Definicja zawodnika na gruncie regulacji wewnętrznych dotyczących piłki nożnej nożnej

Podstawowym aktem wewnątrzzwiązkowym określającym status zawodnika jest RSTP wydany przez FIFA. Zgodnie z treścią art. 2 RSTP, zawodnicy uczestniczący w zorganizowanych rozgrywkach piłkarskich to amatorzy lub zawodowcy. Zawodowiec jest to zawodnik, który posiada pisemną umowę z klubem sportowym oraz otrzymuje wynagrodzenie poza zwrotem kosztów, jakie w sposób skuteczny ponosi, w zamian za grę w piłkę nożną. Wszystkich innych zawodników uznaje się za amatorów.

159 M. Biliński, Zawodnik (w:) Leksykon prawa sportowego. 100 podstawowych pojęć (red. M. Leciak),

76

Zgodnie z uchwałą Zarządu PZPN w sprawie statusu zawodników oraz zasad zmian przynależności klubowej160

zawodnikiem jest osoba uprawiająca systematycznie dyscyplinę piłki nożnej i biorąca udział w zawodach organizowanych przez PZPN, ligę zawodową, związki piłki nożnej i kluby sportowe. A zatem żeby nabyć status zawodnika, należy spełnić łącznie dwa wymogi: uprawiać systematycznie piłkę nożną oraz brać udział w zawodach organizowanych przez co najmniej jeden z wymienionych podmiotów – PZPN, ligę zawodową, związek piłki nożnej lub klub sportowy. Zawodnik nie może brać udziału w zawodach organizowanych przez inne niż wyżej wymienione podmioty, pod rygorem odpowiedzialności dyscyplinarnej.

PZPN, podobnie jak ustawodawca we wcześniej obowiązującej ustawie o kulturze fizycznej z 1996 r., wprowadza podział zawodników na zawodników amatorów i zawodników profesjonalnych. Zawodnikiem amatorem jest zawodnik, który nie otrzymuje wynagrodzenia lub innego świadczenia pieniężnego lub rzeczowego z tytułu uprawiania piłki nożnej, oprócz zwrotu rzeczywistych wydatków poniesionych w trakcie jego udziału w oficjalnych rozgrywkach organizowanych przez w/w podmioty. Jednocześnie należy podkreślić, że koszty podróży, wyżywienia i zakwaterowania poniesione w związku z udziałem w meczu oraz wydatki na sprzęt, ubezpieczenie i szkolenie mogą podlegać zwrotowi zawodnikowi bez podważenia jego statusu amatora.

Z powyższego wynika, że zawodnik amator powinien samodzielnie ponosić wydatki związane z uprawieniem dyscypliny piłki nożnej, które następnie powinny być mu zwrócone przez klub sportowy. Jednak z praktyki obrotu gospodarczego wynika, że to klub sportowy może bezpośrednio ponosić wydatki związane z uprawianiem tego sportu przez zawodnika amatora. Jest to uzasadnione przede wszystkim z uwagi na to, że zawodnik amator musiałby zgromadzić i móc dysponować odpowiednią sumą pieniężną na poniesienie określonych wydatków związanych z uczestnictwem w rywalizacji sportowej i przygotowaniami do niej. Dopiero wysokość wydatków poniesionych rzeczywiście przez zawodnika mogłaby być zwracana przez klub sportowy. Powyższe prowadziłoby do ograniczenia liczby zawodników amatorów, w szczególności z wyżej podanych względów finansowych. A zatem o statusie zawodnika amatora przesądza kryterium braku wynagrodzenia, ekwiwalentnego świadczenia za uprawianie przez niego

160 Uchwała nr VIII/124 z dnia 14 lipca 2015 r. Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie statusu zawodników oraz zmian przynależności klubowej, tj. U. nr VIII/124 z 14.07.2015 zm. U. nr VI/94 z 16.06.2017, www.pzpn.pl/dokumenty, data dostępu: 12.10.2017 r.

77

piłki nożnej, w tym za reprezentowanie klubu sportowego w zawodach sportowych lub przygotowaniach do nich.

Zawodnikiem profesjonalnym jest zawodnik, który ma z klubem sportowym zawartą umowę zgodnie z wytycznymi określonymi przez PZPN i który otrzymuje z tytułu uprawniania piłki nożnej lub działalności z tym związanej, wynagrodzenie, względnie inne świadczenie pieniężne lub rzeczowe w wysokości większej niż jedynie zwrot wydatków poniesionych przez niego w związku z uprawianiem tej dyscypliny. Ponadto status zawodnika profesjonalnego przysługuje zawodnikowi, który po ukończeniu 15 roku życia podpisał za zgodą przedstawicieli ustawowych umowę z klubem piłkarskim na okres nie przekraczający trzech lat (tzw. kontrakt U-18).

Zawodowstwo w piłce nożnej wiąże się zatem z zarobkowym celem działalności. Zawodnik profesjonalny uprawia daną dyscyplinę sportu w zamian za określone ekwiwalentne świadczenie, najczęściej przybierające postać wynagrodzenia pieniężnego.

Należy rozważyć status prawny zawodnika, który otrzymuje stypendium z klubu sportowego. Takie uprawnienie zostało wprost przewidziane w art. 5 u.s. W mojej ocenie, jeżeli stypendium to przewyższa faktyczne koszty, które musi ponieść klub sportowy na zawodnika, to taki zawodnik nabywa status zawodnika profesjonalnego, nawet niezależnie od tego, czy zawarł z klubem sportowym umowę o profesjonalne uprawianie piłki nożnej161

. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w regulacjach wewnątrzzwiązkowych162

.

Mając powyższe na uwadze, dla celów niniejszej dysertacji uznano, że za zawodnika piłki nożnej uważa się osobę, która jest związana z klubem sportowym umową o profesjonalne uprawianie piłki nożnej, tj. otrzymuje wynagrodzenie względnie inne świadczenie pieniężne lub niepieniężne w zamian za świadczenie usług sportowych na rzecz klubu sportowego. Co za tym idzie, poza ramami niniejszych rozważań pozostaje stosunek prawny łączący klub sportowy z zawodnikiem amatorem, tj. zawodnikiem, który nie jest związany z klubem sportowym umową i nie otrzymuje on z tego tytułu wynagrodzenia przewyższającego wysokość faktycznie poniesionych przez niego kosztów.

161 Tak również: J. Laskowski, Prawne aspekty zmiany przynależności klubowej zawodnika piłki nożnej, Warszawa 2016, niepubl., s. 251.

162

78 3. Wnioski

Obecnie sport odgrywa istotną rolę nie tylko w życiu społecznym, ale również gospodarczym. Ludzie dzięki udziałowi we współzawodnictwie sportowym jednoczą się ponad podziałami, aby kibicować swojej ulubionej drużynie. Potwierdzeniem istotnego znaczenia sportu, nawet w sferze stosunków politycznych, jest historia rugby w RPA. Nelson Mandela po objęciu prezydentury w tamtejszym kraju stanął przed ogromnym wyzwaniem zjednoczenia podzielonego rasowo i ekonomicznie społeczeństwa. Nadarzającą się ku temu okazją był zbliżający się finał o Puchar Świata w rugby, który miał zostać rozegrany właśnie w RPA. Poprzez wyrażenie swojego poparcia dla narodowej drużyny rugby, w której występowali głównie białoskórzy zawodnicy, Nelson Mandela dokonał rzeczy wydawałoby się niemożliwej – zapalił w zawodnikach ducha wygranej, a w kibicach – ducha jedności. Dzięki temu drużyna narodowa RPA, która w środowisku sportowym była spisywana na straty, wygrała w finale z Nową Zelandią163

.

Historia ta pokazuje fenomen sportu – na jednym stadionie, ponad podziałami, zasiadają obok siebie ludzie o różnych poglądach, rasach, religiach, aby zjednoczyć się ze sobą na czas trwania meczu, kibicując swojej ulubionej drużynie.

Postępujące zjawiska umiędzynarodowienia, komercjalizacji i profesjonalizacji sportu stworzyły możliwość znacznego rozwoju i popularyzacji sportu oraz jego uczestników na całym świecie.

Kluby sportowe mogą pozyskać dodatkowe źródła finansowania, w szczególności z umów sponsoringowych, dzięki czemu mogą rywalizować na najwyższym poziomie rozgrywkowym o największe trofea. Obecnie kluby sportowe nie prowadzą jedynie działalności sportowej, ale są prężnie rozwijającymi się przedsiębiorstwami nastawionymi na osiągnięcie określonego rezultatu ekonomicznego. Kluby sportowe coraz częściej występują w zorganizowanych formach (np. w postaci holdingów, grup kapitałowych), w których poszczególne podmioty odpowiadają za określoną gałąź działalności klubu sportowego, jak na przykład akademie piłkarskie, spółki mające na celu prowadzenie działalności komercyjnej. Taka struktura klubu sportowego pozwala również na zminimalizowanie ryzyka gospodarczego w przypadku fiaska inwestycyjnego któregoś z podmiotów. Kluby sportowe korzystają z przywiązania kibiców – konsumentów do ulubionej drużyny sportowej, oferując innym przedsiębiorcom

163

Zob. J. Carlin, Invictus. Igrając z wrogiem (tłum. J. Malinowski), Warszawa 2010; C. Eastwood (reż.), film Invictus – Niepokonany, USA 2009.

79

możliwość korzystania z renomy i marki klubu w zamian za określone korzyści finansowe. Wykorzystując przywiązanie kibiców do klubu sportowego, oferowane są im przez przedsiębiorców partnerskich danego klubu sportowego, określone usługi. Jeżeli bowiem kibic zdaje sobie sprawę z tego, że dzięki zakupowi określonych towarów lub usług wspiera pośrednio swój klub sportowy, wpłynie to niewątpliwie na jego decyzję w zakresie wyboru usługodawcy lub sprzedawcy. Dochodzi do sytuacji, w której na co dzień klub sportowy jest prężnie rozwijającym się przedsiębiorstwem, w którym jedynie w weekend rozgrywane są mecze.

Profesjonalizacja i komercjalizacja sportu doprowadziły do powstania zawodu – sportowca profesjonalnego, dla którego sport jest głównym źródłem utrzymania. Popularność sportu sprzyja rozwojowi infrastruktury sportowej, turystyce sportowej, z której czerpią korzyści prywatni przedsiębiorcy, ale również miasta, regiony i państwa. Z drugiej zaś strony, sport stał się biznesem, poddanym prawom wolnego rynku i konkurencji. Może to prowadzić do pewnych nadużyć, takich jak stosowanie dopingu przez sportowców, którzy za wszelką cenę chcą wygrać rywalizację sportową, korupcja i ustawianie meczów czy też pranie pieniędzy. z uwagi na coraz większą liczbę rozgrywek sportowych sportowcy narażeni są na przeciążenia i eksploatację fizyczną, godząc występy w lidze, w pucharach i kadrze narodowej. Wielomilionowe transfery zawodników są tematami z pierwszych stron gazet, a wizerunek sportowca jest jednym z najbardziej pożądanych dóbr na rynku. Najlepsi sportowcy mogą korzystać z pomocy sztabu doradców, prawników w celu zabezpieczenia swoich interesów, w tym przyszłości po zakończeniu kariery sportowej. Jednak mniej znani zawodnicy, w szczególności na początkowych etapach kariery sportowej, są zmuszeni nieraz do godzenia się na niekorzystne postanowienia umów dotyczących uprawiania sportu czy też nadmierną eksploatację ich wizerunku przez osoby trzecie, aby móc występować w silniejszym klubie sportowym na wyższym poziomie rozgrywkowym i rozwijać swoje umiejętności sportowe.

Rozwój omówionych powyżej zjawisk znajduje odzwierciedlenie we wzroście zainteresowania sprawami sportu przez ustawodawców krajowych i europejskich. Organy Unii Europejskiej dość długo nie wypowiadały się w zakresie spraw dotyczących sportu, wychodząc z założenia, że jest to sfera wolności i praw obywateli. Co za tym idzie, powinna być wolna od reglamentacji prawnej. Jednak wraz ze wzrostem, w szczególności gospodarczego, znaczenia sportu organy Unii Europejskiej postanowiły przyjrzeć się bliżej tej dziedzinie. Istotne znaczenie dla prawidłowej wykładni prawnej zjawisk

80

występujących w sporcie odgrywa orzecznictwo TSUE. Wynika z niego przede wszystkim to, że sport podlega również prawu unijnemu, w szczególności swobodom rynku wewnętrznego i przepisom antymonopolowym. Co za tym idzie, podmioty działające w sporcie są zobowiązane do jego przestrzegania.

Podobna tendencja zauważalna jest w ustawodawstwie krajowym. Reglamentacja spraw sportu w Polsce przebiegała od znacznej ingerencji w jej sprawy, która była charakterystyczna dla ówczesnego ustroju państwa polskiego, poprzez stopniowe wprowadzanie większej autonomii w sporcie. Aktualnie można zauważyć stopniowe zwiększanie zakresu spraw sportu objętych reglamentacją prawną, która ma na celu przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom występującym w sporcie.

Głównymi uczestnikami współzawodnictwa sportowego są zawodnicy oraz kluby sportowe. Ich status prawny jest złożony, dlatego też konieczne jest jego szczegółowe określenie. Klubem sportowym jest podmiot, który wykonuje działalność sportową i uczestniczy we współzawodnictwie sportowym w danym sporcie organizowanym w szczególności przez polski związek sportowy lub regionalny związek sportowy, posiadający osobowość prawną. Za zawodnika uważa się natomiast osobę fizyczną, która zajmuje się zawodowym uprawianiem piłki nożnej, tj. jest związany z klubem sportowym umową o profesjonalne uprawianie piłki nożnej. Tzn. uzyskuje z tego tytułu wynagrodzenie przewyższające faktycznie poniesione przez niego koszty związane z reprezentowaniem barw klubowych danego klubu sportowego.

81