Metody, techniki i narzędzia badawcze

Podjęta problematyka badawcza dotycząca postrzegania zjawiska przemocy w rodzinie przez policjantów oraz skonstruowanie wskazań dla oddziaływań naprawczych wymagało przyjęcia odpowiednich metod, technik i opracowania określonych narzędzi badawczych. W celu znalezienia odpowiedzi na postawione problemy badawcze przyjęłam

169

dwie metody badawcze: metoda sondażu diagnostycznego oraz wielokrotne studium przypadku.

Metoda sondażu diagnostycznego, czyli sposób gromadzenia wiedzy o dynamice

zjawisk, opiniach i poglądach wybranej zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk468pozwoliła poznać opinię funkcjonariuszy na temat skuteczności procedury „Niebieskie Karty”, określić ich zaangażowanie, kompetencje i przygotowanie do pomocy rodzinom dotkniętym przemocą. Metoda ta umożliwiła także ustalenie czynników utrudniających podejmowanie przez policjantów działań zapobiegających przemocy w rodzinie. Ponadto sondaż diagnostyczny pozwolił na zaprezentowanie sposobów przeprowadzania interwencji policyjnych w przypadkach przemocy w rodzinie.

Wielokrotne studium przypadku na podstawie konkretnych przypadków, poprzez

pryzmat jednostkowych biografii ludzkich pozwala na opracowanie diagnozy badanego zjawiska⁴⁶⁹. Analiza postaw i doświadczeń policjantów dzielnicowych umożliwiła pozyskanie informacji w zakresie skuteczności obecnie funkcjonującego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w tym procedury „Niebieskie Karty”. Metoda ta posłużyła także do zwiększenia wiedzy na temat służby dzielnicowych oraz uszczegółowienia ich kompetencji z zakresu procedury „Niebieskie Karty”.

Sposobami realizowania badań, związanymi z określoną metodą są techniki badawcze. W nurcie badań pedagogicznych definiowane są jako czynności praktyczne pozwalające na uzyskanie konkretnych i sprawdzalnych informacji, opinii, faktów470. Uwzględniając wybrane metody badawcze zastosowano następujące techniki badawcze: ankieta skierowana do funkcjonariuszy WPI KMP w Białymstoku, wywiad pogłębiony skierowany do policjantów dzielnicowych z jednostek organizacyjnych KMP w Białymstoku. Obranie obu technik ma wiele zalet. Badania dostarczyły cennej wiedzy od osób pierwszego kontaktu z sytuacjami przemocowymi (policjanci patrolowo-interwencyjni), a następnie od kolejnego ogniwa w systemie zapobiegania przemocy w rodzinie (dzielnicowi). Dlatego też zastosowałam dwie wzajemnie uzupełniające się techniki badawcze.

468 T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2001, s. 80.

469T. Pilch, T. Wujek, Metody i techniki badań w pedagogice [w:] Pedagogika, red. M. Godlewski, S. Krawcewicz, T. Wujek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1974, s. 62.

470 A. Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej [w:] Metodologia pedagogiki społecznej, red. R. Wroczyński, T. Pilch, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1974, s. 42.

170

Badanie techniką ankiety pozwoliło uzyskać informacje dotyczące doświadczeń policjantów służby patrolowo-interwencyjnej, na postawie których określono ich postawy i opinie odnośnie realizacji procedury „Niebieskie Karty”. Ponadto technika ta umożliwiła zebranie danych na temat motywacji i przygotowania funkcjonariuszy do przeprowadzania interwencji w związku z przemocą w rodzinie.

Wywiad pogłębiony dał możliwość bezpośredniej komunikacji, działał mobilizująco

na dzielnicowych podczas rozmów, a jednocześnie dopuścił do obserwacji badanego oraz jego otoczenia⁴⁷¹. Ponadto miałam możliwość wykonywania własnych zapisków. Przeprowadzone wywiady pozwoliły na poznanie systemu zapobiegania przemocy w rodzinie na podstawie procedury „Niebieskie Karty” z punktu widzenia funkcjonariuszy policji, a także wskazanie problematycznych kwestii podczas wypełniania obowiązków służbowych związanych z procedurą „Niebieskie Karty”. Dzięki tej technice uzyskałam cenne wskazówki, które posłużyły do opracowywania wskazań dla oddziaływań naprawczych oraz umożliwiły przedstawienie skali i skuteczności przeciwdziałania przemocy domowej w badanym obszarze.

Do wyżej wymienionych technik badawczych opracowałam następujące narzędzia badawcze: kwestionariusz ankiety skierowany do funkcjonariuszy WPI KMP w Białymstoku (załącznik 7) oraz scenariusz wywiadu pogłębionego skierowany do dzielnicowych z jednostek organizacyjnych KMP w Białymstoku (załącznik 8).

Tabela 8. Metody, techniki i narzędzia badawcze zastosowane w badaniach

Metody

badawcze ^{Techniki badawcze} Narzędzia badawcze

Metoda sondażu diagnostycznego

Ankieta skierowana do funkcjonariuszy WPI KMP

w Białymstoku

Kwestionariusz ankiety skierowany do funkcjonariuszy WPI KMP w Białymstoku Wielokrotne studium przypadku Wywiad pogłębiony z policjantami dzielnicowymi z jednostek organizacyjnych KMP w Białymstoku

Scenariusz wywiadu pogłębionego z policjantami dzielnicowymi z jednostek organizacyjnych KMP

w Białymstoku

Kwestionariusz ankiety zawierał czterdzieści dwa pytania wraz z metryczką dotyczącą cech socjo-demograficznych oraz stażu służby badanych. Pytania pogrupowane były w trzy obszary tematyczne, takie jak: informacje ogólne na temat kwalifikacji zawodowych, zagadnienia dotyczące interwencji domowych oraz kwestie związane

471 W. J. Goode, P. K. Haat, Czynność ankietera i problemy związane z przeprowadzeniem wywiadu, [w:] Metody badań socjologicznych, red. S. Nowak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1965, s. 77.

171

z realizacją procedury „Niebieskie Karty”. W kwestionariuszu ankiety znalazło się siedemnaście pytań otwartych, wymagających od respondentów samodzielnego ustosunkowania się do omawianego problemu.

Scenariusz wywiadu pogłębionego składał się z czterdziestu pięciu pytań otwartych pogrupowanych w trzy płaszczyzny tematyczne, takie jak: zagadnienia ogólne na temat stanowiska służbowego, informacje dotyczące występowania przemocy w rodzinie, problematyka realizacji procedury „Niebieskie Karty”. Jednocześnie należy podkreślić, iż wykorzystane w scenariuszu pytania miały charakter otwarty i pozostawiały każdemu rozmówcy dowolność odpowiedzi. Metryczka scenariusza odnosiła się do cech społeczno-demograficznych oraz stażu i miejsca pełnienia służby.

Obrane techniki badawcze wydają się być najbardziej odpowiednie dla badanej próby i specyfiki tematyki. Kierowałam się tym, że obie grupy badanych zajmują różne stanowiska, wypełniają inne obowiązki dotyczące zapobiegania przemocy w rodzinie jak również mają inne doświadczenia związane z realizacją procedury „Niebieskie Karty”. Z tych względów trudno byłoby użyć jednolitego narzędzia badawczego, które byłoby adekwatne do policjantów służby patrolowej i obchodowej, a jednocześnie dawało odpowiedzi na nurtujące kwestie.

Do opracowania wyników badań ilościowych, w których zastosowałam sondaż diagnostyczny, posłużyłam się analizą statystyczną. Natomiast w przypadku badań przeprowadzonych z zastosowaniem scenariusza wywiadu pogłębionego, formułowanie rezultatów badań polegało na analizie treści uzyskanego materiału.

Uzyskane wyniki badań ilościowych poddałam korekcie, zakodowałam i wprowadziłam do arkusza kalkulacyjnego Microsoft Office Excel. Analizy statystyczne wykonałam za pomocą programu IBM SPSS Statistics. Następnie sporządziłam tabele korelacyjne oraz oceniłam istotność statystyczną współzależności między badanymi cechami. Wyniki zestawiłam w tabele korelacyjne a istotność współzależności między zmiennymi oceniłam testem niezależności chi-kwadrat. Związki uznawałam za istotne przy p<=0,05.

W badaniach jakościowych po uporządkowaniu zebranego materiału podjęłam próbę stworzenia kategorii analitycznych, według których przeprowadziłam analizę uzyskanych treści. Na podstawie opracowanych tekstów wyciągnęłam wnioski i dokonałam opisu badanego zjawiska.

172