Wśród Białorusinów możemy wyodrębnić dwa rodzaje cyklów obrzę-dowych rocznych: państwowo-radziecki i ludowo-religijny. Pierwszy pro-mowany jest przez państwo, drugi jest zróżnicowany regionalnie i wyzna-niowo (prawosławie i katolicyzm). W cykl obrzędowości państwowej włączono niektóre elementy obrzędowości ludowej (dożynki) i zsekulary-zowanej obrzędowości religijnej (Nowy Rok jako zamiennik Bożego Naro-dzenia). Obrzędowość religijna nie jest powszechnie praktykowana ze względu na duży stopień laicyzacji społeczeństwa białoruskiego.
Obrzędowość (post-)radziecka została zaadoptowana do obrzędowości państwa białoruskiego i jest ważnym elementem strukturyzacji czasu i po-działu na okres świąteczny i codzienny.
_____________
24 Źródło: Drakohrust Û. (2007), Evropa v Belorusi i Belorus' v Evrope, beloruskaâ politika ES i otnošenie belorusov k Evrope, w: O. Manaev (red.), Belarus' i „bolšaâ Evropa”: v poiskah geopolitiče-skogo samoopredeleniâ, Novosibirsk: Vodolej, s. 67-68.
Sekularyzacji uległy obrzędy rodzinne (śluby, nadawanie imienia, po-grzeby), a religijny cykl obrzędowy został zastąpiony radzieckim. Począt-kowo w prawosławne święta organizowano „komsomolską” Paschę, Boże Narodzenie, Dzień Eliasza (Ilji) itd. Polegały one na pochodach aktywu z pochodniami, podczas których palono wizerunki popów i śpiewano mię-dzynarodówkę. Pod koniec lat 50. XX w., w czasach Chruszczowa wytwo-rzono jednak własny kanon świąt socjalistycznych, który w dużej części funkcjonuje po dziś dzień w Białorusi (Židkova 2012: 4010). W 1991 roku władze Białorusi postanowiły wprowadzić nowy cykl świąt państwowych – wolnych od pracy. Zawierał on główne radzieckie święta, ale także wpro-wadzał święta religijne (katolickie i prawosławne) oraz święta związane z tradycją narodową. Dni wolne od pracy wyznaczono na:
• 1 stycznia – Nowy Rok (sowieckie),
• 7 stycznia – prawosławne Boże Narodzenie,
• 8 marca – Święto Kobiet (sowieckie),
• Wielkanoc katolicka,
• Pascha (Wielkanoc prawosławna),
• Radunica (Dziady – drugi wtorek po prawosławnej Wielkanocy),
• 1 maja – Święto Pracy (sowieckie),
• 9 maja Dzień Zwycięstwa (sowieckie),
• 27 lipca Dzień Niepodległości (ogłoszenie niepodległości od ZSRR),
• 2 listopada – Dzień Zaduszny dla katolików,
• 25 grudnia – katolickie Boże Narodzenie.
Dziady nie były tylko świętem ludowo-religijnym. Od 1988 roku organi-zowano w tym dniu marsze upamiętniające ofiary represji stalinowskich.
Jako próbę częściowej desowietyzacji można odczytać likwidację niektórych radzieckich świąt, w tym 7 listopada – rocznicę rewolucji bolszewickiej. Cykl kalendarzowy uległ reakcyjnej zmianie wraz z przyjściem do władzy A. Łu-kaszenki. Reaktywował on nie tylko Święto Wielkiej Rewolucji Październi-kowej (7 listopada), ale także zmienił datę Dnia Niepodległości (na 3 lipca – rocznicę wyzwolenia Białorusi przez Armię Czerwoną) i 22 czerwca – Dzień Pamięci Ofiar Wojny. Zdaniem Julii Galinowskiej (Galinouskaâ 2012: 4) jest to imitacja chrześcijańskiego cyklu wielkanocnego: śmierci i odkupienia.
Wokół kolejnych mitów radzieckiego początku białoruskiej państwowo-ści skupiają się święta majowe – Święto Pracy i Święto Zwycięstwa. Poza radzieckimi świętami wprowadzono także święto Nierozerwalnej Przyjaźni Białorusko-Rosyjskiej. W ten sposób państwowa obrzędowość skupiła się na celebrowaniu radzieckich korzeni państwa, co odpowiada gospodarczej, historycznej i politycznej wizji państwa kreowanej przez obecne władze.
Z moich obserwacji wynika, że: wśród niekatolickich emigrantów z Bia-łorusi obchodzi się przede wszystkim: Nowy Rok, Święto Kobiet, Paschę,
Dziady, Jana Kupały i 9 maja. Osoby zaangażowane w ruch demokratyczno-narodowy kładą nacisk na Dziady i Kupałę, gdyż poprzez te święta mogą manifestować swoją wizję narodu białoruskiego. Święta te są okazją do zor-ganizowania koncertów lub wystąpień prezentujących białoruski folklor.
Nie wszystkim podoba się radziecki styl większości białoruskich świąt pań-stwowych, jednak większość posiada głęboko zinternalizowaną potrzebę obchodzenia niektórych świąt o radzieckiej proweniencji. Przykładem jest tu Nowy Rok, który w latach 30. XX w. stał się substytutem Świąt Bożego Na-rodzenia. Naśladuje on częściowo tradycje bożonarodzeniowe, ale pozba-wiony jest religijnej symboliki. W ten dzień w wielu białoruskich domach25 ubiera się choinkę i przygotowuje zastawną wieczerzę dla wielopokolenio-wej rodziny, która na tę okazję gromadzi się pod jednym dachem. Przy wie-czerzy następuje wymiana podarkami, życzenia noworoczne, a potem spo-życie potraw i alkoholu. Po wieczerzy rodzinne święto zamienia się w towarzyską zabawę noworoczną wyprawianą w restauracji, bądź w do-mu, ale już nie tylko w gronie rodzinnym. O północy słucha się hymnu na-rodowego i wysłuchuje noworocznego przemówienia prezydenta, po czym puszcza się fajerwerki i pije szampana. Jest to zatem parareligijne święto wciągające człowieka w kolejne wymiary życia społecznego: świecką rodzi-nę, społeczność lokalną i państwo. Oczywiście na emigracji święto to przei-stacza się w spotkanie rodaków, bądź grupy przyjaciół z krajów poradziec-kich, dla których semantyka tego święta jest oczywista.
W odróżnieniu od Polski na Białorusi większość Świąt Państwowych wymaga społecznego zaangażowania wszystkich obywateli. Nie są to po prostu dni wolne od pracy. Nawet Święto Kobiet obchodzone jest kolektyw-nie. W zakładach pracy organizowane są specjalne przyjęcia, podczas któ-rych składa się kobietom życzenia, wręcza kwiaty i biesiaduje przy alkoho-lu. Nie obchodzi się bez telewizyjnych pozdrowień prezydenta. Większość świąt obchodzi się kolektywnie, dlatego też migranci mogą mieć niekiedy poczucie wyobcowania, podczas ważnych świąt. Z tego powodu w ważne święta imigranci z Białorusi zbierają się razem – nawet jeżeli ironicznie pod-chodzą do np. świąt majowych.
Nie popadając w przesadne generalizacje, można stwierdzić, że ten- dencja do kolektywnego spędzania wolnego czasu jest silniejsza u Białorusi-nów niż u Polaków. Dodatkowo wzmaga ją sytuacja imigracyjna. Tym nie-mniej sposoby spędzania wolnego czasu nie różnią się wielce od polskiej normy.
_____________
25 Katolicy na Białorusi często obchodzą święta Bożego Narodzenia w normalnym ter-minie.