międzynarodowej organizacji sportowej, Ius Novum 2016, Nr 4, s. 225-226.

177 J. Foks, Prawo krajowe a prawo międzynarodowe – casus Polska, Sport Wyczynowy 2006, Nr 1-2, s. 75-76.

85

Biorąc pod uwagę powyższe, podstawowe znaczenie dla funkcjonowania międzynarodowych organizacji sportowych ma odpowiedni wybór państwa – siedziby. Bierze się w tym zakresie pod uwagę głównie czynniki polityczne, podatkowe, prawne, jak również infrastrukturalne178

. W szczególności z uwagi na sprzyjające przepisy prawa podatkowego większość tego typu organizacji ma swoją siedzibę w Szwajcarii179

. Międzynarodowe organizacje sportowe działające w piłce nożnej mają również swoją siedzibę w tym państwie180. Biorąc pod uwagę formę prawną, w ramach których działają międzynarodowe organizacje sportowe, należy wskazać, że najczęściej jest to forma stowarzyszenia lub związku stowarzyszeń181

.

Co do zasady członkiem międzynarodowych organizacji sportowych nie jest państwo, ale związek, instytucja, w szczególności krajowy związek sportowy, osoba prawna lub fizyczna¹⁸². Co ważne, członkiem międzynarodowych organizacji sportowych działających w piłce nożnej nie są poszczególni zawodnicy, trenerzy czy kluby sportowe, ale jedynie krajowe związki sportowe183

.

Międzynarodowe organizacje sportowe zajmują się kompleksowo organizacją i zarządzaniem współzawodnictwem sportowym w danym sporcie. W zakresie ich kompetencji pozostaje w szczególności ustalanie reguł sportowych, organizacja imprez sportowych o randze międzynarodowej, określanie zasad przynależności i wykluczania członków z organizacji, a także prowadzenie postępowań dyscyplinarnych w zakresie swoich struktur. Ponadto organizacje te często określają reguły prawidłowego postępowania, kodeksy etyki czy też regulaminy fair play184

.

Zgodnie z europejskim modelem sportu, o którym szczegółowo była mowa w rozdziale I niniejszej dysertacji, w danym sporcie działa jedna organizacja na określonym w tej strukturze szczeblu. W związku z powyższym najwyższą w hierarchii organizacyjnej w piłce nożnej ogólnoświatową organizacją sportową jest FIFA, na szczeblu europejskim zaś UEFA. w Polsce monopolistyczną pozycję w zakresie

178

T. Burns, European Sports Federations: a Critical Review of the Options of Incorporation, Entertainment Law 2003, Vol. 2, Nr 2, s. 2-4.

179 A. Wach, Odpowiedzialność osób naruszających reguły sportowe lub prawne w związku z UEFA EURO 2012, Warszawa 2012, s. 63.

180 D. Wolski, Regulacje przyjmowane przez międzynarodowe organizacje sportowe a prawo krajowe, Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego 2016, Vol. 14, s. 136.

181 J. Foks, Prawo krajowe a prawo międzynarodowe w sporcie – „casus” Polska, Sport Wyczynowy 2006, Nr 1-2, s. 75-76.

182 W. Góralczyk, s. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 2013, s. 284.

183 Art. 10 Statutu FIFA oraz art. 5 Statutu UEFA.

184 M. Stramski, Międzynarodowe organizacje sportowe a prawo sportowe, Studia Prawnoustrojowe 2017, Nr 38, s. 186.

86

współzawodnictwa sportowego w piłce nożnej zajmuje PZPN. w sferze spraw organizacyjnych i sportowych działa on pod nadzorem piłkarskich organizacji międzynarodowych.

Podstawą tworzenia i funkcjonowania polskich związków sportowych jest u.s., a w zakresie w tej ustawie nieuregulowanym – u.stow. Zgodnie z treścią art. 7 u.s. polski związek sportowy jest tworzony celem organizowania i prowadzenia współzawodnictwa w danym sporcie. Dla utworzenia polskiego związku sportowego wymagane jest uzyskanie zgody ministra właściwego do spraw kultury fizycznej. U.s. określa również, kto może zostać członkiem polskiego związku sportowego. Może to być klub sportowy, związek sportowy oraz inna osoba prawna, której statut, umowa albo akt założycielski przewiduje prowadzenie działalności w danym sporcie. Mając powyższe na uwadze, należy wskazać, że członkiem polskiego związku sportowego, podobnie jak międzynarodowych organizacji sportowych, nie może być osoba fizyczna, w szczególności zawodnik lub trener.

Formą niejako poprzedzającą utworzenie polskiego związku sportowego jest forma organizacyjno-prawna związku sportowego. Związek sportowy może zostać utworzony przez co najmniej trzy kluby sportowe. Działa on w formie stowarzyszenia lub związku stowarzyszeń. Jak już wskazywano wcześniej, stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Ponadto stowarzyszenie jest uprawnione do samodzielnego określania swoich celów, programów działania i struktur organizacyjnych. Stowarzyszenia w liczbie co najmniej trzech mogą utworzyć związek stowarzyszeń. Swoistą cechą związku stowarzyszeń jest to, że przystępować do niego mogą również inne osoby prawne, z tym zastrzeżeniem, że osoby prawne prowadzące działalność zarobkową mogą być jedynie członkami wspierającymi takiego związku. Takie ograniczenie nie występuje w przypadku związku sportowego działającego w formie stowarzyszenia185

.

Jak słusznie wskazała Daria Pałucka, obowiązująca w Polsce zasada samorządności stowarzyszeń odpowiada określonej powszechnie koncepcji autonomii sportu, w szczególności autonomii organizacji sportowych186

.

Podsumowując, organizacyjny wymiar autonomii sportu przejawia się w wolności tworzenia i funkcjonowania związków oraz organizacji sportowych, a także w modelu

185 M. Badura, H. Basiński, G. Kałużny, M. Wojcieszak, Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2011, s. 51.

186 D. Pałucka, Obowiązek przynależności polskiego związku sportowego do międzynarodowej organizacji sportowej, Ius Novum 2016, Nr 4, s. 226.

87

hierarchicznej struktury sportu. Powyższe sprzyja zapewnieniu prawidłowej organizacji sportu oraz prowadzenia współzawodnictwa sportowego.