Specyfika sportu jako przejaw usprawiedliwionej niekompatybilności regulacji wewnętrznych organizacji i związków sportowych z przepisami regulacji wewnętrznych organizacji i związków sportowych z przepisami

prawa powszechnie obowiązującego

W doktrynie prawa wskazuje się na specyfikę sportu, która wymaga jej uwzględnienia również w procesie oceny kompatybilności przepisów prawnych z regulacjami wewnętrznymi ustanawianymi przez organizacje i związki sportowe.

Określenie „specyfika sportu” zostało skonstruowane przez TSUE w orzeczeniu z 1974 r. w sprawie Walrave i Koch³⁰⁴, a tym samym wprowadzone do prawa unijnego. TSUE przyjął bowiem, że rozstrzyganie spraw dotyczących sportu musi uwzględniać jego specyfikę, swoistą naturę i cechy tylko jemu właściwe.

Wraz z wejściem w życie Traktatu Lizbońskiego pojęcie to zostało usankcjonowane prawnie. w treści art. 165 TFUE wskazano wprost, że Unia Europejska przyczynia się do wspierania europejskich przedsięwzięć w zakresie sportu, uwzględniając jego szczególny charakter, jego struktury oparte na zasadzie dobrowolności oraz uwzględniając jego funkcję społeczną i edukacyjną. Wskazanie na potrzebę uwzględniania szczególnego charakteru sportu w regulacjach traktatowych stanowi niejako potwierdzenie podstawowej obowiązującej w sprawach sportu zasady, jaką jest autonomia sportu.

Jak słusznie wskazuje się w doktrynie, dyskusja w tym zakresie nie powinna sprowadzać się do rozstrzygnięcia, czy możemy w ogóle mówić o specyfice sportu, lecz poszukiwać jej zakresu oraz środków prawnych, które pozwoliłyby uwzględniać szczególny charakter sportu305

.

W tym zakresie ogromną rolę odegrał TSUE. Jak już wskazano powyżej, TSUE przyjął, że działalność sportowa nie jest wyłączona spod zakresu prawa wspólnotowego i powinna być co do zasady z nim zgodna. Jednak TSUE przy ocenie niekompatybilności regulacji wewnętrznych organizacji i związków sportowych z przepisami prawa Unii Europejskiej starał się uwzględniać specyfikę i szczególny charakter sportu. O roli, jaką sport pełni w stosunkach społecznych i gospodarczych, była mowa w I rozdziale niniejszej dysertacji.

Już w powołanej powyżej sprawie Walrave i Koch TSUE wskazał, że ze względu na specyfikę sportu zasadne jest ostrożne stosowanie prawa wspólnotowego w tej

304

Sprawa 36/74 Walrave i Koch p. Association Union Cycliste Internationale, ECR 1974, 1405, Lex nr 138071.

305

124

dziedzinie. W wyroku tym TSUE uznał, że zakaz dyskryminacji ze względu na obywatelstwo nie ma zastosowania do składu zespołów sportowych, w szczególności reprezentacji narodowych, których uformowanie jest sprawą czysto sportową i przez to nie ma nic wspólnego z działalnością o charakterze ekonomicznym306

.

Powyższy wyrok był podstawą do sformułowania koncepcji tzw. wyjątku sportowego, tj. regulacji, które mają charakter czysto sportowy307

. TSUE w późniejszych wyrokach powoływał się na tę koncepcję przy dokonywaniu oceny w zakresie spraw dotyczących sportu.

W sprawie Meca-Medina TSUE uznał, że zakaz stosowania przez sportowców dopingu opiera się na względach wyłącznie sportowych i jest w związku z tym obcy jakimkolwiek względom gospodarczym. Co za tym idzie, ustanowione przez organizacje sportowe reguły walki z dopingiem nie mogą zostać objęte zakresem stosowania przepisów traktatowych dotyczących wolności gospodarczych308. Należy jednak zauważyć, że obecnie kwestie dopingu w sporcie są również regulowane przepisami prawa powszechnie obowiązującego, również na szczeblu międzynarodowym. Trudno mówić zatem, aby obecnie kwestia dopingu w sporcie była jedynie sprawą czysto sportową.

Ponadto TSUE uznał, że z zakresu prawa Unii Europejskiej powinny być wyłączone reguły gry w sporcie, takie jak czas trwania rozgrywek sportowych (meczów) w sportach zespołowych oraz liczba zawodników występujących w takich rozgrywkach³⁰⁹.

Uzasadnienie niezgodności regulacji związkowych z prawem wspólnotowym możliwe jest również w oparciu o koncepcję obiektywnego uzasadnienia ograniczeń w swobodach gwarantowanych przepisami traktatowymi. Swobody wspólnego rynku Unii Europejskiej nie mają charakteru absolutnego. Przepisy TFUE zawierają pewne wyłączenia i ograniczenia swobód traktatowych, które zwane są wyjątkami traktatowymi. W doktrynie wskazuje się, że jest to najlepszy sposób badania kompatybilności regulacji

306 Sprawa 36/74 Walrave i Koch p. Association Union Cycliste Internationale, ECR 1974, 1405, Lex nr 138071.

307 Zob. szerzej: B. Fidanoglu, Sporting exception in the European Union’s sports policy, Ankara Bar Review 2011, Nr 2, s. 67-78; R. Parrish, s. Miettinen, The sporting exception in European Union Law, Haga 2008.

308 Sprawa C-519/04 D. Meca-Medina vs. Komisja Wspólnot Europejskich z dnia 18.7.2006 r., Zbiór Orzeczeń 2006, s. I-6991.

309 Sprawa C-519/04 D. Meca-Medina vs. Komisja Wspólnot Europejskich z dnia 18.7.2006 r., Zbiór Orzeczeń 2006, s. I-6991; Por. M. Walczak, Regulaminy organizacji sportowych jako praktyki ograniczające konkurencję (w:) Prawo. Sport. Finanse. Regulacje prawne jako instrument optymalizujący zarządzanie sportem (red. K. Wróbel, M. Walczak), Warszawa 2017, s. 207.

125

związkowych z przepisami prawa Unii Europejskiej. z jednej strony umożliwia to uwzględnienie specyfiki sportu, a z drugiej strony pozwala zbadać słuszność tych celów oraz adekwatność i proporcjonalność środków wykorzystywanych przez organizacje i związki sportowe do ich realizacji³¹⁰. W praktyce orzeczniczej TSUE korzystał z tej koncepcji.

W sprawie Deliege TSUE uznał, że regulacje sportowe, które nakładają na zawodowych lub półzawodowych sportowców obowiązek posiadania zgody organizacji lub związku sportowego lub wyselekcjonowania ich przez nią do udziału w zawodach rangi międzynarodowej, nie naruszają prawa wspólnotowego. Wskazano, że co prawda prowadzą one do ograniczenia swobody świadczenia usług, jednak ograniczenie to jest nierozłącznie związane z organizacją zawodów sportowych na szczeblu międzynarodowym, w których z samej ich istoty może uczestniczyć jedynie określona grupa zawodników311

.

W sprawie Lehtonen dotyczącej obowiązujących w sporcie tzw. okien transferowych, tj. okresów, w których możliwe jest dokonywanie zmian przynależności klubowej zawodników, TSUE uznał, że co do zasady stanowią one ograniczenie swobody przepływu pracowników z uwagi na niemożliwość wystawienia przez klub sportowy do gry zawodnika, który został zatrudniony po upływie określonej daty, a to wpływa na swobodne świadczenie przez niego pracy. W wydanym orzeczeniu uznał jednak, że regulacje te zapewniają regularność przeprowadzanych zawodów sportowych, poprzez zapewnienie stałego składu drużyny sportowej, a tym samym porównywalność wyników osiąganych przez te drużyny w trakcie trwania rozgrywek312

.

W sprawie Bernard TSUE uznał, że uregulowania związkowe, zgodnie z którymi tzw. obiecujący gracz, który po zakończeniu okresu szkoleniowego jest zobowiązany do zawarcia pierwszej umowy w charakterze zawodnika profesjonalnego z klubem, który go wyszkolił, ryzykując w innym przypadku konieczność zapłaty odszkodowania, co prawda mogą zniechęcać go do wykonywania przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się. Jednak z uwagi na specyfikę sportu jest to ograniczenie uzasadnione. TSUE wskazał bowiem, że z uwagi na znaczącą wagę społeczną

310 B. Rischka-Słowik, Specyfika sportu jako okoliczność uwzględniająca niekompatybilność pozaprawnych regulacji sportowych z regulacjami prawnymi (w:) Kompatybilność pozaprawnych regulacji sportowych z regulacjami prawnymi (red. A.J. Szwarc), Poznań 2014, s. 122-123.

311 Sprawy połączone C-51/96 i C-191/76 Deliege p. Asbl Ligue Francophone de Judo and Others, ECR 2000, I-2549, Lex nr 82751.

312 Sprawa C-176/96 Jyri Lehtonen i Castors Canada Dry Namur-Braine ASBL p. Federation royale belge as societes de basket-ball ASBL (FRBSB), ECR 2000, I-2681, Lex nr 827753.

126

działalności sportowej, w szczególności piłki nożnej, za słuszny należy uznać cel polegający na wspieraniu naboru i szkoleniu młodych piłkarzy. Regulacje zapewniające otrzymanie odszkodowania za wyszkolenie mogą zachęcać kluby sportowe do poszukiwania talentów piłkarskich i zapewnienia szkolenia młodych zawodników. Wysokość odszkodowania powinna być jednak uzasadniona i proporcjonalna do rzeczywiście poniesionych przez klub sportowy kosztów związanych z wyszkoleniem młodego piłkarza313

.

W sprawie Piau rozstrzygnięto zasadność wprowadzenia przez FIFA licencji dla agentów piłkarskich. w orzeczeniu wskazano, że wymóg ten uzależniający możliwość wykonywania zawodu stanowi przeszkodę w podjęciu tej działalności gospodarczej i oczywiście w związku z tym ma wpływ na wolną konkurencję. Wskazano jednak, że FIFA za pomocą tych regulacji propaguje stosowanie przez agentów sportowych należytych standardów etycznych i profesjonalizmu w celu ochrony zawodników. Ponadto konkurencja nie zostaje wyeliminowana przez wprowadzenie systemu licencyjnego. Prowadzi on jedynie do selekcji pod względem jakościowym, aby zapewnić wymagane standardy profesjonalizmu, a nie do wprowadzenia ograniczeń ilościowych w dostępie do zawodu agenta sportowego. Dlatego też ograniczenia te uznano za zasadne i proporcjonalne³¹⁴.

Przywołane orzecznictwo TSUE pokazuje, że w sprawach sportowych nie sprawdza się pozytywistyczne spojrzenie na rolę regulacji prawnych i pozaprawnych. Możliwe jest koegzystowanie dwóch porządków prawnych – prawa powszechnie obowiązującego i regulacji wewnątrzsportowych. Specyfika sportu może uzasadniać w pewnych przypadkach niekompatybilność regulacji ustanawianych przez organizacje i związki sportowe z przepisami prawa Unii Europejskiej. Muszą istnieć w tym zakresie słuszne cele, a użyte przez te organizacje środki muszą być w odniesieniu do nich odpowiednie i proporcjonalne. Powyższe jest argumentem przemawiającym za tym, że w razie konfliktu w/w regulacji niezasadne może okazać się opieranie jedynie na zasadzie hierarchiczności. Tym samym niejako z góry przesądzając o prymacie jednego z porządków prawnych nad drugim. Za każdym razem powinno ważyć się wartości,

313

Sprawa C-325/08 Olympique Lyonnais SASP v. Olivier Bernard, Newscastle UFC, ust. 35, 38, 39, 41, 42, 45, 47, http://curia.europa.eu/, data dostępu: 28.12.2018 r.

314

Sprawa T-193/02 Laurent Piau v. Komisja Wspólnot Europejskich – Wyrok Sądu (dawniej: Sądu Pierwszej Instancji), LEX nr 215807.

127

argumenty i interesy celem znalezienia najbardziej słusznego w danej sprawie rozwiązania315

.

Powyższa koncepcja może być pomocna przy badaniu relacji pomiędzy przepisami prawa powszechnie obowiązującego a regulacjami wewnątrzzwiązkowymi w zakresie zawierania i wykonywania umowy o profesjonalne uprawianie piłki nożnej.

3.3. Instrumenty prawne zwalczania niekompatybilności regulacji wewnętrznych