jej istota i zróŜnicowanie w doświadczeniu społecznym i kulturowym
4. Instytucjonalne reakcje i inicjatywy wynikające z obecności i dokuczliwości problemu rodzinnego
Kilka refleksji warto równieŜ poświęcić drugiemu aspektowi zaintereso-wania istniejącym w naszym społeczeństwie problemem rodzinnym, tj. pró-bom jego racjonalizacji i uruchamianiu mechanizmów decyzyjnych na szczeblu centralnym (polityka społeczna i jej formalnoprawne umocowania, instytucjonalizacja i profesjonalizacja pomocy społecznej) i lokalnym (pozy-skiwanie i dystrybucja środków materialnych, inicjowanie i organizowanie działań pomocowych, tworzenie infrastruktury instytucjonalnej pomocy i społecznego wsparcia)66.
Próby instytucjonalnego ujęcia i rozwiązania społecznego problemu ro-dzinnego w Polsce mają długą historię, przyniosły wiele dokonań, bogatych doświadczeń i kompetentnych, empirycznych diagnoz67. Jednak złoŜona struktura i duŜa dynamika tego zjawiska powoduje, Ŝe efekty owych mniej lub bardziej systematycznych działań czy starań (form pomocy i wsparcia) nie przynoszą jak dotąd spodziewanych rezultatów w postaci jego ograni-czenia, a w konsekwencji wyeliminowania z doświadczenia społecznego, wręcz przeciwnie – stają się często zarzewiem nowych problemów lub pod-stawą utrwalania się i patologizowania starych.
Składa się na to wiele przyczyn, wśród których naleŜy wskazać niedo-statki samej ideologii i pragmatyki polityki społecznej w Polsce, a zarazem instytucjonalnych instrumentów jej realizacji, przeznaczonych na ich działa-nie środków materialnych i angaŜowanych w jej przedsięwzięcia działa- niedosta-tecznie przygotowanych merytorycznie i motywacyjnie osób. Są to istotne uwarunkowania owych niedostatków, lecz nie zasadnicze, bowiem kierują one uwagę głównie na ich przejawy, skutki, konsekwencje, pomijając rze-czywiste przyczyny, będące przedmiotem niekończących się dyskusji i roz-strzygnięć o charakterze ideologiczno-politycznym czy hipotetycznym,
acz-_________________
dz. cyt. Por. Rodzina i praca w warunkach kryzysu, red. L. Golińska, E. Bielawska-Batorowicz, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011.
66 Samotne macierzyństwo i polityka społeczna, red. M. Rymsza, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2001; B. Balcerzak-Paradowska, Rodzina i polityka rodzinna na przełomie wieków, IPiSS, Warszawa 2004; Sytuacja rodzin i polityka rodzinna w Polsce. Uwarunkowania demograficzne i spo-łeczne, red. D. Graniewska, IPiSS, Warszawa 2004; Rodzina, etyka, ekonomia, red. R. Horodeński, E. Ozorowski, Wyd. WSE, Białystok 2005; M. Szyszka, Polityka rodzinna w Polsce 1990–2004, Wyd. KUL, Lublin 2008; D. Głogosz, B. Balcerzak-Paradowska, B. Kołaczek, D. Graniewska, A. Wójcik, Sytuacja rodzin i polityka rodzinna w wymiarze lokalnym, IPiSS, Warszawa 2009.
67 Zob. raport Kapery, cytowany wyŜej raport R. Szarfenberga, K. Szafraniec – poświęcony polskiej młodzieŜy oraz inne raporty i monografie wskazanych i pominiętych w tekście aspek-tów i składników polskiego problemu rodzinnego.
Odmiany współczesnego polskiego problemu rodzinnego 45
kolwiek podejmowanym równieŜ i obecnym w zracjonalizowanej i obudo-wanej materiałem empirycznym refleksji socjologicznej68.
Problem niedostatków polityki społecznej i realizacji jej zamierzeń jest nie tylko problemem rodzimym. Występuje on w zasadzie w kaŜdym kraju i kaŜdym ustroju polityczno-ekonomicznym69. Stanowi raczej wciąŜ odra-dzający się postulat i jeden z kluczowych składników programów i deklara-cji partii dąŜących do przejęcia władzy w państwie niŜ pomyślne i po-wszechne rozwiązanie owego problemu w czasie jej sprawowania. Jest takŜe nieodłącznym elementem społecznej nauki instytucji kościelnych i w zasa-dzie takim pozostaje mimo podejmowanych przez nie prób nadania jej wa-lorów ruchu społecznego i charakteru odnowy moralnej70.
Owa dysharmonia pomiędzy postulatami a realiami czy rzeczywistymi próbami rozwiązania lub łagodzenia społecznego problemu rodzinnego znajduje w literaturze przedmiotu rozmaite wyjaśnienia, rozliczne hipotezy, akcentujące m.in. nieuchronność konsekwencji zmian cywilizacyjnych spo-łeczeństw wkraczających w ponowoczesną fazę swej historycznej i cywiliza-cyjnej obecności, które U. Beck nazwał ryzykownymi; kieruje ona równieŜ naszą uwagę ku wyjaśnieniom systemowym, względnie przywołuje te kon-cepcje filozoficzne, które wszelkich niedostatków organizacji Ŝycia społecz-nego upatrują w niedoskonałości natury ludzkiej bądź w jednym i drugim, co niewątpliwie osłabia zasadność postulatów ich optymalizacji, nawet jeśli są one formułowane przez doświadczonych i uznanych teoretyków – fami-liologów.
_________________
68 I. Czekaj, K. Gorlach, K. Leśniak, Labirynty współczesnego społeczeństwa, Wyd. Śląsk, Ka-towice 1998; Z zagadnień socjologii stosowanej, red. K. Frysztacki, Universitas, Kraków 1996;
L. Miś, Problemy społeczne…, dz. cyt.
69 Współczesne wyzwania polityki społecznej wobec rodziny, red. A. Kubów, J. Szczepaniak, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław 2010.
70 J. Auleytner, Polityka społeczna w Polsce i w świecie, WSP TWP, Warszawa 2011; Polityka społeczna, red. G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007;
Wprowadzenie do polityki społecznej, red. R. Gabryszek, D. Magierka, Difin, Warszawa 2009;
M. Grewiński, Wielosektorowa polityka społeczna. O przeobraŜeniach państwa opiekuńczego, WSP TWP, Warszawa 2009; Polityka społeczna samorządu terytorialnego, red. A. Grzybowski, IPiSS, Warszawa 2002; K. Kraus, T. Geisen, K. Piątek, Państwo socjalne w Europie. Historia – rozwój – perspektywy, Wyd. UMK, Toruń 2005; M. Lavalette, A. Pratt, Polityka społeczna. Teorie, pojęcia, problemy, Difin, Warszawa 2010; Polityka społeczna. Wybrane problemy. Wybór artykułów z lat 1999–2005, IPiSS, Warszawa 2005; W. Ratyński, Problemy i dylematy polityki społecznej w Polsce, Difin, Warszawa 2003; R. Szarfenberg, Krytyka i afirmacja polityki społecznej, IFIS PAN, Warsza-wa 2006; R. Szarfenberg, C. śołędowski, M. Theiss, Polityka publiczna wobec ubóstWarsza-wa i wyklucze-nia społecznego, Elipsa, Warszawa 2010; A. Kurowska, Relacje między polityką rodzinną a polityką zatrudnienia w perspektywie europejskiej, w: Europa socjalna. Iluzja czy rzeczywistość?, red.
W. Anioł, M. Duszczyk, P.W. Zawadzki, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2011; M. Hirszo-wicz, E, Neyman, Państwo opatrznościowe i jego ofiary, „Studia Socjologiczne” 1997, nr 3.
46 JERZY MODRZEWSKI,AGATA MATYSIAK-BŁASZCZYK
LITERATURA
Adamski F., Socjologia małŜeństwa i rodziny, PWN, Warszawa 1982.
Arcimowicz K., Obraz męŜczyzny w polskich mediach. Prawda, fałsz, stereotyp, GWP, Gdańsk 2003.
Auleytner J., Polityka społeczna w Polsce i w świecie, WSP TWP, Warszawa 2011.
Badania problemów społecznych, red. J. Kwaśniewski, IPSiR, Warszawa 2003.
Badania problemów społecznych 2, red. J. Kwaśniewski, IPSiR, Warszawa 2006.
Balcerzak-Paradowska B., Rodzina i polityka rodzinna na przełomie wieków, IPiSS, Warszawa 2004.
Bauman Z., Ponowoczesność jako źródło cierpień, Sic!, Warszawa 2000.
Bauman Z., Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy, WAM, Kraków 2006.
Bauman Z., Straty uboczne. Nierówności społeczne w epoce globalizacji, Wyd. Uniwersytetu Jagiel-lońskiego, Kraków 2012.
Bauman Z., Zindywidualizowane społeczeństwo, GWP, Gdańsk 2008.
Beck U., Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, Scholar, Warszawa 2002.
Beck U., Społeczeństwo światowego ryzyka, Scholar, Warszawa 2012.
Beck U., Giddens A., Lash S., Modernizacja refleksyjna, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Beisert M., Kazirodztwo. Rodzice w roli sprawców, Scholar, Warszawa 2008.
Bieda na wsi na tle globalnych przemian społeczno-gospodarczych w Polsce. Socjologiczne, ekonomiczne i polityczne aspekty problemu, red. W. Warzywoda-Kruszyńska, E. Kośmicki, H. Januszek, Wyd. Akademii Rolniczej, Poznań 2001.
Błeszyński J.J., Kluczowe zagadnienia przysposobienia i funkcjonowania rodzin adopcyjnych, Impuls, Kraków 2010.
Brzóstowicz M., Wizerunek rodziny w polskiej prozie współczesnej, PSP, Poznań 1998.
Bukraba-Rylska I., Socjologia wsi polskiej, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Bystroń J.S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI–XVIII, PIW, Warszawa 1994.
Chałasiński J., Drogi awansu społecznego robotnika. Studium oparte na autobiografiach robotników, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Poznań 1931.
Chałasiński J., Młode pokolenie chłopów. Procesy i zagadnienia kształtowania się warstwy chłopskiej w Polsce, Państwowy Instytut Kultury, Warszawa 1938.
Chałasiński J., Przeszłość i przyszłość inteligencji polskiej, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1958.
Chłopi – kultura – naród – państwo, red. S.J. Pastuszko, Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kul-turalne, Kielce 1995.
Ciało i zdrowie w społeczeństwie konsumpcji, red. Z. Melosik, Edytor, Toruń 2007
Cyrzan H., O potrzebie utopii. Z dziejów utopii stosowanej XX wieku, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2004.
Cywilizacja prowincji Rzeczypospolitej szlacheckiej, red. A Jankowski, A. Klonder, Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2004.
Czarnecka J., Cechy idealnego partnera i idealnego związku w opinii polskich singli i singielek, AUL,
„Folia Sociologica” 2009, nr 34.
Czarnecka J., Polscy single jako konsumenci – dziś i jutro, w: Przyszłość demograficzna Polski, red.
J. Kowalski, A. Rossa, AUL, „Folia Oeconomica” 2009, nr 231.
Czego obawiają się ludzie?, red. M. Libiszowska-śółtkowska, Wyd. Uniwersytetu Warszawskie-go, Warszawa 2007.
Czekaj I., Gorlach K., Leśniak K., Labirynty współczesnego społeczeństwa, Wyd. Śląsk, Katowice 1998.
Czepulis-Rastenis R., Klasa umysłowa. Inteligencja Królestwa Polskiego 1832–1862, IH PAN, War-szawa 1973.
Odmiany współczesnego polskiego problemu rodzinnego 47
Danecki J., Danecka M., U podłoŜa globalnych zagroŜeń. Dylematy rozwoju, Elipsa, Warszawa 2003.
Danilewicz W., Rodzina ponad granicami, Trans Humana, Białystok 2010.
Dąbrowska L., Gumkowska M., Kondycja sektora organizacji pozarządowych w Polsce w 2002 r., w: W stronę aktywnej polityki społecznej, red. T. Kaźmierczak, M. Rymsza, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2003.
Dyczewski L., MałŜeństwo i rodzina w nowoczesnym społeczeństwie, Wyd. KUL, Lublin 2007.
Dyczewski L., Rodzina polska i kierunki jej przemian, ODiSS, Warszawa 1981.
Dyczewski L., Rodzina, społeczeństwo, państwo, Wyd. KUL, Lublin 1994.
Dzieciństwo – witraŜ bolesny, red. E. Jarosz, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009.
Eitzen D.S., Social Structure and Social Problems in America, Allyn and Bacon, Boston 1974.
Frączek Z., Pokoleniowe przemiany społecznej świadomości wartości rodziny, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2011.
Frysztacki K, Socjologia problemów społecznych, Scholar, Warszawa 2009.
Galor Z., Lumpenwłasność: szara strefa i margines społeczny, Wyd. Akademii Rolniczej, Poznań 2006.
Gałaj R., śycie codzienne szlachty polskiej w okresie sarmatyzmu, Wyd. Uniwersytetu Szczecińskie-go, Szczecin 1998.
Giddens A., Nowoczesność i toŜsamość. „Ja" i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Wyd.
Naukowe PWN, Warszawa 2001.
Giddens A., Przemiany intymności. Seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Giddens A., Ramy późnej nowoczesności, w: Współczesne teorie socjologiczne, wybór A. Jasińska- -Kania i in., Scholar, Warszawa 2006.
Giza-Poleszczuk A., Związki partnerskie, małŜeństwo – dzieci – kulturowe zróŜnicowanie postaw, w: Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europej-skich, red. A. Jasińska-Kania, M. Marody, Scholar, Warszawa 2002.
Głogosz D., Balcerzak-Paradowska B., Kołaczek B., Graniewska D., Wójcik A., Sytuacja rodzin i polityka rodzinna w wymiarze lokalnym, IPiSS, Warszawa 2009.
Golka M., Pamięć społeczna i jej implanty, Scholar, Warszawa 2009.
Gorlach K., Świat na progu domu. Rodzinne gospodarstwa rolne w Polsce w obliczu globalizacji, Wyd.
Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001.
Górnikowska-Wolak E., Myśl feministyczna jako nurty rozwaŜań w pedagogice społecznej, Wyd.
GWSP, Mysłowice 2006.
Grabski W., Historia wsi w Polsce, SGGW, Warszawa 2004.
Grewiński M., Wielosektorowa polityka społeczna. O przeobraŜeniach państwa opiekuńczego, WSP TWP, Warszawa 2009.
Gromkowska- Melosik A., Ściągi, plagiaty, fałszywe dyplomy, GWP, Gdańsk 2007.
Habermas J., Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Scholar, Warszawa 2003.
Hajduk E., Kulturowe wyznaczniki biegu Ŝycia, śak, Warszawa 2001.
Hajduk E., Wzory przebiegu Ŝycia, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra 1993.
Herudzińska M., MałŜeństwa mieszane jako przedmiot obaw społecznych, w: Rodzina i mikrostruktu-ry społeczne w socjologicznym lustrze, red. A. Wachowiak, Oficyna Wydawnicza Uniwersy-tetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2007.
Hirszowicz M., Neyman E., Państwo opatrznościowe i jego ofiary, „Studia Socjologiczne” 1997, nr 3.
Hochschild A.R., Zarządzanie emocjami. Komercjalizacja ludzkich uczuć, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2009.
48 JERZY MODRZEWSKI,AGATA MATYSIAK-BŁASZCZYK
Hrynkiewicz J., Odrzuceni, ISNS, Warszawa 2006.
Ingelhart R, Silent Revolution: Changing Values and Political Styles among Western Publics, Prince-ton University Press, PrincePrince-ton 1977.
Ingelhart R., Modernization and Postmodernization: Cultural, Economic, and Political Change in 43 Societies, Princeton University Press, Princeton 1997.
Jacyno M., Kultura indywidualizmu, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Jarosz E., Ochrona dzieci przed krzywdzeniem. Perspektywa globalna i lokalna, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008.
Jarosz M., Wygrani i przegrani polskiej transformacji, ISP PAN, Warszawa 2005.
Jedna Polska? Dawne i nowe zróŜnicowania społeczne, red. A. Kojder, Wyd. WAM, Kraków 2007.
Joachimowska M., Rodzicielstwo zastępcze. Idea, problemy, analizy, kompetencje, Wyd. Uniwersyte-tu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2008.
Kaczmarczyk B., Warunki bytu ludności wiejskiej w czterdziestoleciu powojennym, w: PrzeobraŜenia społeczno-kulturowe wsi polskiej, red. J. Damrosz, H. Jastrzębska-Smolaga, Instytut Kultury, Warszawa 1992.
Karwacki A., Błędne koło. Reprodukcja kultury podklasy społecznej, Wyd. UMK, Toruń 2006.
Kaźmierczak-KałuŜna I., Rodzina a proces dziedziczenia biedy, w: Rodzina i mikrostruktury społecz-ne w socjologicznym lustrze, red. A. Wachowiak, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielo-nogórskiego, Zielona Góra 2007.
Kluzowa K., MałŜeństwa porozwodowe w Polsce lat osiemdziesiątych, w: Stan i przeobraŜenia współ-czesnych rodzin, red. Z. Tyszka, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 1991.
Kłoskowska A., Rodzina w Polsce Ludowej, w: Przemiany społeczne w Polsce Ludowej, red. A. Sara-gata, PWN, Warszawa 1965.
Kłoskowska A., Wzory i modele w socjologicznych badaniach rodziny, „Studia Socjologiczne” 1962, nr 2.
Kocik L., Rodzina w obliczu wartości i wzorów ponowoczesnego świata, Krakowska Szkoła WyŜsza im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2006.
Kosowska E., Polska kultura ziemiańska – szkice i rozprawy, Wyd. Śląsk, Katowice 1995.
Kowalczyk E., Obraz polskiej rodziny we współczesnej literaturze polskiej – model idealny czy anty-wzór?, w: MłodzieŜ w XXI wieku. Źródła wzrostu kryzysów, red. E. Jackowska, B. Kromolicka, Print Group, Szczecin 2010.
Kozak S., Patologia eurosieroctwa w Polsce. Skutki migracji zarobkowej dla dzieci i ich rodzin, Difin, Warszawa 2010.
Kraus K., Geisen T., Piątek K., Państwo socjalne w Europie. Historia – rozwój – perspektywy, Wyd.
UMK, Toruń 2005.
Kromolicka B., Rodziny zrekonstruowane, Wyd. Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1997.
Król K., śebractwo we współczesnej Polsce jako kwestia społeczna, IBIS, Konin 2010.
Kubicka H., Bezdomność rodzin samotnych matek. Społeczno-wychowawcze aspekty zjawiska, Wyd.
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2005.
Kurowska A., Relacje między polityką rodzinną a polityką zatrudnienia w perspektywie europejskiej, w: Europa socjalna. Iluzja czy rzeczywistość?, red. W. Anioł, M. Duszczyk, P.W. Zawadzki, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2011.
Kwak A., Rodzina i jej przemiany, INSN, Warszawa 1994.
Kwak A., Rodzina w dobie przemian. MałŜeństwo i kohabitacja, śak, Warszawa 2005.
Kwiecińska-Zdrenka M., Aktywni czy bezradni wobec własnej przyszłości?, Wyd. UMK, Toruń 2004.
Kwilecki A., Wielkopolskie rody ziemiańskie, Wyd. Poznańskie, Poznań 2010.
Larson L., Goltz J.W., Hobart Ch., Families in Canada, Prentice Hall, Scarborough, Ontario 1994.
Odmiany współczesnego polskiego problemu rodzinnego 49
Lavalette M., Pratt A., Polityka społeczna. Teorie, pojęcia, problemy, Difin, Warszawa 2010.
Lesińska-Sawicka M., Późne macierzyństwo. Studium socjomedyczne, Nomos, Kraków 2008.
Luhman N., Systemy społeczne. Zarys ogólnej teorii, Nomos, Kraków 2007.
ŁadyŜyński A., Społeczne i kulturowe uwarunkowania adopcji w Polsce, Impuls, Kraków 2009.
Łoś P.S., Szkice do portretu ziemian polskich XX wieku, Rytm, Warszawa 2005.
Łozińska M., W ziemiańskim dworze. Codzienność, obyczaje, święta, zabawy, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2011.
Łozińska M., Łoziński J., W przedwojennej Polsce. śycie codzienne i niecodzienne, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2011.
Makowski G., Korupcja jako problem społeczny, Trio, Warszawa 2008.
MałŜeństwo i rodzina w ponowoczesności. Szanse – zagroŜenia – patologie, red. W. Muszyński, E. Sikora, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2011.
Markowska D., Rodzina w społeczności wiejskiej – ciągłość i zmiana, Ludowa Spółdzielnia Wy-dawnicza, Warszawa 1976.
Marody M., Giza-Poleszczuk A., Przemiany więzi społecznych, Scholar, Warszawa 2004.
Marzec-Holka K., Powroty dzieci z rodzin zastępczych do placówek opiekuńczo-wychowawczych, Wyd. Edukacyjne Wers, Bydgoszcz 2012.
Marzec-Holka K., Przemoc seksualna wobec dziecka. Studium pedagogiczno-kryminologiczne, Im-puls, Kraków 2011.
Mass media w społeczeństwie obywatelskim, red. E.H. Oleksy, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1999.
Melosik Z., Ciało i zdrowie w społeczeństwie konsumpcji, Edytor, Toruń 2007.
Melosik Z., Kryzys męskości w kulturze współczesnej, Wolumin, Poznań 2002.
Merton R., Nisbet R., Contemporary Social Problems: An Introduction to the Sociology of Deviant Behavior and Social Disorganization, Harcourt, Brace & World, New York 1971.
Milas E., Rodzina wiejska, PWRiL, Warszawa 1980.
Miś L., NóŜka M., Smagacz-Poziemska M., Nasze problemy – bieda i bezrobocie we współczesnym społeczeństwie polskim, Universitas, Kraków 2011.
Miś L., Problemy społeczne. Teoria, metodologia, badania, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
Młode pokolenie wsi Polski Ludowej. Pamiętniki i studia, red. J. Chałasiński, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1969.
MłodzieŜ – styl Ŝycia i zdrowie. Konteksty, kontrowersje, red. Z. Melosik, Wolumin, Poznań 2001.
MłodzieŜ wobec (nie)gościnnej przyszłości, red. R. Leppert, Z. Melosik, B. Wojtasik, DSW TWP, Wrocław 2005.
Mościcka L., Czynniki dezintegrujące małŜeństwo i rodzinę, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1989.
Mościcka L., Zjawiska patologiczne i dewiacyjne w małŜeństwach przedwcześnie zawartych, Wyd.
Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1981.
Mrozowski M., Między manipulacją a poznaniem. Człowiek w świecie mass mediów, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1991.
Mysłakowski Z., Rodzina wiejska jako środowisko wychowawcze, Warszawa – Lwów 1931.
Napier A., MałŜeństwo – krucha więź. W poszukiwaniu partnerstwa i trwałości, Znak, Kraków 2008.
Naznaczeni i napiętnowani. O wykluczeniu społecznym, red. M. Jarosz, Oficyna Naukowa, War-szawa 2008.
Niepokoje i nadzieje współczesnego człowieka. Człowiek w sytuacji przełomu, red. R. Derbis, Wyd.
WSP, Częstochowa 2003.
Ockrent Ch., Czarna księga kobiet, W.A.B., Warszawa 2010.
50 JERZY MODRZEWSKI,AGATA MATYSIAK-BŁASZCZYK
Okólski M., Cywilizacje przypływu i cywilizacje odpływu demograficznego, w: Wiek wielkich prze-mian, red. M. Dobraczyński, A. Jasińska, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2001.
Oliwa-Ciesielska M., Piętno nieprzypisania, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2004.
Opieka i wychowanie dzieci sierocych w Polsce, red. J. Kuźma, WAM, Kraków 2007.
Opieka zastępcza nad dzieckiem i młodzieŜą – od form instytucjonalnych do rodzinnych, red. M. Ra-cław-Markowska, S. Legata, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004.
Osuchowski K., Ludność polska na Wschodzie – przemiany typologiczne w perspektywie dziejowej, w: Państwo – społeczeństwo – religia we współczesnej Europie, red. M. Mróz, T. Dębowski, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2009.
Pacewicz A., O naduŜyciach seksualnych wobec dzieci, IZiT, Warszawa 1992.
Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konfliktów, red. A. Szpociński, Scholar, Warszawa 2009.
Pamięć, przestrzeń, toŜsamość, red. S. Kapralski, Scholar, Warszawa 2010.
Paprzycka E., Kobiety Ŝyjące w pojedynkę. Między wyborem a przymusem, śak, Warszawa 2008.
Pietrzak E., Szczepanik R., Zaorski-Sikora Ł., Aksjologia Ŝycia publicznego, Wyd. Akademii Hu-manistyczno-Ekonomicznej, Łódź 2011.
Podziały klasowe i nierówności społeczne. Refleksje socjologiczne po dwóch dekadach realnego kapitali-zmu w Polsce, red. P. śuk, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010.
Polityka społeczna samorządu terytorialnego, red. A. Grzybowski, IPiSS, Warszawa 2002.
Polityka społeczna, red. G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Polityka społeczna. Wybrane problemy. Wybór artykułów z lat 1999–2005, IPiSS, Warszawa 2005.
Polska inteligencja, red. A. Borucki, IFIS PAN, Warszawa 1980.
Pomoc – wsparcie społeczne – poradnictwo, red. M. Piorunek, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2010.
Problemy społeczne w grze politycznej, red. J. Królikowska, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.
Pruszak T.A., O ziemiańskim świętowaniu: tradycje świąt BoŜego Narodzenia i Wielkiejnocy, Wyd.
Naukowe PWN, Warszawa 2011.
PrzeobraŜenia społeczno-kulturowe wsi polskiej, red. J. Damrosz, H. Jastrzębska-Smolaga, Instytut Kultury, Warszawa 1992.
Przyszłość demograficzna Polski, red. J.T. Kowalewski, A. Rossa, AUL, Łódź 2009.
Ratyński W., Problemy i dylematy polityki społecznej w Polsce, Difin, Warszawa 2003.
Rodzina i praca w warunkach kryzysu, red. L. Golińska, E. Bielawska-Batorowicz, Wyd. Uniwer-sytetu Łódzkiego, Łódź 2011.
Rodzina, etyka, ekonomia, red. R. Horodeński, E. Ozorowski, Wyd. WSE, Białystok 2005.
Rodziny zastępcze. Problematyka prawna, red. M. Andrzejewski, Dom Organizatora, Toruń 2006.
Rostek M., Związki homoseksualne. Studium socjologiczne, Difin, Warszawa 2008.
Rudnicki Sz., Ziemiaństwo polskie XX wieku, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1996.
Ruszkiewicz D., Realizacja funkcji opiekuńczo-wychowawczej w rodzinie samotnego ojca, Wyd.
Adam Marszałek, Toruń 2005.
Samotne macierzyństwo i polityka społeczna, red. M. Rymsza, IPS, Warszawa 2001.
Siekierski S., Kultura szlachty polskiej w latach 1864–2001, Wyd. WSH, Pułtusk 2003.
Siemieńska R., O samodzielności i samowystarczalności polskich rodzin i roli sieci społecznych, w: śycie po zmianie. Warunki Ŝycia i satysfakcje Polaków, red. K. Zagórski, Scholar, Warszawa 2009.
Sierakowska K., Rodzice, dzieci, dziadkowie. Wielkomiejska rodzina inteligencka w Polsce 1918–1939, DiG, Warszawa 2003.
Sieroctwo społeczne i jego kompensacja, red. M. Heine, G. Gajewska, Wyd. WSP, Zielona Góra 1999.
Odmiany współczesnego polskiego problemu rodzinnego 51
Sikorska M., Nowa matka, nowy ojciec, nowe dziecko, WAiP, Warszawa 2009.
Slany K., Alternatywne formy Ŝycia małŜeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Nomos, Kra-ków 2008.
Slany K., Związki konsensualne – nowa forma małŜeństwa?, „Problemy Rodziny” 1990, nr 3.
Socjologia problemów społecznych. Teoria a rzeczywistość, red. K. Frieske, Ossolineum, Wrocław 1987.
Sokołowska J., Na przekór losowi. Tworzenie rodziny przez osoby osierocone, Impuls, Kraków 2004.
Styk J., Chłopski świat wartości, Wyd. Duszpasterstwa Rolników, Włocławek 1993.
Sumner W.G., Naturalne sposoby postępowania w gromadzie, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1995.
Systemy wartości a procesy demograficzne, red. K. Slany, A. Małek, I. Szczepaniak-Wiecha, No-mos, Kraków 2003.
Sytuacja rodzin i polityka rodzinna w Polsce. Uwarunkowania demograficzne i społeczne, red. D. Gra-niewska, IPiSS, Warszawa 2004.
Szacka B., Czas przeszły, pamięć, mit, Scholar, Warszawa 2006.
Szarfenberg R., Krytyka i afirmacja polityki społecznej, IFIS PAN, Warszawa 2006.
Szarfenberg R., śołędowski C., Theiss M., Polityka publiczna wobec ubóstwa i wykluczenia społecz-nego, Elipsa, Warszawa 2010.
Szczepański J., Inteligencja i społeczeństwo, KsiąŜka i Wiedza, Warszawa 1957.
Szczepański J., Inteligencja, w: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze, red. A. Kłoskowska, Ossolineum, Wrocław 1991.
Szlendak T., Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróŜnicowanie, Wyd. Naukowe PWN, War-szawa 2010.
Sztumski J., Problem społeczny jako przedmiot badań, „Studia Socjologiczne” 1977, nr 3.
Szulich-KałuŜa J., Media jako czynnik kształtujący model małŜeństwa i rodziny, w: MałŜeństwo i ro-dzina w nowoczesnym społeczeństwie, red. L. Dyczewski, Wyd. KUL, Lublin 2007.
Szyszka M., Polityka rodzinna w Polsce 1990–2004, Wyd. KUL, Lublin 2008.
Telka L., Rodzinne domy dziecka, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000.
Thomas W., Znaniecki F., Chłop polski w Europie i Ameryce, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1976.
Tittenbrun J., Z deszczu pod rynnę. Meandry polskiej prywatyzacji, Zysk i S-ka, Poznań 2007.
Tomalski P., Nietypowe rodziny. O parach lesbijek i gejów oraz ich dzieciach z perspektywy teorii przywiązania, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
ToŜsamość polska w odmiennych kontekstach. ToŜsamość osób, zbiorowości, instytucji, red. L. Dy-czewski, D. Wadowski, Wyd. KUL, Lublin 2009.
Transformacja. Elity. Społeczeństwo, red. M. Jarosz, ISP PAN, Warszawa 2007.
Tryfan B., Socjologia rodziny wiejskiej w Polsce, SGGW-AR, Warszawa 1985.
Tyszka Z., PrzeobraŜenia rodziny robotniczej w warunkach uprzemysłowienia i urbanizacji, PWN, Warszawa 1970.
Tyszka Z., Rodzina a zakład pracy, IW CRZZ, Warszawa 1971.
Tyszka Z., Rodzina a zakład pracy, IW CRZZ, Warszawa 1971.