Instytucje funkcjonujące na rzecz rozwoju kultury białoruskiej w Polsce mieszczą się przede wszystkim we wschodniej Polsce (Białystok, Warsza-wa), to jest w regionie, w którym tradycyjnie żyją Białorusini i w którym znajdują się największe ich skupiska (zarówno migracyjne, jak i autochto-niczne).
Jedną z najbardziej prężnych instytucji organizującej np. dni kultury bia-łoruskiej na terenie całego kraju jest Białoruskie Towarzystwo Społeczno- -Kulturalne, założone w okresie odwilży po-stalinowskiej w 1956 roku.
Organizacja posiada 4000 zarejestrowanych członków i siedem oddziałów terenowych w: Gdańsku, Warszawie, Białymstoku, Hajnówce, Sokółce, Sie-miatyczach i Białowieży. Swoją misję definiuje następująco:
Rozwijanie białoruskiej świadomości narodowej. Umacnianie więzi przyjaznego współżycia Białorusinów i Polaków. Kształtowanie postaw zaangażowania w rozwój kraju. Popularyzowanie wiedzy o kulturze białoruskiej i Republice Białorusi. Inspirowanie i organizowanie rozwoju białoruskiej twórczości arty-stycznej, kulturalnej, naukowej, literackiej i wydawniczej10.
Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne organizuje ludowe fe-styny, przeglądy piosenek, Ogólnopolski Festiwal Piosenki Białoruskiej; jest też współorganizatorem festiwalu Dialogi Muzyczne w Mielniku (Syčeŭski 2001). Przez moich interlokutorów – studentów białoruskich w Poznaniu – Towarzystwo jest przyjmowane ambiwalentne. Z jednej strony podkreślają, że jest to jedna z najbardziej rozpoznawalnych organizacji białoruskich w Polsce. Z drugiej strony zarzucają jej przesadny folkloryzm, a także kola-borację z reżymem p. Łukaszenki – od którego Towarzystwo otrzymuje środki finansowe na promowanie kultury białoruskiej. Z tego powodu nie-którzy imigranci unikają udziału w imprezach organizowanych przez To-warzystwo. W 2008 roku podczas Festiwalu Piosenki Białoruskiej w Białym-stoku studenci z Programu Kalinowskiego wywiesili „opozycyjną” biało-czerwono-białą flagę białoruską, za co zostali siłą wyrzuceni z sali
koncer-_____________
10 Źródło: http://bazy.ngo.pl/search/info.asp?id=922&p=daneInne [data dostępu: 12.05.
2014].
towej przez ochronę. Wywołało to oburzenie w szeregu działaczy białoru-skich nastawionych krytycznie wobec obecnego systemu politycznego na Białorusi. Towarzystwo współpracuje z SLD i z jej list wystawia swoich kandydatów do parlamentu (Mironowicz 2010: 88).
Organizacja powstała w PRL-u nastawiona jest na transmisję międzypo-koleniową ludowej kultury białoruskiej wśród białoruskich autochtonów oraz jej popularyzacji wśród mniejszości polskiej. Korzysta z pomocy insty-tucji polskich, jak i białoruskich instyinsty-tucji rządowych i prawdopodobnie nie potrafi znaleźć wspólnego języka z antyreżimową częścią imigracji. Możemy przypuszczać, że jak dla każdej mniejszości granicznej, stosunki z krajem narodowym, z którym identyfikuje się mniejszość, są bardzo ważne, waż-niejsze niż dobre stosunki ze świeżymi imigrantami z Białorusi. Chodzi nie tylko o pomoc finansową. Państwo narodowe jest w jakimś stopniu gwaran-tem praw mniejszości. Może protestować, rościć sobie prawa do jej ochrony, ale i wspierać poprzez współpracę kulturalną, akademicką i biznesową.
Inną instytucją jest Związek Białoruski w Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to konglomerat, w skład którego wchodzą mniejsze instytucje o różnym stopniu autonomii: Białoruskie Stowarzyszenie Literackie „Białowieża”, Białoruskie Towarzystwo Historyczne, Stowarzyszenie Dziennikarzy Biało-ruskich, Rada Programowa Tygodnika „Niwa”, Białoruskie Zrzeszenie Stu-dentów, Towarzystwo „Chatka” z Gdańska. Związek jest zarejestrowany w KRS jednak nie posiada swoich reprezentacji internetowych. Więcej in-formacji można uzyskać o organizacjach wchodzących w skład związku, szczególnie o Tygodniku „Niwa”. Tygodnik ten, podobnie jak Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne został utworzony w 1956 roku. Jest to czasopismo tworzone przez i dla mniejszości białoruskiej w Polsce. Redakcję posiada w Białymstoku, a wychodzi głównie w języku białoruskim. Czaso-pismo dużą uwagę poświęca obronie praw mniejszości białoruskiej, kulty-wowaniu tradycji oraz etnopedagogice. Niektóre artykuły poświęcone są historii oraz życiu we współczesnej Białorusi. Archiwalne numery dostępne są w internecie (http://niva.bialystok.pl). W naszej ocenie czasopismo po-siada wybitnie lokalny charakter. Poza tygodnikiem rada programowa cza-sopisma wydaje również książki poświęcone historii i kulturze Białostoc-czyzny (Mironowicz 2010: 88).
Ponadlokalne aspiracje przejawia Białoruskie Forum Samorządowe w Rzeczypospolitej Polskiej. Ta zarejestrowana w Hajnówce organizacja zajmuje się edukacją samorządową dla działaczy z Podlasia, jak i z Białorusi.
Zakres działalności to:
• upowszechnianie i ochrona wolności i praw człowieka, swobód oby-watelskich oraz działań wspomagających rozwój demokracji,
• przeciwdziałanie bezrobociu, rozwój gospodarczy,
• działalność wspomagająca rozwój gospodarczy, w tym rozwój przed-siębiorczości,
• działalność międzynarodowa, wspólnoty lokalne, aktywność spo-łeczna,
• działalność na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami,
• działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych,
• tożsamość, tradycja narodowa11,
• działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego.
BFS w RP jest zatem organizacją transnarodową zajmującą się propago-waniem postaw demokratycznych, proeuropejskich oraz kapitalistycznych wśród mniejszości narodowej, jak i wśród chętnych do tego obywateli biało-ruskich. Zdaniem moich rozmówców organizacja ta próbuje wykorzystać fundusze europejskie i krajowe przeznaczone na rozwój samorządności oraz na pomoc w demokratyzacji Białorusi. Nie cieszy się jednak szerszym zain-teresowaniem ze strony imigrantów zamieszkałych w większych miastach leżących na zachód od Białegostoku.
Kolejną organizacją posiadającą swoją siedzibę na Białostocczyźnie jest Związek Młodzieży Białoruskiej. Został on założony w 1991 roku i zajmuje się działalnością kulturalno-oświatową. Utrzymuje się z grantów, dotacji rządowych oraz z darowizn. Posiada rozbudowaną stronę internetową (http://www.sonca.org). ZMB przeprowadza turnieje dla młodzieży biało-ruskiej, piesze rajdy, obchody święta Kupały, podczas którego odtwarzane są pieśni białoruskie uwolnione od scenicznego folkloryzmu. Poza tym ZMB tworzy bazę danych na temat Białorusinów w Polsce i na świecie oraz orga-nizuje Zimowe Spotkania Muzyczne w Białymstoku12. Organizacja stara się zerwać z PRL-owskim skostnieniem białoruskiej kultury zredukowanej do muzycznych wystąpień estradowych.
W Hajnówce działa Stowarzyszenie „Muzeum i Ośrodek Kultury Biało-ruskiej”. Mniejszość białoruska starała się zorganizować muzeum od lat 80.
XX wieku. Powstawało ono stopniowo dzięki wsparciu białoruskiej diaspo-ry na całym świecie, ale także dzięki dofinansowaniu rządu Republiki Biało-ruś, który po dziś dzień wspiera działalność muzeum. W muzeum znajdują się ekspozycje zawierające kolekcje etnograficzne podlaskich Białorusinów.
Poza wystawami stałymi muzeum organizuje wystawy fotograficzne po-święcone regionowi oraz wystawy malarskie o podobnej tematyce.
Organi-_____________
11 Źródło: http://bazy.ngo.pl/search/info.asp?id=127801 [data dostępu: 11.05.2014].
12 Źródło: http://sonca.org/projekty.html [data dostępu: 11.05.2011].
zuje też pokazowe rekonstrukcje etnograficzne: świniobicie, obchody Nocy Kupały itp.13
Jedną ze starszych organizacji, bo działającą od 1981 roku, jest Białoru-skie Zrzeszenie Studentów. Zrzeszenie powstało na fali solidarnościowych nastrojów i buntu wobec skostniałego i zależnego od władz PRL Białoru-skiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego. Tak jak większość organizacji tworzonych przez białoruską mniejszość narodową BZS główną siedzibę posiada w Białymstoku, choć zakładało koła w Gdańsku, Warszawie i Olszty-nie. BZS było współorganizatorem kilku inicjatyw kulturalnych: Festiwalu Muzyki Młodej Białorusi „Basowiszcza” w Gródku, Kupally, Turnieju Mło-dzieży Białoruskiej z udziałem liceów białoruskich w Bielsku Podlaskim i Hajnówce, a także z ZMB, Białoruskiego Uniwersytetu Ludowego, rajdów:
Baćkauszczyna, Razwitannie, Padarożża14.