w ujęciu teorii problemów społecznych
4. Istota i przejawy społecznego problemu dezorganizacji rodziny – synteza
Przedstawiona poniŜej tabela stanowi próbę zebrania dotychczasowych dywagacji i rozwaŜań nad problemem rodzinnym oraz uporządkowania szeregu składających się nań kwestii. W związku ze złoŜonością problemu prezentowane w tabeli treści nie wyczerpują tematu, sygnalizują jedynie przyjęty punkt widzenia i rozumienia istoty społecznego problemu dezor-ganizacji rodziny, a takŜe wyliczenia jego przejawów.
Tabela 1. Przejawy społecznego problemu dezorganizacji rodziny Przejawy społecznego problemu dezorganizacji rodziny
samotne rodzicielstwo „z wyboru” lub „z koniecz-ności”
niewłaściwe relacje oraz układ ról, negatywna atmosfera
zaburzone więzi międzypokoleniowe, relacje oparte na agresji, uzaleŜnieniu, nadmiernej opiekuńczości miesz-kaniowe, niski poziom Ŝycia, chłód emocjonalny, brak wsparcia, brak profilaktyki, niedostateczna
Reasumując, naleŜy podkreślić, iŜ na społeczny problem dezorganizacji rodziny składa się bardzo wiele zjawisk. Obejmują one róŜne sfery Ŝycia, mają róŜnorodne podłoŜe i uwarunkowania, odmienną skalę, a takŜe inne
100 MARTA GRZEŚKO-NYCZKA
kierunki przemian i róŜne konsekwencje. Ponadto wzajemnie się przenikają, potęgując negatywne wpływy. Trudno więc je wszystkie wyodrębnić, wy-mienić, a tym bardziej wyczerpująco opisać i przeanalizować. MoŜna jednak stwierdzić, Ŝe współczesne przeobraŜenia odsunęły wiele rodzin od stan-dardowej postaci rodzinności. Zmiany te są bardzo róŜne i tylko część z nich destrukcyjnie wpływa na jednostki, rodziny, a takŜe na funkcjonowa-nie całego społeczeństwa polskiego. Niemfunkcjonowa-niej społeczny problem dezorga-nizacji rodziny jest problemem niezwykle trudnym i skomplikowanym.
Z jednej strony obejmuje bowiem wiele złoŜonych zjawisk, z drugiej zaś – ich przejawy i przyczyny przenikają się wzajemnie, tworząc swoisty syn-drom. O ile nie oznacza to, iŜ jest to problem nierozwiązywalny, o tyle sta-nowi on ogromne wyzwanie dla polityki społecznej.
LITERATURA
Adamski F, Socjologia małŜeństwa i rodziny, PWN, Warszawa 1984.
Bauman Z., Płynne czasy. śycie w epoce niepewności, Sic!, Warszawa 2007.
Beck U., Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, Scholar, Warszawa 2002.
Biedroń M., Realizacja funkcji rodziny w kontekście globalnych przemian socjokulturowych, w: Rodzi-na we współczesności, red. A. ŁadyŜyński, Atut, Wrocław 2009.
Boguszewski R., Kontrowersje wokół róŜnych zjawisk dotyczących Ŝycia małŜeńskiego i rodzinnego, raport z badań, http://badanie.cbos.pl/details.asp?q=a1&id=3904 [dostęp: 24.02.2013].
Boguszewski R., Nie ma jak rodzina, raport z badań, http://badanie.cbos.pl/details.asp?q
=a1&id=3890 [dostęp: 24.02.2013].
Bojar H., O źródłach słabości etosu demokratycznego w Polsce, w: Utracona dynamika? O niedojrzało-ści polskiej demokracji, red. E. Mokrzycki, A. Rychard, A. Zybertowicz, IFiS PAN, Warsza-wa 2002.
Castells M., Społeczeństwo sieci, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Cholewa-Gałuszka B., ZagroŜenia realizacji funkcji rodziny, w: Rodzina w świetle zagroŜeń realizacji dotychczasowych funkcji. Szkice monograficzne, red. W. Korzeniowska, A. Murzyn, U. Szu-ścik, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007.
Chromińska M., Postawy prokreacyjne rodzin rolniczych, „Problemy Rodziny” 1993, nr 4.
Czekaj K., Dezorganizacja rodziny w zmieniającym się społeczeństwie, w: Labirynty współczesnego społeczeństwa. Kluczowe problemy społeczne w kształceniu pracowników socjalnych, red. K. Cze-kaj, K. Gorlach, M. Leśniak, Interart, Warszawa 1996.
Danilewicz W., Rodzina wśród ponowoczesnych dylematów, w: Oblicza współczesności w perspekty-wie pedagogiki społecznej, red. W. Danilewicz, śak, Warszawa 2009.
Falkowska M., Wychowanie dzieci w rodzinie i opieka nad nimi, raport z badań, http://badanie.
cbos.pl/details.asp?q=a1&id=2037 [dostęp: 24.02.2013].
Frysztacki K., Socjologia problemów społecznych, Scholar, Warszawa 2009.
Giza-Poleszczuk A., Brzydkie kaczątko Europy, czyli Polska po czternastu latach transformacji, w: Zmiana czy stagnacja, red. M. Marody, Scholar, Warszawa 2004.
Goode W.J., Family Disorganization, w: Contemporary social problems, red. R.K. Merton, R.A. Nisbet, Harcourt, Brace & World, New York 1961.
Istota i przejawy społecznego problemu dezorganizacji rodziny w Polsce po 1989 r. 101
Izdebska H., Funkcjonowanie rodziny a zadania opieki nad dzieckiem, Zakład Narodowy im. Osso-lińskich, Wrocław 1967
Jarosz M., Dezorganizacja w rodzinie i społeczeństwie, PWE, Warszawa 1987.
Jarosz M., Nie tylko kłopoty z transformacją. Jaka Polska?, w: Polska. Ale jaka?, red. M. Jarosz, Scho-lar, Warszawa 2005.
Kawula S., Pedagogiczna typologizacja rodzin a formy pomocy społecznej, w: Problemy kształcenia i doskonalenia zawodowego pracowników socjalnych, red. J. Brągiel, I. Murecka, Wyd. Uniwer-sytetu Opolskiego, Opole 1998.
Kowalczuk K., Polityka państwa wobec rodziny, raport z badań, http://badanie.cbos.pl/details.
asp?q=a1&id=4647 [dostęp: 24.02.2013].
Kowalczuk K., Potrzeby prokreacyjne oraz preferowany i realizowany model rodziny, raport z badań, http://badanie.cbos.pl/details.asp?q=a1&id=3509 [dostęp: 24.02.2013].
Krzemiński I., Socjologiczne przemiany współczesnego świata, w: Socjologia a przemiany współcze-snego świata, red. I. Krzemiński, Scholar, Warszawa 2004.
Kwak A., Rodzina w dobie przemian. MałŜeństwo i kohabitacja, śak, Warszawa 2005.
Mariański J., Między nadzieją a zwątpieniem. Sens Ŝycia w świadomości młodzieŜy szkolnej, TN KUL, Lublin 1998.
Mariański J., Religia i Kościół między tradycją a ponowoczesnością. Studium socjologiczne, Nomos, Kraków 1997.
Merton R.K., Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1982.
Modrzewski J., Socjalizacja i uczestnictwo społeczne. Studium socjopedagogiczne, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2007.
Mościcka L., Konfliktogenny układ rodziny jako stymulator zachowań dewiacyjnych, w: Rodzina a dewiacje w zachowaniu, red. L. Mościcka, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1984.
Olearczyk T.E., Sieroctwo i osamotnienie. Pedagogiczne problemy kryzysu współczesnej rodziny, WAM, Kraków 2007.
Paleczny T., Stosunki międzykulturowe. Zarys problematyki, Krakowskie Towarzystwo Edukacji, Kraków 2005.
Pankowski K., Czym dla Polaków jest dom? Przemiany w Ŝyciu codziennym polskiej rodziny, raport z badań, http://badanie.cbos.pl/details.asp?q=a1&id=1894 [dostęp: 24.02.2013].
Piech A., Rodzina naturalnym środowiskiem wychowawczym, w: Rodzinne i instytucjonalne środowi-ska wychowawcze, red. D. Wosik-Kawala, Wyd. UMCS, Lublin 2011.
Sakowicz T., Dysfunkcjonalność rodziny a resocjalizacja. Wybrane teksty z socjologii rodziny i resocja-lizacji, Impuls, Kraków 2006.
Smak-Wójcicka M., Opinie Polaków o wychowaniu i roli szkół w procesie wychowawczym, raport z badań, http://badanie.cbos.pl/details.asp?q=a1&id=4186 [dostęp: 24.02.2013].
Szafraniec K., Anomia – przesilenie toŜsamości. Jednostka i społeczeństwo wobec zmiany, Wyd. UMK, Toruń 1986.
Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, PWN, Warszawa 1970.
Szkołut T., Spór o sens pluralizmu w kulturze i sztuce postmodernistycznej, w: Aksjologiczne dylema-ty epoki współczesnej, red. T. Szkołut, Wyd. UMCS, Lublin 1994.
Sztompka P., Socjologia zmian społecznych, Znak, Kraków 2005.
Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków 2002.
Świątek K., Społeczny odbiór wielodzietności w opiniach matek posiadających liczne potomstwo, w: Wielość spojrzeń na małŜeństwo i rodzinę, red. A. Kwak, M. Bieńko, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa 2012.
102 MARTA GRZEŚKO-NYCZKA
Tyszka Z., Istota zmiany w socjalizacji rodzinnej, „Problemy Rodziny” 2000, nr 2–3.
Tyszka Z., Rodzina we współczesnym świecie, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2003.
Wawrzyniak-Kostrowicka M., Rodzina w egospołeczeństwie – zanik czy przeobraŜenie, w: Rodzina we współczesności, red. A. ŁadyŜyński, Atut, Wrocław 2009.
Wnuk-Lipiński E., O dylematach polskiej transformacji, w: Polska. Ale jaka?, red. M. Jarosz, Scho-lar, Warszawa 2005.
Woskowski J., Socjologia wychowania, WSiP, Warszawa 1993.
śardecka-Nowak M., Czy we współczesnej liberalnej demokracji jest miejsce dla wartości rodzin-nych?, w: ZagroŜenia dla rodziny – Europa i Polska, red. M. Malikowski, S. Gałkowski, Wyd.
Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2010.
Odraczanie ról małŜeńskich i rodzicielskich… 103