w zapobieganiu przemocy w rodzinie
3. Działania prewencyjne policji w obszarze przemocy w rodzinie przemocy w rodzinie
Do podstawowych zadań policji należy inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi,
408 Podręcznik dla dzielnicowego, praca zbiorowa, Wydawnictwo Szkoły Policji w Słupsku, Słupsk 2014, s. 322.
409 Dokument podpisano 29 listopada 2010 r. w Ministerstwie Sprawiedliwości i parafowano przez Ministra Sprawiedliwości – Krzysztofa Kwiatkowskiego, Komendanta Głównego Policji – gen. insp. Andrzeja Matejuka oraz przedstawicieli Krajowej Rady Kuratorów.
410 J. Copik, Rola dzielnicowego w profilaktyce i probacji w środowisku lokalnym, „Resocjalizacja Polska” nr 5/2013, s. 210.
141
samorządowymi i organizacjami społecznymi411. Istotne jest, by działania prewencyjne podejmowane przez policję dotyczące przemocy w rodzinie rozpatrywać wieloaspektowo, tj. na płaszczyźnie socjologicznej, psychologicznej, pedagogicznej, medycznej, prawnej i etycznej. Podejmowanie tak ujętych inicjatyw ma na celu nie tylko ochronę w wyżej wymienionym zakresie, ale także pogłębianie świadomości całego społeczeństwa na ten temat.
Policja odgrywa fundamentalną rolę w systemie zapobiegania i zwalczania przestępczości. W ostatnich latach rozrasta się udział służb policyjnych w działalności profilaktycznej412. Prawidłowo prowadzone czynności wymagają ścisłej współpracy z podmiotami pozapolicyjnymi, np. organami samorządu terytorialnego, instytucjami administracyjno-społecznymi, placówkami oświaty, spółdzielniami mieszkaniowymi413. Tomasz Serafin i Sergiusz Parszowski dokonali podziału działań profilaktycznych ze względu na ich etap i rodzaj:
Programy profilaktyczne – zaplanowane przedsięwzięcia mające na celu niedopuszczenie do występowania społecznie niekorzystnych zjawisk;
Programy prewencyjne – działania ukierunkowane na zmniejszenie rozmiarów lub ciężaru przestępczości oparte na podstawach naukowych lub doświadczeniach organów, instytucji, obywateli;
Programy resocjalizacyjne – wsparte naukowo i zaplanowane czynności, które mają na celu zapobieżenie powrotowi do przestępstwa414.
Do celów tworzenia policyjnych programów prewencyjnych M. Leszczyński i inni zaliczają m. in. wzrost poczucia bezpieczeństwa obywateli, zmniejszenie liczby przestępstw i wykroczeń w miejscach zagrożonych, redukcję obaw przed staniem się ofiarą, partnerstwo policji z lokalną społecznością i innymi służbami415. Na etapie budowania programów profilaktycznych, jeszcze przed realizacją, niezbędne jest zapoznanie grupy docelowej z celem, harmonogramem i osobami odpowiedzialnymi za efekt końcowy. W rezultacie wdrożenia inicjatyw na rzecz bezpieczeństwa dochodzi do występowania pozytywnych zjawisk. Zmienia się postawa obywatelska wobec policji – następuje wzrost zaufania
411 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. 1990 nr 30 poz. 179 z późn. zm.), art. 1 pkt 2 ust.3.
412 A. Krukowski, Problemy zapobiegania przestępczości, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982, s. 154.
413 M. Leszczyński, A. Gumieniak, L. Owczarek, R. Mochocki, Bezpieczeństwo w wymiarze lokalnym, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2013, s. 154.
414 T. Serafin, S. Parszowski, Bezpieczeństwo społeczności lokalnych. Programy prewencyjne w systemie bezpieczeństwa. Zarządzanie bezpieczeństwa, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2011, s. 302-303.
415 M. Leszczyński, A. Gumieniak, L. Owczarek, R. Mochocki, Bezpieczeństwo w wymiarze lokalnym, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2013, s. 163.
142
i budowa nowego, korzystnego wizerunku. Policja niekiedy angażuje do akcji środki masowego przekazu, upowszechniając w ten sposób wiedzę na temat prowadzonych działań. Siła oddziaływania mediów lokalnych może w znacznej mierze spowodować wzrost efektywności podjętych działań. Do oceny skuteczności inicjatyw zazwyczaj wykorzystuje się systematyczne monitorowanie postępów poprzez weryfikację realizacji z założeniami oraz obserwację mocnych i słabych stron programów.
Polska policja w ramach współpracy z innymi instytucjami administracji rządowej realizuje szereg systemowych działań profilaktycznych związanych z przemocą domową, które wpisują się zarówno w rządowy program ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań „Razem Bezpieczniej” im. Władysława Stasiaka, KPPPwR, jak również priorytety jakie przyjęte zostały na najbliższe lata dla polskiej policji. Systematyczna realizacja przyjętych założeń powinna doprowadzić do ograniczenia niepraworządności, patologii i innych zjawisk społecznie uciążliwych, w tym przemocy domowej.
Program „Razem Bezpieczniej” jest największym w Polsce przedsięwzięciem o charakterze profilaktycznym. Celem działań jest zminimalizowanie skali zjawisk i zachowań budzących powszechny sprzeciw społeczeństwa i poczucie zagrożenia obywateli przy współpracy policji z administracją rządową i samorządową oraz organizacjami społecznymi.
W KPPPwR znajdują się zadania dla policji w czterech priorytetowych obszarach do realizacji416:
profilaktyka i edukacja społeczna,
ochrona i pomoc osobom dotkniętym przemocą domową, oddziaływanie na osoby stosujące przemoc w rodzinie,
podnoszenie kompetencji służb i przedstawicieli podmiotów realizujących działania z zakresu przeciwdziałania przemocy domowej.
Policja nierzadko uczestniczy w inicjatywach o charakterze profilaktycznym w odniesieniu do zapobiegania zjawisku przemocy w rodzinie, zarówno w wymiarze ogólnokrajowym, jak i lokalnym. W każdym województwie funkcjonariusze są inicjatorami bądź współtwórcami programów i działań ukierunkowanych na pomoc ofiarom przestępstw. Policjanci w całym kraju dyżurują w punktach konsultacyjnych dla ofiar przemocy domowej. Ponadto osoby doświadczające przemocy mają dostęp do bezpłatnego poradnictwa za pomocą numeru alarmowego 112 oraz w ramach telefonów zaufania
143
obsługiwanych przez psychologów. W ramach działań profilaktycznych policja współpracuje ze szkołami i placówkami oświaty. Dotyczy to w szczególności funkcjonariuszy zajmujących się problematyką nieletnich oraz dzielnicowych, którzy na spotkaniach z młodzieżą przekazują m. in. wiedzę z zakresu skutków stosowania przemocy w rodzinie bądź przemocy rówieśniczej. Na policyjnych stronach internetowych wszystkich KWP znajdują się informacje kierowane do osób zainteresowanych problematyką, w tym m. in. mówiące o formach, rodzajach przemocy, prawach przysługujących osobom krzywdzonym oraz sposobach radzenia sobie z problemem. Zamieszczone są również dane teleadresowe ogólnopolskich i lokalnych instytucji pomocowych. Policjanci wspólnie z lokalnymi władzami bądź organizacjami współtworzą materiały edukacyjno-informacyjne w postaci plakatów, ulotek, broszur, które dostarczają społeczeństwu wiedzy o zjawisku przemocy. W celu ułatwienia osobom doświadczającym przemocy kontaktu z instytucjami pomocowymi, funkcjonariusze uczestniczą w tworzeniu wojewódzkich i lokalnych informatorów. W miejscach widocznych dla interesantów umieszczane są plakaty ogólnopolskich kampanii medialnych, mających na celu uwrażliwianie społeczeństwa na problemy związane z tym zjawiskiem. W ramach współpracy z mediami policjanci biorą udział w nagrywaniu lokalnych programów telewizyjnych i radiowych, w których przekazują wiedzę na temat zagrożeń płynących z przemocy domowej oraz propagują zachowania sprzyjające pozytywnym relacjom w rodzinie. Policja inicjuje również działania w celu formowania regionalnych koalicji na rzecz przeciwdziałania temu zjawisku, wspomaga tworzenie punktów konsultacyjnych, uczestniczy we wspólnych szkoleniach z przedstawicielami instytucji zajmujących się pomaganiem pokrzywdzonym przemocą domową. Jednym z efektów współpracy jest utworzenie specjalnych pokojów przesłuchań. Na terenie kraju funkcjonuje trzysta pięć tego rodzaju pomieszczeń, z czego dwieście trzydzieści osiem znajduje się w jednostkach organizacyjnych policji, a pozostałe w sądach i prokuraturze, w powiatowych centrach pomocy rodzinie, w budynkach placówek medycznych, instytucji rządowych, samorządowych, organizacji i fundacji działających na rzecz dzieci, młodzieży, rodziny i przeciwdziałania uzależnieniom417.
417 Międzynarodowa Konferencja „Kocham. Nie biję. – Europa przeciwko przemocy wobec dzieci”, Warszawa, 3–4 marca 2011 r., http://kochamniebije.pl [data dostępu: 14.02.2015].
144