Zasadniczo wśród wschodnich Słowian, w tym u Białorusinów dystans kulturowy jest krótszy niż w kulturach Europy Zachodniej. Według badań przeprowadzonych przez A. Akišna (1991: 144) odległość relacji wynosi tu:
• oficjalna – długość dwóch rąk pozwalająca na uścisk dłoni,
• przyjacielska – długość dwóch łokci.
Z własnego doświadczenia zauważyłem, że przy próbie zachowania dłuższego dystansu z kolegą będzie on często wymuszał zbliżenie poprzez gwałtowne przyciągnięcie naszej ręki.
Licząc w krokach strefy przy przywitaniu można wydzielić:
• strefę neutralną – 1-1,5 kroku,
• strefę oficjalną – 2 i więcej kroków,
• strefę przyjacielską – 0,5 kroku (Titova 2010: 318).
Titova, porównując komunikacyjne odległości Anglików i wschodnich Słowian, podaje następujące dane:
• odległość intymna: u Anglików 10-45 cm/ Rosjan 10-18 cm
• odległość osobista: 45–120 cm/15-25 cm
• odległość społeczna 1-4 m/30 cm-2 m (można ją naruszyć, np. aby wmieszać się do rozmowy)
• odległość publiczna od 3,5 m/od 2,5 (Titova 2010: 319).
Mniejszy dystans intymny i osobisty może niekiedy wywoływać dys-komfort przy zawieraniu znajomości, wspólnym przesiadywaniu czy też rozmowach. Dystans ten nie jest jednak drastycznie różny od polskiego, dlatego w Polsce nie obserwowałem większych problemów proksemicznych pomiędzy Białorusinami i Polakami.
Wybrana literatura
Adamczyk A. (2013), Migracje zagraniczne do Polski a problem bezpieczeństwa społeczno-politycz-nego, „Przegląd Strategiczny”, 2013, nr 2, s. 219-237.
Adamiec W. (2008), Nieformalna giełda pracy – przypadek instytucji ekonomicznej skupiającej Ukra-ińców, w: D. Śrutowska (red.), Między jednością a wielością. Integracja odmiennych grup i kate-gorii imigrantów w Polsce, Warszawa: Ośrodek Badań nad Migracjami WNE UW, s. 141-193.
Akišna A. (1991), Žest i mimika v russkoj reči, Moskva: Russkij jâzyk.
Asipenka L., Kwiatkowska K. (2008), Kastusiowy pamiętnik. Historia białoruskich studentów Pro-gramu im. Konstantego Kalinowskiego, Warszawa: Studium Europy Wschodniej, http://www.
pk.org.pl/EdytorFiles/File/Zbornik_net.pdf [data pobrania 1.05.2014].
Artûhin M.N. (2013), Migraciâ naseleniâ kak faktor demografičeskoj bezopasnosti Belarusi, „Ékono-mičeskie i social'nye peremeny: fakty, tendencii, prognoz”, 3(27), s. 117-122.
Begun A. (2013), V Rossii peresčitali migrantov: graždan Belarusi – počti 400 tysâč, http://naviny.
by/rubrics/society/2013/12/24/ic_articles_116_184044/ [data pobrania 12.01.2013].
Bloch N., Goździak N. (red.) (2010), Od gości do sąsiadów. Integracja cudzoziemców spoza Unii Europejskiej w Poznaniu w edukacji, na rynku pracy i w opiece zdrowotnej, Poznań: Centrum Badań Migracyjnych UAM.
Bloch N. (2012), Imigranci-profesjonaliści w sektorze edukacji, w: M. Buchowski, J. Schmidt (red.), Migracje a heterogeniczność kulturowa..., s. 130-150.
Bojar H.. (2005). Migranci na rynku pracy w Polsce. Wyniki badań przeprowadzonych wśród migran-tów ekonomicznych i pracowników polskich, Warszawa: Instytut praw Obywatelskich, s. 81, http://www.isp.org.pl/wyniki-wyszukiwania,25.html [data dostępu: 02.05.2014].
Bondarchik V., Sobelenko E. (1976), New Developments in Family Life in Belorus, w: E. Regina Holloman, S. Arutiunov (eds.), Perspectives on Ethnicity, Bristol: Mouton Publisher, s. 157-164.
Buchowski M., Schmidt J. (red.), (2012), Migracje a heterogeniczność kulturowa. Na podstawie badań antropologicznych w Poznaniu, Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
Czykwin E. (2008), Białoruska mniejszość narodowa jako grupa stygmatyzowana, Białystok: Trans Humana.
Daniluk D. (2013) Białoruś nie chce małego ruchu granicznego, http://www.bialorus.pl/gospodar ka?artid=2541 [data pobrania 17.01.2014].
Drakohrust Û. (2007), Evropa v Belorusi i Belorus’ v Evrope, beloruskaâ politika ES i otnošenie belo-rusov k Evrope, w: O. Manaev (red.) Belarus’ i „bolšaâ Evropa”: v poiskah geopolitičeskogo sa-moopredeleniâ, Novosibirsk: Vodolej, http://eurobelarus.info/ old/images/stories/libra ry/partnership/iiseps07.pdf [data pobrania 16.05.2014].
Dubânecki E. (1996), Mentalnasc' gramadzân Belarusì ŭ sučasny peryâd, „Kantakty ì dyâlogì” 7-8.
Engelking A. (2009), Wokół białoruskiej „tutejszości”. Pytania stare i nowe, „Studia Białoruteni-styczne” 3, s. 47-61.
Gajduk K. i in. (2009), Social'nye kontrakty v sovremennoj Belarusi, Minsk: Issledovatel’skij centr IPM, http://belinstitute.eu/images/stories/documents/booksc.pdf [data pobrania: 16.05.
2013].
Galinovskaâ Û. (2012), Prazdnik po sovetski: oficial'naâ prazdničnaâ kul'tura v Belarusi, http:
//eurobelarus.info/files/File/Galinouskaya_Desovetizatsiya.pdf [data pobrania: 16.05.2014].
Ganckaâ O., Grigoreva R. (1990), Semâ u vostočnoslavânskih narodov. Belorusy, w: Senejnyj byt narodov SSSR, Moskva: Nauka, s. 89-112.
Głowacka-Gnajper M., Wyszyński R. (2005), Kształcenie polskiej inteligencji z Białorusi, Litwy i Ukrainy w Polsce – idee, realia, konteksty, [w:] Wyszyński R. (red.), Mniejszość polska na roz-drożu. Studenci i absolwenci uczelni polskich pochodzący z Litwy, Białorusi i Ukrainy, Warsza-wa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Godlewska J. (2009), Migracje i imigranci w Polsce – skala, podstawy prawne, polityka. Ekspertyza przygotowana w ramach projektu EAPN Polska – razem na rzecz Europy Socjalnej, Warszawa:
Fundacja Inwestycji Obywatelskich, s. 17, http://www.eapn.org.pl/expert/files/Migracje
%20i%20imigranci%20w%20Polsce-skala,%20podstawy%20prawne,%20polityka.pdf [data dostępu: 13.01.2014].
Górny A. i in. (eds.), (2009) Poland: becoming a country of sustained immigration, „IDEA Working Papers & IDEA Policy Briefs”, WP 10, May 2009 http://www.idea6fp.uw.edu.pl/?strona=4 [data dostępu: 20.11.2013].
Górny A. i in. (2013), Raport z badań imigrantów w Polce, Warszawa: Ośrodek badań nad migra-cjami, s. 134, ww.nbp.pl/badania/seminaria_files/17i2014.pdf [data pobrania 02.05.2014].
Grabowska-Lusińska I. (red.), (2013), Transformacja nieoczywista. Polska jako kraj imigracji, War-szawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 315.
Grzymała-Kazłowska A. (red.), (2008), Między jednością a wielością. Integracja odmiennych grup i kategorii imigrantów w Polsce, Warszawa: Ośrodek Badań nad Migracjami WNE UW, s. 306.
Humphrey C. (2010), Koniec radzieckiego życia. Ekonomia życia codziennego po socjalizmie, A. Ha-lemba (tłum.), Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Jagiełło M. (2000), Partnerstwo dla przyszłości. Szkice o polityce wschodniej i mniejszościach narodo-wych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 490.
Jaroszewska E. (2010), Edukacja studentów zagranicznych w liczbach, Biuletyn Migracyjny nr 26, ps://sites.google.com/site/biulletynmigracyjny/archiwum-html/biuletyn-migracyj ny-26/bm26art4 [data dostępu: 10.04.2014].
Jurkiewicz J. (red.), (2010), Białorusini – Historia i Kultura. Sesja naukowa Szreniawa 25-26 czerwca 2010, Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szre-niawie.
Kawałko B. (2008), Granica wschodnia jako czynnik ożywienia i rozwoju społeczno-ekonomicznego regionów przygranicznych. Synteza, w: Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschod-niej do roku 2020, Warszawa: Ministerstwo Finansów i Rozwoju, s. 625-653.
Korâkov Û. (2002), Âzykovaâ situaciâ v Belorussii i tipologiâ âzykovyh situacij, Moskva: Moskovskij Gosudarstvennyj Universitet im. M.B. Lomonosova, http://www.lingvarium.org/ling_
geo/belarus/belorus.pdf [data pobrania: 15.05.2014].
Kostrzewa Z., Szałtys D. (2013), Migracje zagraniczne ludności, Warszawa: GUS, http://stat.
gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/narodowy-spis-powszechny-ludnosci-i-mieszkan-2011/migracje-zagraniczne-ludnosci-nsp-2011,1,1.html [data pobrania: 11.02.2014].
Krištapowič L. (red.) (2011), Respublika Belarus’ v zerkale sociologii. Sbornik materialov soci-ologičeskih issledovanij za 2011 god, Minsk: Biznesofset.
Lesińska M., Matejko E., Wasilewska O. (eds.), (2012), Migrations from Eastern European coun-tries to the European Union in the context of visa policy. Warszawa, Fundacja im. Stefana Bato-rego.
Ładykowski P. (2011), Gra w Karty. „Karta narodowa” jako stawka w państwowej polityce narodowo-ściowej, w: Antropologia i polityka. Szkice z badań nad kulturowymi wymiarami władzy, W. Dohnal, A. Posern-Zieliński, Warszawa: Komitet Nauk Etnologicznych PAN, s. 15-41.
Łukaszczyk K. (red.), (2013), Imigracja studentów zagranicznych do Polski. Raport przygotowany przez Krajowy Punkt Kontaktowy Europejskiej Sieci Migracyjnej w Polsce, Warszawa: Krajowy Punkt Kontaktowy Europejskiej Sieci Migracyjnej w Polsce, http://ec.europa.eu/dgs/
home-affairs/what-we-do/networks/european_migration_network/reports/docs/emn-stu dies/immigration-students/20b.poland_immigration_of_international _students_pl_october_
2013_final.pdf, [data pobrania 1.05.2014].
Markowski S., Brunarska Z., Nestorowicz J. (2014), Migration management in the EU’s eastern neighbourhood, „Journal of Sociology” 50 (1), s. 65-77
Markuševskij D. (2012), Semejnaâ politika v Belarusi, Minsk: Škola Molodyh Menedžerov Puličnogo Adminisrirovaniâ, http://sympaby.eu/sites/default/files/library/sympa_dm _family_policy.pdf, [data pobrania 16.05.2014].
Mironowicz E. (2010), Białorusini, w: S. Dudra, B. Nitschke (red.) Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej, Kraków: Nomos, s. 66-91.
Mync A., Szul R. (red.) (1999), Rola granicy i współpracy transgranicznej w rozwoju regionalnym i lokalnym, Warszawa: Wydawnictwo Europejskiego Instytutu Rozwoju Regionalnego i Lokalnego.
Nowak L. (red.), (2007), Poprawa jakości i dostępności statystyki migracji zagranicznych. Raport finalny w ramach projektu nr 12, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Pac W. (2013), Ambasador: wiz byłoby więcej, ale Białoruś nie pozwala zwiększyć liczby konsulów, http://www.polskieradio.pl/75/921/Artykul/859313,Ambasador-wiz-byloby-wiecej-ale-Bialorus-nie-pozwala-zwiekszyc-liczby-konsulow [data dostępu: 15.01.2014].
Pakieła A. (2012), Białoruscy stypendyści programu im Konstantego Kalinowskiego, w: M. Buchow-ski, J. Schmidt (red.), Migracje a heterogeniczność kulturowa..., s. 197-209.
Pakieła A., Przepiera Ż. (2012), Rosyjskojęzyczni studenci skupieni wokół Wspólnoty Polskiej, w:
M. Buchowski, J. Schmidt (red.), Migracje a heterogeniczność kulturowa..., s. 188-195.
Polityka... (2012). Polityka migracyjna Polski w odniesieniu do obywateli Republiki Białorusi, Ukrainy i Federacji Rosyjskiej, Warszawa: MSW, https://emn.gov.pl/download/75/16593/Analizblok wschodniwersjaostateczna.pdf [data dostępu: 27.02.2014].
Radzik R. (2012), Białorusini – między wschodem a zachodem, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Rybakov M. (2006), Kak živeš’, belorusskaâ diaspora?, http://www.vminsk.by/news/30/38205/
[data dostępu: 12.01.2013).
Rydzewski R. (2012), Studium przypadku I. Sprzedawcy na poznańskich bazarach, w: M. Buchow-ski, J. Schmidt (red.), Migracje a heterogeniczność kulturowa..., s. 184-197.
Siegień-Matyjewicz A.J. (2007), Poczucie tożsamości narodowej młodzieży pochodzenia białoruskiego, Olsztyn – Warszawa: Białoruskie Stowarzyszenie Studentów, s. 280.
Sidoruk Ž. (2011), Milinkevič rekomenduet „plan Maršalla”, „Vostočnoe partnerstvo” i diskussiû v obŝestve, „Brestskaâ gazeta”, No. 38 (457), 16-17.09.2011, http://www.b-g.by/ru/38_
2011/society/10134/ [data pobrania 1.05.2014].
Smólczyńska A. (2011), Białoruska emigracja polityczna w latach 1991-2004. Praca doktorska napisa-na pod kierunkiem prof. Piotra Kraszewskiego, Poznapisa-nań: WNPiD UAM, repozytorium.amu.
edu.pl/jspui/bitstream/10593/2439/1/Bialoruska%20emigracja%20polityczna%20w%20l atach%201990-2004%20A.Smolczynska.pdf [data dostępu:13.04.2014].
Syčèŭski Â. (2001), Udzel Belauskaga gramadska-kulturnaga tavarystva ŭ cyvilizacyjnym dyâlogu kul'tur belaruska-polska pameža, w: Belaruskaâ dyâspora âk pasrednica ŭ dyâlogu cyvilizacyj, Minsk: Belaruski knigazbor.
Śrutowska D. (red.) (2008), Między jednością a wielością. Integracja odmiennych grup i kategorii imigrantów w Polsce, Warszawa: Ośrodek Badań nad Migracjami WNE UW.
Titarenko L. (2012), Cirkularnaâ migraciâ: Belarus’. Naučno-issledovatel’skij otčet, ”Socialno-političeskie ramki migracii”, http://www.carim-east.eu/media/exno/Explanatory%20 Notes_2012-67.pdf [data dostępu: 13.01.2014].
Titova M. (2010), Prostranstvenno-distancionnye otnošeniâ v processe mežkulturnoj komunikacii, w:
Prohorov Û. i in. (red.), Dialog kul'tur: Rossiâ – Vostok – Zapad. Materialy Meždunarodnoj na-učno-praktičeskoj konferencii „Slavânskaâ kul'tura: istoki, tradicii vzaimodejstvie. XI Kirilo-Mefodičeskie čteničâ, Moskva – Âroslav: Pemder.
Trusov O. (2013), Belorusskij âzyk: sderżannye osnovaniâ dlâ optymizma, http://telegraf.by/2013/
02/belorusskii-yazik-sderjannie-osnovaniya-dlya-optimizma [data pobrania 15.05.2013].
Vinčenko I., Snetkov V., Zinin A. (1970), Tipy i èlementy vnešnosti, Moskwa: MVD SSSR, s. 91.
Wyszyński R. (2010), Narodziny czy śmierć narodu? Narodotwórcze działania elit białoruskich i buriackich po upadku ZSRR, Warszawa: Wydawnictwo naukowe Scholar, s. 288.
Zadorin I., Petuhov V. (2006), Rossiâ, Ukraina, Belarus’, Kazahstan: sxodstvo i različiâ massogo soznaniâ kak faktor integracii/dezintegracii, Moskva: Evrazijskij monitor.
Żołędowski C. (2003), Białorusini i Litwini w Polsce, Polacy na Litwie i Białorusi. Uwarunkowania współczesnych stosunków między większością i mniejszościami narodowymi. Warszawa: Aspra-JR.
Żołędowski C. (2010), Studenci zagraniczni w Polsce. Motywy przyjazdu, ocena pobytu, plany na przyszłość, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Židkova E. (2012), Sovetskaâ graždanskaâ obrâdnost’ kak al’ternativa obrâdnosti religioznoj, „Gosu-darstvo, religiâ, Cerkov’” 3-4 (30), s. 408-430.