Analiza bliskości i odmienności kulturowej była przeprowadzona m.in.
przez Dariusza Wojakowskiego przy okazji badań nad swojskością i obco-ścią120. Jedną z cech migracji Ukraińców do Polski jest właśnie bliskość kul-turowa. Podobieństwo języka, wspólna historia oraz wynikające stąd powiązania, zwłaszcza pomiędzy mieszkańcami Ukrainy Zachodniej a dzi-siejszymi obywatelami Polski, na pewno przyczyniają się do wzmocnienia sieci migracyjnych, a co za tym idzie wpływają na liczebność imigrantów ukraińskich121.
Dostrzeganie podobieństw lub różnic między narodami można trakto-wać jako jeden ze wskaźników poczucia bliskości lub obcości, jakie te naro-dy odczuwają względem siebie – poczucie bliskości wiąże się na ogół ze skłonnością do dostrzegania elementów wspólnych, podobnych, poczucie odmienności zaś wskazuje na obcość, oddalenie. Według badań zespołu Joanny Fomina122 wynika, że zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie poczucie dystansu do sąsiedniego narodu jest bardzo niewielkie – Polacy na Ukrainie i Ukraińcy w Polsce akceptowani są niemal przez wszystkich i we wszyst-kich rolach (obywatelstwo, małżeństwo, kontakty rodzinne, zawodowe i in.). Porównanie wyników badań 2013 r. z danymi z 2000 roku123 pokazuje, jak wiele zmieniło się w stosunkach między Polakami a Ukraińcami w ciągu trzynastu lat dzielących oba badania. Przed trzynastu laty Polacy dość
nie-_____________
120 Wojakowski D. (2007), Swojskość i obcość w zmieniającej się Polsce, IFiS PAN, Warszawa.
121 Ibidem, s. 157-158.
122 Fomina J. et al. (red.) (2013), Polska – Ukraina. Polacy – Ukraińcy. Spojrzenie przez granicę, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
123 Konieczna J. (2001), Polska – Ukraina. Wzajemny wizerunek. Raport z badań, ISP PAN, Warszawa.
chętnie akceptowali Ukraińców we wszystkich rolach, o które pytano w badaniu, jedynie Ukrainiec jako turysta był do przyjęcia przez ponad po-łowę respondentów (85%). Ukraińcy byli nieco bardziej otwarci, ale również ponad połowa nie chciałaby widzieć Polaka w roli członka rodziny, szefa czy radnego w lokalnym samorządzie. Co się zmieniło w ciągu tych trzyna-stu lat? Polacy i Ukraińcy przestali być sobie obcy i nieznani. Znacznie wzrosła, w porównaniu do sytuacji z początku pierwszej dekady XXI wieku, ilość informacji o Ukrainie w polskich mediach i o Polsce w ukraińskich me-diach. Stało się to w głównej mierze za sprawą pomarańczowej rewolucji w 2004 roku oraz Euromajdanu i kryzysu politycznego na przełomie 2013/2014 r., spontanicznego poparcia, jakiego udzieliło tej sprawie polskie społeczeństwo, polskiego zaangażowania w inicjatywę Partnerstwa Wschod-niego oraz wspólnej organizacji Mistrzostw Piłki Nożnej Euro 2012. We wspomnianym okresie wzrosła też liczba wzajemnych kontaktów – tych rzeczywistych, a nie zapośredniczonych przez media i opowieści. Ukraina przestała być dla Polaków krajem dziwnym i egzotycznym, a Ukraińcy nie są już kimś znanym wyłącznie z podręczników historii: przyjeżdżają do Polski na studia, do pracy, na zakupy, turystycznie, w odwiedziny do przy-jaciół i rodziny. Z tych samych powodów Polska nie jest już dla Ukrainy krajem nieznanym.
Wymiana kulturalna między Polską a Ukrainą jest znacząca, lecz ograni-cza się przede wszystkim do skierowanej do elit kultury wysokiej. Utwory polskich i ukraińskich pisarzy współczesnych są tłumaczone na język sąsia-da, a wydawcy z obu krajów biorą udział w targach książki. Odbywają się też prezentacje filmów, wieczory autorskie i festiwale sztuki. Niemałą rolę odgrywa tu Instytut Polski w Kijowie i rozmaite ukraińskie organizacje dzia-łające w Polsce. Oferta kulturalna jest jednak dostępna przede wszystkim dla mieszkańców dużych miast i przeznaczona dla wyrafinowanego odbior-cy. Polska kultura masowa jest praktycznie nieobecna na Ukrainie, podobnie jak ukraińska – w Polsce.
Relacje natury ekonomicznej, w tym handel transgraniczny, nasiliły się wraz z procesem budowy gospodarki rynkowej w obu krajach i rozwojem prywatnej przedsiębiorczości. Do rozwoju wymiany handlowej między Pol-ską a Ukrainą przyczyniło się zniesienie wiz w latach 90., co sprzyjało po-dróżom, również w celach handlowych. Obecnie reżim wizowy znacząco ograniczył możliwości Ukraińców do podróżowania do Polski i bardzo możliwe, że część osób, która regularnie jeździła do Polski w latach 90., nie była w Polsce od momentu wprowadzenia obowiązku wizowego w 2003 roku.
Warto również zwrócić uwagę na wzrost liczby bezpośrednich kontak-tów Polaków i Ukraińców jako efekt częściowego otwarcia polskiego rynku
pracy dla obywateli Ukrainy. Kontakty te znalazły pewne odzwierciedlenie w skojarzeniach przedstawicieli obu narodów – ponieważ większość Ukra-ińców w Polsce wykonuje zawody niewymagające wysokich kwalifikacji, Polacy kojarzą przede wszystkim ukraińskie sprzątaczki oraz ukraińskich budowlańców. Osoby na stanowiskach wymagających większych umiejęt-ności i wysokiego poziomu wykształcenia są mało widoczne, chociaż ich liczba stale rośnie, między innymi dzięki temu, że wielu ukraińskich absol-wentów polskich uczelni pozostaje w Polsce.
Wybrana literatura
Anderson B. (1997 [1983]), Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, Znak, Kraków.
Atamanov A. et al. (eds.) (2009), Income and Distribution Effects of Migration and Remittances: an Analysis Based on CGE Models for Selected CIS Countries. Case Network Reports.
No. 86/2009, Warsaw, Bishkek, Kyiv, Tbilisi, Chisinau, Minsk.
Babiński G. (1991), Problemy etniczne Europy Środkowej. Konferencje w Tallinie (czerwiec 1986) i w Krakowie (kwiecień 1990). Maszynopis w Redakcji „Przeglądu Polonijnego”.
Babiński G. (1992), Konflikty narodowościowe w Europie Wschodniej, Konferencja w Warszawie w dniach 19-20 lutego 1992. Maszynopis w Redakcji „Przeglądu Polonijnego”, s. 135-142.
Babiński G. (1992), Porządek polityczny a zróżnicowanie etniczne. O niektórych uwarunkowaniach polityki państwa w stosunku do mniejszości etnicznych. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ja-giellońskiego”. Prace Socjologiczne 16, s. 59-70.
Babiński G. (1993), Możliwość wystąpienia konfliktów etnicznych w Europie Wschodniej. „Obóz” 27, s. 49-64.
Babiński G. (1997), Pogranicze polsko-ukraińskie. Etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość.
Nomos, Kraków.
Babiński G. (1999), Pogranicza etniczne i kulturowe, w: Malikowski M., Wojakowski D. (red.), Między Polską a Ukrainą. Pogranicze – Mniejszości – Współpraca regionalna, Mana, Rzeszów, s. 19-27.
Babiński G. (2001), Pogranicza stare i nowe, w: Krzysztofka K. (i in.) (red.), Pogranicza etniczne w Europie: harmonia i konflikty, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 69-82.
Babiński G. (2004), Metodologia a rzeczywistość społeczna. Dylematy badań etnicznych, „Nomos”, Kraków.
Babiński G. (1992), Porządek polityczny a zróżnicowanie etniczne. O niektórych uwarunkowaniach polityki państwa w stosunku do mniejszości etnicznych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ja-giellońskiego”. Prace Socjologiczne, 16: 59-70.
Babiński G. (1995), Nacjonalizmy czy regionalizmy? Ruchy etnoregionalne w Europie, w: Babiński G., Miodunka W. (red.), Europa państw – Europa narodów, Nomos, Kraków: 47-76.
Baganha M.J., Foncesa M.L. (2004), New Waves: Migration From Eastern to Southern Europe, Lisbon.
Baluk W. (2002), Koncepcje polityki narodowościowej Ukrainy. Tradycje i współczesność, Wrocław.
Berger P., Luckmann T. (1983), Społeczne tworzenie rzeczywistości, Państwowy Instytut Wydaw-niczy, Warszawa.
Bieniecki M. et al. (red.) (2005). Regulacja migracji zarobkowej – wyzwania dla Ukrainy w kontekście polskich doświadczeń. ISP, PAUCI, CPCFPU. Warszawa.
Bieniecki M., Pawlak M. (2009), Strategie przetrwania. Adaptacja ukraińskich migrantów zarobko-wych do polskiej rzeczywistości instytucjonalnej, ISP, Warszawa.
Bieniecki M., Pawlak M. (2010), Strategie ukraińskich migrantów zarobkowych wobec polskiej rze-czywistości instytucjonalnej. Badania. Ekspertyzy. Rekomendacje, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Billig M. 2008, Banalny nacjonalizm, Znak, Kraków.
Bloch N. (2012), Integracja cudzoziemców spoza Unii Europejskiej w Poznaniu – edukacja, praca, zdrowie, w: Kaczmarczyk P., Lesińska M. (red.), Krajobrazy migracyjne Polski, Ośrodek Ba-dań nad Migracjami, Warszawa, s. 333-367.
Błądząc po spisie, http://biuletynmigracyjny.uw.edu.pl/45-grudzien-2013/bladzac-po-spisie [data dostępu: 02.02.2014].
Bojar H. (2011), Wzory migracji z perspektywy rodziny i ich potencjał integracyjny w kontekście pol-skim. Badania. Ekspertyzy. Rekomendacje. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Brunarska Z., Grotte M., Lesińska M. (red.) (2012), Migracje obywateli Ukrainy do Polski w kontek-ście rozwoju społeczno-gospodarczego: stan obecny, polityka, transfery pieniężne. Ośrodek Badań nad Migracjami, CMR Working Papers, 60/118.
Coupe T., Vakhitova H. (2013), Ukraine country study, Kyiv.
Czerniejewska I. (2006), O stereotypie kulturowym, czyli jak widzimy innych, w: A.W. Brzezińska, A. Hulewska, J. Słomska (red.), Edukacja regionalna, PWN, Warszawa, s. 267-269.
Dąbrowski P. (2012), Praca przymusowa imigrantów w Polsce: Analiza na przykładzie społeczności ukraińskiej i wietnamskiej, Ośrodek Badań nad Migracjami (58/116).
Decyzje dotyczące kart pobytu i osiedlenia, 2010-2012. http://www.udsc.gov.pl/Zestawie nia,roczne,233.html [data dostępu: 20.01.2014].
Eberhardt P. (1996), Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Środkowo- -Wschodniej w XX w., PWN, Warszawa.
Fiń A. (2013), „Odtworzone sąsiedztwo”. Polscy i Ukraińscy imigranci w nowojorskiej East Villag,
„Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” 1, s. 105-128.
Fiń A. (2013), Ukraińska imigracja w Stanach Zjednoczonych. Charakterystyka ogólna, „Studia Mi-gracyjne – Przegląd Polonijny” 4, s. 35-55.
Fomina J. (2012), Czy migracja ma płeć? Analiza działalności organizacji pozarządowych wspierają-cych migrantów w Polsce. Instytut spraw Publicznych, Warszawa.
Fomina J. et al. (red.) (2013), Polska – Ukraina. Polacy – Ukraińcy. Spojrzenie przez granicę, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Frelak J. (2005), Praca Ukraińców w Polsce – rekomendacje dla polityki migracyjnej, Instytut Spraw Publicznych. Analizy i Opinie 38, s. 10.
Frelak J. (2011), Cudzoziemcy zatrudnieni przy pracach rolniczych, w: Klaus W. (red.), Ziemia obie-cana? Warunki pracy cudzoziemców w Polsce, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Warsza-wa, s. 127-146.
Frelak J., Bieniecki M. (2009). Czy wprowadzać mechanizmy integracyjne dla cudzoziemców pracują-cych w Polsce sezonowo? Badania. Ekspertyzy. Rekomendacje. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, s. 19.
Gellner E. (1991[1983]), Narody i nacjonalizm. PIW, Warszawa.
Główne kierunki migracji 1966-2008, Główny Urząd Statystyczny, http://www.stat.gov.pl/gus/
5840_8408_PLK_HTML.htm [data dostępu: 25.01.2014].
Gońda M. (2012), Cudzoziemcy polskiego pochodzenia podejmujący studia w Polsce. „Powrót do macierzy” czy pragmatyczny wybór?, Ośrodek Badań nad Migracjami. CMR Working Papers 57/115, s. 22.
Górny A. (2002), The role of social, economic and political networks in settlement migration to Poland:
the case of Ukrainian migrants, niepublikowana praca doktorska. Department of Social Science, School of Slavonic and East European Studies, University College London.
Grzegrzółka E. (2013), Organizacje migranckie w Polsce. Działalność z potrzeby, „Analizy. Raporty.
Ekspertyzy” 4, s. 19.
Hrycak J. (2009), Nowa Ukraina. Nowe interpretacje, Wrocław.
Hrycak J. (2000), Historia Ukrainy 1772-1999. Narodziny nowoczesnego narodu, Wydawnictwo Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin.
Hut P., Jaroszewska E. (red.) (2011), Studenci zagraniczni w Polsce na tle migracji edukacyjnych na świecie, Badania. Ekspertyzy. Rekomendacje. Instytut spraw Publicznych, Warszawa.
Informacja o badaniach zasobów imigracyjnych w Polsce w 2008 r., Główny Urząd Statystyczny.
Departament Badań Demograficznych. Materiały na konferencję prasową w dniu 23 grud-nia 2008 r., http://stat.gov.pl/download/cps/rde/xbcr/gus/lud_infor_o_badan_zasob_
imigr_pl_w_2008.pdf [data dostępu: 25.01.2014].
Jakubczak M. (?), Kompetencje nauczycieli w pracy z uczniami imigranckimi, http://www.isp.org.
pl/files/350223790486459001270035521.pdf [data dostępu: 17.11.2013].
Jaroszewicz M. (2012), Praca przymusowa obywateli Ukrainy za granicą z perspektywy kraju pocho-dzenia, w: Dąbrowski P. (red.), Praca przymusowa imigrantów w Polsce: Analiza na przykładzie społeczności ukraińskiej i wietnamskiej, Ośrodek Badań nad Migracjami (58/116), Warszawa.
Jedynak S. (2005), Nowe nietradycyjne religie i ruchy mistyczne na Ukrainie, w: Stachowski Z.
(red.), Religioznawstwo polskie w XXI wieku. Tyczyn.
Kaczmarczyk P. (2002), Migracje o charakterze cyrkulacyjnym a inne formy mobilności terytorialnej w świetle doświadczeń badawczych, „Prace Migracyjne” 45, s. 44.
Kaczmarczyk P., Lesińska P. (2012), Krajobrazy migracyjne Polski. Ośrodek Badań nad Migra-cjami. Warszawa.
Karnaukh A. (2008), Zjawisko migracji w prasie ukraińskiej, w: Слов'янський вісник. Збірник наукових праць, Рівне, s. 283-287.
Karnaukh A. (2009), Официальный статус языков в Украине и фактическое его положение в обществе, w: Слов'янський вісник. Збірник наукових праць. Випуск 1. Серія Політичні науки, Рівне, s. 81-83.
Karnaukh A. (2012), Świadomość narodowa po komunizmie w wieloetnicznych społecznościach lokal-nych na Zaporożu, Rzeszów.
Karnaukh A., Nesterenko N. (2008), Social Fields in Ukrainian Immigrant Biographies, w:
Wojakowski D. (ed.) Borders and Fields, Cultures and Places: Cases from Poland, NOMOS, Kraków, s. 93-109.
Karpiński Z., Wysieńska K. (2011), Ekonomia imigracji – imigranci na polskim rynku pracy, Stowa-rzyszenie Interwencji Prawnej, Warszawa.
Klaus W. (2011), Przestrzeganie przez polskich pracodawców praw pracowników migrujących, w:
Klaus W. (red.), Ziemia obiecana? Warunki pracy cudzoziemców w Polsce, Stowarzyszenie In-terwencji Prawnej, Warszawa, s. 7-53.
Klaus W. (red.) (2010), Sąsiedzi czy intruzi? O dyskryminacji cudzoziemców w Polsce, Warszawa.
Klaus W. (red.) (2011), Ziemia obiecana? Warunki pracy cudzoziemców w Polsce, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Warszawa.
Kłoskowska A. (1996), Kultury narodowe u korzeni, PWN, Warszawa.
Konieczna J. (2001), Polska – Ukraina wzajemny wizerunek. Raport z badań, ISP, Warszawa.
Konieczna-Sałamatin J. (2009), Strategie Przetrwania. Integracja imigrantów z Ukrainy na polskim rynku pracy. Raport ze zogniskowanych wywiadów grupowych, ISP, Warszawa.
Kordasiewicz A. (2010), Etniczny wymiar funkcjonowania rynku usług domowych w Warszawie, ISP, Warszawa.
Kozak M., (2014), Ukraina: budżet w czasach rewolucji, http://www.obserwatorfinansowy.pl/
forma/rotator/ukraina-budzet-w-czasach-rewolucji/ [data dostępu: 3.06.2014].
Krasowska H. (2008), Problematyka socjolingwistyczna mniejszości polskiej na południowo- -wschodniej Ukrainie, w: Fenomen pograniczy kulturowych: współczesne tendencje, Donieck.
Kubiciel-Lodzińska S. (2012), Czynniki zatrudnienia cudzoziemców w Polsce – z uwzględnieniem strony popytowej i podażowej, w: Kaczmarczyk P., Lesińska M. (red.), Krajobrazy migracyjne Polski, Ośrodek Badań nad Migracjami. Warszawa, s. 111-135.
Laufer P., Riabczuk M., Saweneć A. (red.) (2012), Raport o stanie kultury i NGO w Ukrainie, Fun-dacja Open Culture, Lublin.
Ludność, stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/
xbcr/gus/LUD_ludnosc_stan_str_dem_spo_NSP2011.pdf [data dostępu: 11.02.2014].
Łukasiewicz R. (2013), Ukraińcy w Warszawie – relacje międzykulturowe, w: Balicki J., Chamar-czuk M. (red.), Wokół problematyki migracyjnej. Kultura przyjęcia, Warszawa.
Łotocki Ł. (2010), Integracja i dyskryminacja – od zagadnień teoretycznych do wyników badań, w:
Klaus W. (red.), Sąsiedzi czy intruzi? O dyskryminacji cudzoziemców w Polsce, Warszawa, s. 13-41.
Madej-Korol N. (2005), Współczesny poziom religijności na Ukrainie: przejawy i tendencje, w: Sta-chowski Z. (red.), Religioznawstwo polskie w XXI wieku, Tyczyn, s. 745-754.
Malynovska O. (2004), International Labour Migration from the Ukraine: The Last Ten Years, w: Baganba M.I., Fonseca M.L. (ed.), New Waves: Migration From Eastern to Southern Europe, Lisbon. http://www.flad.pt/documentos/1256642168A6dXX1yn5Uq83QL7.pdf [data do-stępu: 30.05.2014].
Marczuk Z. (2012), Polityka kulturalna w niezależnej Ukrainie – niespełnione nadzieje i utracone możliwości. Co dalej?, w: Laufer P., Riabczuk M., Saweneć A. (red.), Raport o stanie kultury i NGO w Ukrainie, Fundacja Open Culture, Lublin, s. 25-35.
Migracje zagraniczne ludności. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Warszawa 2013, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_14782_PLK_HTML.htm [19.04.2014].
Nikitorowicz J. (1995), Pogranicze – Tożsamość – Edukacja międzykulturowa, Trans Humana, Białystok.
Olszański T. (2000), Diaspora ukraińska w Polsce, „Zakorzenienie” 1(9), http://zakorzenianie.
most.org.pl/za9/05.htm [data dostępu: 05.01.2014].
Pawluczuk W. (1998), Ukraina. Polityka i mistyka, Nomos, Kraków.
Piekut A. (2010), Społeczny wymiar integracji, w: A. Górny et al. (red.), Transformacja nieoczywi-sta. Polska jako kraj imigracji, Wydawnictwo UW, Warszawa.
Polityka Migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania, http://www.msw.gov.pl [data dostępu: 11.02.2014].
Polska polityka integracji cudzoziemców – założenia i wytyczne, http://www.mpips.gov.pl/bip/
projekty-aktow-prawnych/projekty-programow-i-inne/olskapolitykaintegracjicudzoziemcw- zaoeniaiwytyczne/ [data dostępu: 29.01.2014].
Próby szacowania liczby imigrantów osiadłych, http://biuletynmigracyjny.uw.edu.pl/41-kwiecien-2013/proby-szacowania-imigrantow-przebywajacych-na-stale-w-polsce [data do-stępu: 02.02.2014].
Przynależność narodowo-etniczna – wyniki spisu ludności i mieszkań 2011, http://stat.gov.pl/cps/
rde/xbcr/gus/Przynaleznosc_narodowo-etniczna_w_2011_NSP.pdf [data dostępu: 20.01.
2014].
Riabczuk M. (2012), Ukraińska kultura po komunizmie: między postkolonialnym wyzwoleniem a neokolonialnym zniewoleniem, w: Laufer P., Riabczuk M., Saweneć A. (red.), Raport o stanie kultury i NGO w Ukrainie, Fundacja Open Culture, Lublin, s. 12-25.
Riabczuk M., (2003), „Od Małorosji do Ukrainy”, Universitas, Kraków.
Rocznik Demograficzny, http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/rs_rocznik_demograficzny_2013.pdf [data dostępu: 11.02.2014].
Rossa M. (2011), Migranci w branży gastronomicznej w Polsce, w: Klaus W. (red.), Ziemia obieca-na?..., s. 179-196.
Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 lipca 2011 roku w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20111550919 [data dostępu: 23.01.
2014].
Rutkowski R. (2005), Problem religijnego odrodzenia w Rosji po upadku ZSRR, w: Stachowski Z. (red.), Religioznawstwo polskie w XXI wieku, Tyczyn: 731-743.
Sadowski A. (1995a), Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok.
Sadowski A. (1995b), Socjologia pogranicza, w: Sadowski A. (red.), Wschodnie pogranicze w perspektywie socjologicznej, Trans Humana, Białystok: 12-19.
Sadowski A. (1999), Od społeczeństwa zróżnicowanego kulturowo do społeczeństwa wielokulturowe-go, w: Malikowski M., Wojakowski D. (red.), Między Polską a Ukrainą. Pogranicze – mniejszo-ści. Współpraca regionalna, Rzeszów.
Samoraj-Charitonow B. (2011), Migrantki pracujące w sektorze prac domowych, w: Klaus W. (red.), Ziemia obiecana?..., s. 147-178.
Shumarowa N. (2004), Podstawy socjolingwistyki, Tyczyn.
Smolicz J. J. (1999), Współkultury Australii, Oficyna naukowa, Warszawa.
Sokołowski W. (2014), Ukraina – dwa kolory. Ekonomiczne różnicowanie regionów, http://www.
forum-ekonomiczne.pl/article/ukraina-dwa-kolory-ekonomiczne-zroznicowanie-regionow/# [data dostępu: 24.02.2014].
Solarczyk I. (1999), Odrodzenie instytucjonalne mniejszości narodowych na pograniczu polsko- -ukraińskim w okresie transformacji. Polacy w Drohobyczu i Ukraińcy w Przemyślu, w: Mali-kowski M., WojaMali-kowski D. (red.), Między Polską a Ukrainą. Pogranicze – mniejszości. Współ-praca regionalna, Rzeszów, s. 129-149.
System badań migracji zagranicznych w Polsce, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/
l_system_badan_statystyki_migracji.pdf [data dostępu: 20.01.2014].
Szalai J. (red.) (2010), Being ‘visibly diff erent’: experiences of second-generation migrant and Roma youths at school. A comparative study of communities in nine member states of the European Union, w: Edumigrom Comparative Papers, CEU, Budapest.
Szara K. (2014), Czynniki warunkujące rozwój kapitału kreatywnego w regionach Ukrainy,
http://geopolityka.net/czynniki-warunkujace-rozwoj-kapitalu-kreatywnego-w-regionach-ukrainy/ [data dostępu: 15.05.2014].
Szelewa D. (2010), Integracja a polityka edukacyjna, Seria „Integracja”, Centrum Stosunków Mię-dzynarodowych, Warszawa.
Szymanderski J. (2010), Stan faktyczny i kierunki rozwoju integracji cudzoziemców w Polsce. Raport finalny z opracowania projektu „Badanie stanu faktycznego i kierunków rozwoju integracji cudzo-ziemców w Polsce”, nr 4/4/EFI/2008, Stowarzyszenie Wolnego Słowa, Warszawa.
Śleszyński P. (2012), „Faktyczne” dane rzeczywiste, czyli o NSP 2011, http://biuletynmigracyj ny.uw.edu.pl/37-sierpien-2012/%E2%80%9Efaktyczne%E2%80%9D-dane-rzeczywiste-czyli -o-nsp-2011 [data dostępu: 02.02.2014].
Todorovska-Sokolovska V. (2009), Integracja i edukacja dzieci imigrantów w krajach Unii Euro-pejskiej – wnioski dla Polski, Raporty. Ekspertyzy. Rekomendacje. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Topolewski F. (2014), Gospodarka Ukrainy – zepsuty element Europy, http://www.psz.pl/tekst-44850/Gospodarka-Ukrainy-chory-element-Europy [data dostępu: 10.02.2014].
Ukraine. Extended Migration Profile, Building Migration Partnerships (BMP), 2011, w: http://www.
imap-migration.org/fileadmin/Editor/Profiles/PPTI/Ukraine/Ukraine_Extended_Migra tion_Profile_EN_FINAL.pdf [data dostępu: 06.05.2014].
Ukraińska gospodarka na krawędzi zapaści, http://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-ekspert-ukrainska-gospodarka-na-krawedzi-zapasci,nId,1066889 [data dostępu: 01.12.2013].
Ustawa o cudzoziemcach z dnia 1 maja 2014 r., http://www.udsc.gov.pl/Nowa,ustawa,o,cudzo ziemcach,podpisana,przez,Prezydenta,RP”2242.html [data dostępu: 02.05.2014].
Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, Warszawa, dnia 30 grudnia 2013 r. Poz. 1650, Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Wenzel M. (2009), Stosunek do obcokrajowców w Polsce. Instytut Spraw Publicznych. Badania.
Ekspertyzy. Rekomendacje, Warszawa.
Wijas A. (2008), Ukraina w tabelach i wykresach, http://cccp.awijas.pl/dnld/ukraina_w_tabe lach_i_wykresach.pdf [data dostępu: 30.05.2014].
Wojakowski D. (1999), Charakter pogranicza polsko-ukraińskiego – analiza socjologiczna, w: Mali-kowski M., WojaMali-kowski D., Między Polską a Ukrainą, s. 61-83.
Wojakowski D. (2002), Polacy i Ukraińcy. Rzecz o pluralizmie i tożsamości na pograniczu, „Nomos”, Kraków.
Wojakowski D. (2007), Swojskość i obcość w zmieniającej się Polsce, IFiS PAN, Warszawa.
Wyniki kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców, http://www.pip.gov.pl/html/pl/info/
doc/99030075.pdf [data dostępu: 20.10. 2013].
Związek Ukraińców w Polsce, http://www.zup.ukraina.com.pl/index.php?option=com_content
&task=view&id=48&Itemid=16
Żołędowski C. (2010), Studenci zagraniczni w Polsce. Motywy przyjazdu, ocena pobytu, plany na przyszłość, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Ведущие Предприятия Украины, http://ukrgold.net/index.php/ru/vedushchie-predpri-yatiya.
«Киевские ведомости», www.kv.com.ua [data dostępu: 05.08.2011].
Исаенко А. (2002), Человеческий капитал — определяющий фактор экономического роста. (ана-літична доповідь), Київ, s. 56, http://www.ilo.org.ua/DocLib/%D0%9F%D1%83%D0%
B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%96%D1%97/Migration%20Policy%
20Study%20Final_2005.pdf [data dostępu: 03.05.2013].
Міграція в Україні. Факти і цифри. Міжнародна організація з міграції (МОМ). Пред-ставництво в Україні. Міграція для загального блага. Друге видання, 2013, http://iom.org.ua/ua/pdf/UKR%20FF_F.pdf [data dostępu: 15.01.2014].
Мосьондз С. (3/21, 2002), Характеристика міграційного законодавства та органів державної виконавчої влади у сфері міграції, w: Проблеми міграції. Український інформаційно-аналітичний журнал. Том 7.
Оператор АЭС Украины, http://www.energoatom.kiev.ua/ru/separated/
П’ятак В. (2008), Проблема розвитку культури мовлення студентів економічних спеціаль-ностей в умовах білінгвізму, w: Fenomen pogranicz kulturowych: współczesne tendencje. Zbiór prac naukowych. Donieck: 122-131;
П’ятак В. (2009), Проблеми українсько-російського білінгвізму і природа його впливу на сус-пільство і особистість, w: Fenomen pogranicz kulturowych: współczesne tendencje, Donieck:
141-148;
Пирожков С., Малиновская Е., Хомра A. (2003), Внешние трудовые миграции в украине:
социально-экономический аспект, Киев, НИПМБ, http://demoscope.ru/weekly/2004/0149/
biblio02.php.
Попередні підсумки міграційного руху населення України за 2003 рік. Абсолютні дані кількості прибулих, вибулих, міграційного приросту з внутрішньої та зовнішньої міграцій, www.gmdh.net [data dostępu: 07.01.2014].
Прибыткова И. (2001), В поисках новых идентичностей: Украина в этнорегиональном измерении, w: Социология: теория, методы, маркетинг. Nr 3:
Приходько О. (4-10.03.2006), Миграция рабочих мест: мифотворчество и экономическая реальность, w: Зеркало недели. № 8 (587).
Романюк М. (1998), Регулювання соціально-економічних умов міграцій працересурсного потенціалу. Зайнятість та ринок праці, w: Рада по вивченню продуктивних сил України, НАН України, Вип. 7. K., s. 35.
Рубцова І. (2009), Прояви українсько-російського білінгвізму в україномовних оголошеннях, w: Fenomen pograniczy kulturowych: współczesne tendencje, Donieck: 102-110;
Сигеда, П. (2009), Інтерфероніми в російському мовленні жителів Північного Приазов’я, w: Fenomen pograniczy kulturowych: współczesne tendencje, Donieck: 105-115;
Стародуб А. (11-17.06.2005), «Мертвые души» трудовых мигрантов. Действительно ли за границей работают пять миллионов украинцев?, w: Зеркало недели. № 22 (550).
Стегний А. (2005), Региональный фактор развития политической культуры населения Украины, w: Социология: теория, методы, маркетинг, nr 3.
Центр досліджень проблем міграції. www.migration.kiev.ua [data dostępu: 07.01.2014].
Чирков О. (26.01-01.02.2002), Внешняя миграция – главная причина этнически неукраинского населения в современной Украине, w: Зеркало недели. № 3 (378).
Что ищут и что находят иммигранты в Украине. 06.07.2006. w: АиФ/ Общество. 27 (517).
Чумак В., Першуков Ю. (2/16, 2001), Деякі нормативно-правові та організаційні аспекти управління імміграційними процесами в Україні, w: Проблеми міграції. Український інформаційно-аналітичний журнал. Том 6 .
Яворська В., Куделіна С. (2006), Історичний огляд міграційних процесів в Україні. Історія української географії, w: Всеукраїнський науково-теоретичний часопис.- Тернопіль:
Підручники і посібники, Випуск 2 (14), s. 104-111.