Dokonałam przeglądu badań dotyczących doświadczeń osób zawodowo zajmujących się problematyką przemocy domowej przeprowadzonych przez wyspecjalizowane ośrodki badania opinii publicznej i inne instytucje. Do analizy wybrałam wyniki badań zrealizowanych po wprowadzeniu nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy
123 T. Zbyrad, Ryzyko wypalenia zawodowego pracowników służb społecznych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia” Vol. XXX, 4 Sectio J 2017, s. 92-93.
124 A. Sowińska, Zadowolenie z pracy – problemy definicyjne, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, nr 197/2014, s. 50.
125 Do grup zawodowych zajmujących się problematyką przemocy w rodzinie zaliczyłam funkcjonariuszy Policji, pracowników socjalnych, ochrony zdrowia, oświaty, komisji rozwiązywania problemów alkoholowych oraz kuratorów sądowych.
40
w rodzinie, tj. w 2010126, 2011127, 2012128, 2013129 i 2014130 roku. Dobrane opracowania diagnozują zjawisko przemocy w rodzinie z perspektywy doświadczeń profesjonalistów realizujących procedurę „Niebieskie Karty”.
W wyniku przeprowadzenia na zlecenie MPiPS w 2010 roku sondażu i szeregu wywiadów z osobami z różnych grup zawodowych zajmującymi się problematyką przemocy w rodzinie okazało się, że mieli oni bardzo podobne opinie i oceny tego zjawiska. Respondenci przyznali, że problem przemocy domowej upowszechnił się, jest sprawą mniej wstydliwą, co, poprzez większe ujawnianie, umożliwia dotarcie z pomocą do ofiar. Badani profesjonaliści byli zdania, że współpraca międzyinstytucjonalna jest na dobrym poziomie. Mieli nadzieję, że nowelizacja ustawy, wspólne szkolenia i konferencje pozwolą usprawnić kanały komunikacyjne, lepiej zrozumieć możliwości kooperacji, a przez to działać skuteczniej131.
Prawie wszyscy badani profesjonaliści słyszeli o nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, choć niektórzy nie wiedzieli dokładnie, jakie zmiany wprowadza (najlepiej w nowych przepisach orientowali się pracownicy socjalni oraz zatrudnieni w gminnych komisjach rozwiązywania problemów alkoholowych, najgorzej poinformowana była ochrona zdrowia i policja)132. Respondenci nie byli w stanie ocenić jak nowelizacja ustawy sprawdza się w praktyce, ponieważ z powodu braku rozporządzeń (podczas przeprowadzania badania w listopadzie 2010 roku) nie mieli możliwości sprawdzić
126 Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie w Polsce wobec kobiet i wobec mężczyzn. Część II – raport z badania profesjonalistów. Wyniki badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 23.12.2014].
127 Ogólnopolskie badanie profesjonalistów realizujących programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie. Raport z badania zrealizowanego dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Instytut Badania Rynku i Opinii Millward Brown SMG/KRC, Warszawa 2011, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 24.12.2014].
128 Diagnoza dotycząca realizacji zadań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wykonywanych przez zespoły interdyscyplinarne/grupy robocze, a także realizacji procedury „Niebieskie Karty” w oparciu o rozporządzenie w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”. Raport z badań zrealizowanych na zamówienie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Instytut Badawczy Millward Brown SMG/KRC, Warszawa 2012, https://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 04.02.2015].
129 K. Łukowska, wykład pt. „Grupa robocza jako narzędzie pracy w obszarze przeciwdziałania przemocy – postawy, kompetencje i oczekiwania”, wygłoszony podczas konferencji „Postawy i kompetencje jako kluczowy element polskiego systemu przeciwdziałania przemocy” w dniu 24.04.2013 r. w Kancelarii Premiera Rady Ministrów.
130 Ocena efektywności systemu przeciwdziałania przemocy przez profesjonalistów. Raport zrealizowany przez WYG PSDB dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2014, https://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 22.04.2017].
131 Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie wobec kobiet i mężczyzn – jakościowa część badania. Wyniki badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010, s. 6, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu 23.12.2014].
132 Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie w Polsce wobec kobiet i wobec mężczyzn. Część II – raport z badania profesjonalistów. Wyniki badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010, s. 12, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 23.12.2014].
41
jej w codziennym działaniu. Zdaniem badanych osób szczególnie korzystnym zapisem nowelizacji była separacja sprawcy od ofiary (możliwość nałożenia na sprawcę przemocy w rodzinie obowiązku opuszczenia lokalu, który zamieszkuje wspólnie z ofiarą oraz wprowadzenie możliwości wydania przez prokuraturę lub sąd zakazu zbliżania się do ofiary przemocy w rodzinie) i udzielanie bezpłatnej pomocy ofiarom, między innymi prawnej i medycznej. Największe obawy dotyczyły braku konkretnych środków finansowych, które bezpośrednio wspierałyby skuteczne wprowadzenie nowelizacji do praktyki133. Krytyka respondentów związana była również z przekonaniem, że nowelizacją ustawy zajmowali się przede wszystkim teoretycy. Ich zdaniem wsłuchanie się w opinie osób, które na co dzień pracują z problemem przemocy w rodzinie byłoby bardzo ważne i pozwoliłoby uniknąć zapisów, które nie odnoszą się do realiów134.
Problem przemocy w rodzinie to temat niezwykle trudny, ponieważ u jego podstawy leży więź rodzinna i fundamentalna zależność uczuć i wartości. Zaproponowane rozwiązania, jak separacja i uwięzienie sprawcy, nie zawsze jest dobrym wyjściem, ponieważ ofiara po prostu tego nie chce i nigdy nie będzie do tego dążyła. Wobec tego sugestią respondentów było zwrócenie większej uwagi na profilaktykę i terapię sprawcy135. Sugerowanych działań nie powinno się traktować incydentalnie, a całościowe, spójne programy powinny być prowadzone cyklicznie przy odpowiednim wsparciu merytorycznym i finansowym136. Skuteczność zastosowanych środków zapobiegawczych, karnych i probacyjnych należałoby poddawać monitorowaniu, badaniom i analizom.
Większość (od 46% do 64%) pracowników pierwszego kontaktu z przemocą w rodzinie była zdania, że w regulacjach prawnych dotyczących przeciwdziałania przemocy w rodzinie są luki, niedoskonałości, sprawy, które należałoby poprawić lub dodać. Wyjaśniając, jakie kwestie wymagają udoskonalenia, badani profesjonaliści najczęściej mówili o zastrzeżeniach dotyczących procedur i pracy służb wynikające z biurokracji. Wśród spraw wymagających poprawy wskazano także usprawnienie przepływu informacji między instytucjami, np. stworzenie wspólnego systemu informatycznego umożliwiającego
133 Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie wobec kobiet i mężczyzn – jakościowa część badania. Wyniki badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010, s. 53, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu 23.12.2014].
134 Tamże, s. 54.
135 Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie wobec kobiet i mężczyzn – jakościowa część badania. Wyniki badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010, s. 6, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu 23.12.2014].
136 Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie wobec kobiet i mężczyzn – jakościowa część badania. Wyniki badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010, s. 57, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu 23.12.2014].
42
pozyskanie kompleksowej informacji o danej sprawie/rodzinie, która jest objęta pomocą różnych służb oraz o podjętych uprzednio działaniach137.
Kolejnym ważnym elementem, poruszonym w wypowiedziach profesjonalistów była kwestia edukacji – zarówno szkoleń, warsztatów podnoszących kwalifikacje, umiejętności, kompetencje dla osób zawodowo zaangażowanych w niesienie pomocy w przypadkach przemocy w rodzinie, by jeszcze skuteczniej pomagać, jak i prowadzenie szeroko zakrojonej akcji edukacyjnej skierowanej do osób młodego pokolenia, do ofiar, do bliskich ofiar, ich sąsiadów, znajomych. Za dobry pomysł uznano organizację głośnej ogólnopolskiej kampanii informacyjno-edukacyjnej o istocie przemocy w rodzinie, że nie jest ona normą, ale też ukazującej jak działać w sytuacji zetknięcia się z problemem i do jakich instytucji zgłaszać się po pomoc138. Kolejną wskazówką było stworzenie platformy profesjonalnej pomocy terapeutycznej i spotkań dla osób dotkniętych zjawiskiem przemocy w rodzinie. Według badanych należałoby także zatrudnić większą ilość pracowników socjalnych. Do istotnych kwestii zaliczono profesjonalizację pomocy społecznej oraz potrzebę reklamy usług pomocowych w formie informacji o dostępnej ofercie, odświeżenia wizerunku i zmiany wyobrażenia pomocy społecznej – nie tylko jako instytucji świadczącej zapomogi socjalne, ale także oferującej, np. fachowe warsztaty kompetencji społecznych, relacji rodzinnych, skuteczne treningi ekonomiczne, ogólnodostępne warsztaty dla rodziców139.
W badaniu eksperckim zrealizowanym na zlecenie MPiPS w 2011 roku zwrócono uwagę na współdziałanie instytucji zaangażowanych w przeciwdziałanie przemocy w rodzinie: sądów, policji, prokuratur, kuratorów sądowych, Służby Więziennej, pomocy społecznej, poradni rodzinnych, terapeutów, podmiotów realizujących programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych, ochrony zdrowia, placówek oświatowych, gminnych komisji ds. rozwiązywania problemów alkoholowych, władz powiatowych i gminnych. Za istotne uznano włączanie do współpracy organizacji pozarządowych oraz kościołów i związków wyznaniowych a także osób publicznych, autorytetów140. Sprawne
137 Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie w Polsce wobec kobiet i wobec mężczyzn. Część II – raport z badania profesjonalistów. Wyniki badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010, s. 13, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 23.12.2014].
138 Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie w Polsce wobec kobiet i wobec mężczyzn. Część II – raport z badania profesjonalistów. Wyniki badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010, s. 13, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 23.12.2014].
139 Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie wobec kobiet i mężczyzn – jakościowa część badania. Wyniki badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010, s. 57, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu 23.12.2014].
140 Diagnoza dotycząca osób stosujących przemoc w rodzinie: komentarz do wyników badań. Raport z badania eksperckiego IDEABLOG zrealizowanego na zamówienie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2011, s. 41, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 30.12.2014].
43
partnerstwo pozwala na wymianę doświadczeń, wzajemne poznanie perspektyw i na wypracowanie skutecznych usprawnień działania, gdyż tylko stanowcza postawa wszystkich, którzy mają kontakt z przemocą w rodzinie i krytyczna postawa społeczeństwa może doprowadzić do zmiany istniejącej sytuacji.
Zdaniem większości ekspertów już od pierwszej interwencji w rodzinie dotkniętej przemocą i od właściwie postawionej diagnozy zależy dalsze postępowanie zarówno ze sprawcą, jak i z ofiarą. Wszelkie zaproponowane oddziaływania powinny być prowadzone stosownie do indywidualnych przypadków, w sposób zintensyfikowany (sprawnie, bez zbędnej zwłoki), kompleksowo, a także być monitorowane. W trakcie oddziaływań interwencyjnych i prawnych wobec sprawców należy także dbać o bezpieczeństwo i pomoc dla osób dotkniętych przemocą141.
W 2011 roku przeprowadzono w formie dyskusji na specjalnej platformie internetowej badanie w gronie ekspertów zajmujących się problemem przemocy w rodzinie. W ich opinii do czynników mających wpływ na wykrycie przemocy należały: wiedza i świadomość społeczeństwa oraz pracowników instytucji i służb zajmujących się realizacją zadań w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej, społeczna ufność i kontrola (poprawne relacje sąsiedzkie i zaufanie do służb i instytucji, które świadczą pomoc dla ofiar przemocy w rodzinie i prowadzą oddziaływania interwencyjne, karne i korekcyjno-edukacyjne wobec sprawców przemocy w rodzinie), lokalna oferta i infrastruktura instytucjonalna, w tym dostępność oraz jakość działania i współdziałania instytucji realizujących zadania przeciwdziałania przemocy w rodzinie. W tych obszarach uczestnicy badania przedstawiali swoje pomysły dotyczące usprawnień działania systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w Polsce. Według uczestników dyskusji reakcja na stosowanie przemocy w rodzinie powinna być dwutorowa, adekwatna do danego przypadku, a także szybka i zdecydowana, aby uświadomić sprawcę o naganności postępowania i nieuchronności kary oraz wskazywać pożądany kierunek zmiany jego zachowania. Za popełnienie przestępstwa powinna być nałożona na sprawcę przemocy domowej odpowiednia kara, ale jednocześnie powinien on mieć możliwość poprawy swojego postępowania. Do najmniej skutecznych środków probacyjnych zaliczono: nakaz powstrzymywania się od nadużywania alkoholu i/lub innych środków odurzających oraz nakaz powstrzymywania się od przebywania w określonym środowisku ze względu na ich niejasność i trudności w egzekwowaniu. Natomiast najskuteczniejszymi środkami
141 Tamże, s. 19.
44
oddziaływania uznano te, które zapewniają bezpieczeństwo ofierze przemocy w rodzinie, najszybciej poprawiają jej sytuację i są łatwe do wyegzekwowania od sprawcy przez właściwe służby (policję, kuratora sądowego, sąd). Wśród najbardziej skutecznych środków oddziaływania na sprawców, faktycznie prowadzących do zmiany postaw, wskazywano programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych142.
Z ogólnopolskiego badania profesjonalistów realizujących programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie wynika, że uczestnikami byli najczęściej mężczyźni, osoby w wieku 31–50 lat, osoby z wykształceniem zawodowym, mieszkańcy miast oraz alkoholicy. Średni szacowany przez badanych odsetek uczestników skierowanych do udziału w programie wyniósł 34%, a uczestników zgłaszających się dobrowolnie – 54%. Według badanych profesjonalistów głównymi powodami skłaniającymi sprawców do udziału w programach oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych były: chęć poprawienia relacji rodzinnych (63%), warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej przez sąd kary pozbawienia wolności (57%) oraz uzyskanie zaświadczenia do przedłożenia kuratorowi sądowemu (52%)143.
Przeprowadzone w 2011 roku programy zostały uznane przez realizatorów za skuteczne (94%), ale wskazano, że jeszcze większą efektywność można uzyskać poprzez wydłużenie czasu trwania programu i nakaz partycypacji144. Podobny odsetek badanych był zdania, że warto prowadzić programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie, ponieważ dzięki nim przynajmniej część uczestników ma szansę dostrzec swój problem i rozpocząć pracę nad sobą, nawet jeśli będą to tylko pojedyncze osoby145. Przemoc domowa jest często dla sprawcy normalnym sposobem postępowania i radzenia sobie w życiu. Oddziaływania interwencyjne i prawne wobec sprawcy przemocy w rodzinie mają na celu zmianę jego zachowania oraz ukaranie go za popełnione przestępstwo. Ważne jest przy tym, aby reakcja na przemoc w rodzinie była natychmiastowa i stanowcza, a sprawca dokładnie zrozumiał, z jakiego powodu jest karany. W konsekwencji takiego działania uświadomi sobie problem i poczuje motywację
142 Diagnoza dotycząca osób stosujących przemoc w rodzinie: komentarz do wyników badań. Raport z badania eksperckiego IDEABLOG zrealizowanego na zamówienie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2011, s. 7, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 30.12.2014].
143 Ogólnopolskie badanie profesjonalistów realizujących programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie. Raport z badania zrealizowanego dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Instytut Badania Rynku i Opinii Millward Brown SMG/KRC, Warszawa 2011, s. 11, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 24.12.2014].
144 Tamże, s. 13.
45
do zmiany postawy i zachowania146. Istnieje także potrzeba prowadzenia profilaktyki i przekazywania społeczeństwu wiedzy w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej. Zdecydowana większość badanych profesjonalistów uważała, że skutecznym sposobem przeciwdziałania przemocy w rodzinie jest zapewnienie dostępności bezpłatnego poradnictwa psychologicznego dla rodzin w zakresie rozwiązywania konfliktów oraz dla osób stosujących przemoc – odpowiednio 95% i 94%147.
Zwrócono także uwagę, iż wszyscy uczestnicy postępowania karnego powinni posiadać wiedzę na temat dostępnych środków probacyjnych oraz kompetencji innych instytucji przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Istnieje potrzeba przekonywania sędziów, policjantów, prokuratorów, kuratorów sądowych mogących składać wnioski co do wymiaru kary i środków karnych i probacyjnych, o sensowności realizacji programów oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych. Zwiększeniu skali stosowania jednego z najskuteczniejszych środków probacyjnych w postaci obowiązku wzięcia udziału w programie oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych służyć mogą szkolenia celem przekazywania wiedzy i aktualnych informacji na temat realizowanych programów148.
W 2012 roku przeprowadzono na zlecenie MPiPS badania dotyczące diagnozy realizacji zadań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wykonywanych przez zespoły interdyscyplinarne/grupy robocze, a także realizacji procedury „Niebieskie Karty” w oparciu o rozporządzenie w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”149. W projekcie wzięli udział przewodniczący zespołów interdyscyplinarnych i inni przedstawiciele tych zespołów oraz członkowie grup roboczych. Celem przedsięwzięcia było zebranie informacji o dynamice rozwoju, skuteczności i sposobach funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych i grup
146 Diagnoza dotycząca osób stosujących przemoc w rodzinie: komentarz do wyników badań. Raport z badania eksperckiego IDEABLOG zrealizowanego na zamówienie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2011, s. 38, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 30.12.2014].
147 Ogólnopolskie badanie profesjonalistów realizujących programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie. Raport z badania zrealizowanego dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Instytut Badania Rynku i Opinii Millward Brown SMG/KRC, Warszawa 2011, s. 14, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 24.12.2014].
148 Diagnoza dotycząca osób stosujących przemoc w rodzinie: komentarz do wyników badań. Raport z badania eksperckiego IDEABLOG zrealizowanego na zamówienie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2011, s. 7, http://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 30.12.2014].
149 Diagnoza dotycząca realizacji zadań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wykonywanych przez zespoły interdyscyplinarne/grupy robocze, a także realizacji procedury „Niebieskie Karty” w oparciu o rozporządzenie w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”. Raport z badań zrealizowanych na zamówienie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Instytut Badawczy Millward Brown SMG/KRC, Warszawa 2012, https://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 04.02.2015].
46
roboczych oraz o stopniu realizacji zadań wynikających z przepisów prawa i ewentualnych kierunków zmian w polskim prawodawstwie.
Większość respondentów oceniła oferowane działania pomocowe wobec ofiar i sprawców przemocy domowej jako skuteczne (odpowiednio 90% i 60%). Uczestnicy badania wskazywali, że najefektywniejszym rozwiązaniem problemu przemocy w rodzinie jest współpraca w ramach zespołów interdyscyplinarnych, możliwość złożenia zawiadomienia o popełnionym przestępstwie w jednostce policji lub w prokuraturze oraz dostępność do bezpłatnego poradnictwa psychologicznego dla rodzin w zakresie rozwiązywania konfliktów. Natomiast do najmniej skutecznych sposobów zaliczono te, które najtrudniej wyegzekwować, a ich oddziaływanie na sprawcę jest niewystarczające, np. sądowe nakazy powstrzymywania się od alkoholu i od kontaktu z osobą pokrzywdzoną czy sądownie nałożony obowiązek przeproszenia ofiary przemocy150.
W celu poznania mocnych i słabych stron polskiego systemu przeciwdziałania przemocy Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych [PARPA] we współpracy z Instytutem Psychologii Zdrowia PTP zrealizowała w 2013 roku ogólnopolskie badania (na próbie blisko 700 osób) dotyczące postaw i kompetencji osób wchodzących w skład grup roboczych151. Wyniki sondażu pokazały, że badane osoby wykazują pożądane postawy sprzyjające zajmowaniu się problematyką przemocy. Jednak nie gwarantują one dobrej jakości podejmowanych działań, gdyż poziom kompetencji jest niewystarczający, zwłaszcza w obszarze kontaktu z klientami grup roboczych. Istotną sprawą jest poprawa jakości szkoleń, wydłużenie czasu ich trwania oraz wprowadzenie nowych bloków tematycznych, ponieważ badania pokazały, że sam udział w nich nie przekłada się na odpowiedni poziom kompetencji152. W praktyce przeciwdziałania przemocy domowej promowane jest podejście interdyscyplinarne, jako forma współpracy między służbami. Przełomowym rozwiązaniem w kierunku wzmocnienia tej idei było powołanie w drodze nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, dwóch podmiotów działających w każdej gminie: zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych153.
150 Diagnoza dotycząca realizacji zadań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wykonywanych przez zespoły interdyscyplinarne/grupy robocze, a także realizacji procedury „Niebieskie Karty” w oparciu o rozporządzenie w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”. Raport z badań zrealizowanych na zamówienie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Instytut Badawczy Millward Brown SMG/KRC, Warszawa 2012, s. 19, https://www.mpips.gov.pl [data dostępu: 04.02.2015].
151 K. Łukowska, Czego nam brakuje w systemie przeciwdziałania przemocy?, „Świat Problemów” nr 7 (246) 2013, s. 15.
152 K. Łukowska, Postawy i kompetencje grup roboczych – Część II, „Niebieska Linia” nr 5/2013, s. 8-9.
153 Więcej o współpracy w ramach zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych w rozdziale III. Procedura „Niebieskie Karty”, podrozdziale 2. Interdyscyplinarność w procedurze „Niebieskie Karty”.
47
Uzyskane w 2014 roku wyniki z badania pt. „Ocena efektywności systemu przeciwdziałania przemocy przez profesjonalistów” pokrywają się z ustaleniami w Diagnozie zjawiska przemocy w rodzinie w Polsce wobec kobiet i wobec mężczyzn (raport z badania profesjonalistów) z 2010 roku, przeprowadzonego także na zlecenie MPiPS. Grupa respondentów, czyli osób zawodowo zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy domowej, nie miała skłonności do stereotypowego postrzegania tego zjawiska. Nielicznie funkcjonujące przekonania dotyczyły głównie cech społeczno-demograficznych sprawców, np. „osoby stosujące przemoc to zwykle bezrobotni i nadużywający alkoholu mężczyźni”.
Ocenie poddano skuteczność działań podejmowanych przez inne instytucje oraz poszczególne formy pomocy. Profesjonaliści najlepiej oceniali działalność pomocy społecznej, policji oraz kuratorów sądowych, a najbardziej niekorzystnie służbę zdrowia. W przypadkach dostępności i jakości oferowanej pomocy najprzychylniej zaopiniowano pomoc socjalną i psychologiczną dla ofiar przemocy domowej, a najgorzej oddziaływania korekcyjno-edukacyjne dla sprawców. Respondenci identyfikowali czynniki utrudniające im pracę w obszarze zapobiegania przemocy w rodzinie. Największą barierą skuteczności działań okazał się brak motywacji osób doświadczających przemocy do podjęcia działań. Do pozostałych czynników należały instytucjonalne aspekty, np. rozbudowana biurokracja, nadmierna liczba obowiązków zawodowych, nierówne zaangażowanie przedstawicieli instytucji wchodzących w skład zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych.
Ponad połowa badanych (60%) dobrze lub bardzo dobrze oceniła skuteczność procedury „Niebieskie Karty”, a co czwarty respondent dokonał negatywnej oceny. Natomiast bardziej krytyczne stanowisko profesjonaliści zajęli wobec obowiązujących zapisów rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”, ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz Kodeksu karnego. Wskazano propozycje zmian w powyższych aktach prawnych. Do najczęściej pojawiających się modyfikacji należały: określenie konkretnych przesłanek do wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” dla poszczególnych instytucji, określenie kto i w jakiej formie kończy procedurę „Niebieskie Karty” oraz wprowadzenie zapisu regulującego kwestię wglądu w dokumentację przez ofiarę i sprawcę przemocy domowej (w rozporządzeniu), doprecyzowanie, iż grupa robocza powinna być powoływana w składzie adekwatnym do zdiagnozowanego problemu, rozszerzenie katalogu osób,