Miasta we współczesnej gospodarce: urbanizacja i metropolizacja

1. Turystyka i miasta w erze globalizacji

1.2. Miasta we współczesnej gospodarce: urbanizacja i metropolizacja

Procesy globalizacyjne, oddziałując na szczebel makroekonomiczny, wzmacniają rów-nocześnie szczebel lokalny, nadając mu międzynarodowe znaczenie. Porter (1990, 2000) twierdzi, że w globalnej gospodarce, w której klasyczne czynniki produkcji stają się coraz łatwiej dostępne, trwałe przewagi konkurencyjne tkwią w coraz większym stopniu w lokal-nych źródłach, takich jak zróżnicowana wiedza, przepływ informacji, wyspecjalizowana

Turystyka i miasta w erze globalizacji

Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast

siła robocza, relacje, motywacja do działania czy wzajemne wsparcie, których nie moż-na pozyskać moż-na odległość. Miasta, a także regiony stają się unikalnym środowiskiem dla rozwoju tych zasobów, a zatem do prowadzenia działalności gospodarczej i podnoszenia konkurencyjności (por. Porter, 1990, s. 154–159). Na wzmocnienie siły przetargowej miast jako jednej z form globalizacji gospodarki wskazuje także Sassen (2006).

Urbanizacja

Proces przestrzenny, społeczny i kulturowy wyrażający się w rozwoju miast, wzroście ich liczby i wielkości oraz udziału mieszkańców miast w ogólnej liczbie ludności nazywany jest urbanizacją (Budner, 2011, s. 85). Wiek XX oraz początek wieku XXI nazywany jest właśnie jej erą z uwagi na niespotykane dotąd w historii świata tempo tego procesu (Soja, Kanai, 2007). W 1900 roku w miastach mieszkało 10% populacji świata, w 2006 roku, we-dług Narodów Zjednoczonych, udział ten przekroczył 50%, a wewe-dług szacunków eksper-tów z London School of Economics (Burdett, Rode, 2007) oraz McKinsey Global Institute (2011) do 2050 roku wzrośnie do 75%. Oprócz aspektu demograficznego urbanizację należy uznać jako nieodwracalny i złożony proces przejawiający się dodatkowo w trzech płasz-czyznach: ekonomicznej, przestrzenno-technicznej i społeczno-kulturowej (Budner, 2011, s. 86–87; Gaworecki, 2000, s. 93). Korzyści urbanizacji, obok korzyści skali i lokalizacji, stanowią podstawowy efekt powstający w miastach dzięki skupieniu ludności i działalno-ści gospodarczej. Wynikają one ze zróżnicowanej struktury gospodarczej miast, oferującej różnorodność i wysoki poziom usług i dóbr potrzebnych w prowadzeniu działalności go-spodarczej, ponieważ przedsiębiorstwa nie muszą ponosić kosztów budowy i utrzymania wielu urządzeń infrastruktury miejskiej (Domański, 2002, s. 91–94).

W ostatnich czterech dekadach można obserwować proces ekspansywnej i rekonfigu-rującej układ światowych sił urbanizacji, którą Soja i Kanai (2007, s. 54) ujmują jako jedno-czesną urbanizację całego globu oraz globalizację urbanizacji jako stylu życia. Kiedy świat się urbanizuje, miasta ulegają globalizacji. W ten sposób kontekst globalny scala się z kon-tekstem miejskim pod względem przestrzennym, gospodarczym, społecznym i kulturowym.

Cechą tej fazy urbanizacji jest rozwój rozbudowanych układów miast o różnym stopniu in-tegracji, do których należą aglomeracje, konurbacje oraz megalopolis (Budner, 2011, s. 91–

94). Urbanizacja, kiedyś ograniczona do centrów lub granic miast, obecnie rozprzestrzenia się na szczebel regionalny i dotyczy to nieomal wszystkich, poza Antarktydą, kontynentów.

Tam, gdzie nie wyrastają miasta, rozwój transportu oraz technik informacyjnych i komuni-kacyjnych spowodował rozprzestrzenienie miejskiego stylu życia poprzez regulacje prawno--administracyjne, dyfuzję innowacji, glokalizację kultury oraz homogenizację konsumpcji.

Konsekwencją procesu globalizacji urbanizacji w odniesieniu do życia gospodarcze-go, społecznegospodarcze-go, politycznego i kulturalnego jest osłabienie kontroli oraz wpływów państw nad procesami rozwojowymi, na które zwraca uwagę Bauman (2000), Theuns (2008) oraz

— 32 —

Barber (2014). Państwo narodowe nie stanowi ani pierwotnej, ani podstawowej formuły organizacji życia społecznego i politycznego. Inkubatorem demokracji i cywilizacji były od zarania dziejów właśnie miasta, dlatego po długim okresie dominacji instytucja państwo-wości przechodzi kryzys. Bauman (2000) opisuje ten kryzys w aspekcie uniwersalnym, odwołując się do wymiaru socjologicznego i etycznego w kontekście osłabienia wpływu państw na życie ludzi oraz na kształt współczesnej globalnej cywilizacji i kierunki jej roz-woju. Zdaniem Barbera (2014) największą słabością państwa jest nieumiejętność działania ponadnarodowego w oparciu o zasadę współzależności.

Wraz z osłabieniem siły państw obserwuje się wzrost siły wielkich miast jako zna-czących graczy na międzynarodowej arenie stosunków gospodarczych oraz politycznych (Barber, 2014; Bendyk, 2013; Castells, 2010; Hall, 1997; Sassen, 2006; Zmyślony, 2011).

Ich siła tkwi w usieciowieniu przejawiającym się nie tyle w dostępności komunikacyjnej, ale w realizacji idei współzależnego rozwoju, wyrażającego się w umiejętności ponad-narodowej współpracy, realizacji idei obywatelskich i demokratycznych, rozwiązywaniu globalnych problemów, których symptomy dostrzegane są najpierw właśnie w miastach.

Barber (2014) formułuje najdalej idące postulaty, twierdząc, że „obecnie, w globalizującym się świecie, to znowu miasto, które zawsze było dla ludzi siedliskiem pierwszego wyboru, staje się największą szansą demokracji. (…) Zważywszy na niechęć państw do współpracy ponad granicami, najważniejszym politycznym wyzwaniem współczesności jest odkrycie lub stworzenie takich nowatorskich instytucji, które będą potrafiły zająć się rozlicznymi problemami, jakie niesie ze sobą świat współzależności, nie rezygnując przy tym z demo-kracji, której tradycyjnym gwarantem były państwa narodowe. (…) Rozwiązanie mamy tuż przed naszymi oczami, słabo zbadane, lecz oczywiste: pozwólmy miastom, tym najbardziej usieciowionym i najściślej powiązanym ze wszystkich politycznych stowarzyszeń, które definiują współpraca i pragmatyzm, kreatywność i wielokulturowość, zrobić to, czego nie potrafią państwa. Pozwólmy burmistrzom rządzić światem. (…) W istocie to już się dzieje.

Coraz więcej miast dołącza do sieci kultury, handlu i komunikacji, które oplatają cały świat.

Owe sieci i zespoły, które je reprezentują, można wykorzystać do sformalizowania tego, co już istnieje w sposób nieformalny: rządów sprawowanych dzięki dobrowolnej współpracy i wspólnemu konsensusowi. Gdyby to burmistrzowie rządzili światem, przeszło 3,5 miliarda osób (ponad połowa ludności świata), które zamieszkują miasta, i wiele tych, które mieszkają na terenach podmiejskich, miałoby szansę na lokalną partycypację i równocześnie globalną współpracę – prawdziwy cud „glokalności”, niosący ze sobą obietnicę pragmatyzmu zamiast polityki, innowacje zamiast ideologii i rozwiązania w miejsce suwerenności” (s. 18–19).

Nawet jeśli zarzuci się Barberowi zbyt śmiałe wnioski i postulaty oraz tendencję do gene-ralizacji i tolerowanie w rozważaniach błędu założenia (to, co jest skuteczne w mniejszej skali lub w niesformalizowanej postaci, niekoniecznie musi być skuteczne w większej skali

Turystyka i miasta w erze globalizacji

Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast

i sformalizowanych działaniach), to należy przyznać, że celnie definiuje istotę globalizacji urbanizacji na wszelkie aspekty funkcjonowania współczesnego świata.

Istota metropolizacji

Naturalną konsekwencją urbanizacji w odniesieniu do wielkich miast jest metropoli-zacja polegająca na zmianie relacji między miastem centralnym i jego bezpośrednim zaple-czem oraz nieciągłym sposobie użytkowania przestrzeni zurbanizowanych (Budner, 2011, s. 96). Według Jałowieckiego metropolizacja jest procesem przejmowania przez niektóre wielkie miasta funkcji kierowniczych w sferze zarządzania gospodarką w skali ponadnaro-dowej (Jałowiecki, 2004, 2005). Prowadzi ona m.in. do koncentracji w wybranych miastach wyspecjalizowanych, unikalnych i rzadkich funkcji o światowym i ponadregionalnym za-sięgu. Zdaniem polskich ekspertów z zakresu ekonomiki przestrzennej, których opinie na temat metropolizacji i metropolii zebrali Markowski i Marszał (2006), metropolizacja jest procesem będącym reakcją systemu osadniczego na zjawisko globalizacji, którego natura przejawia się poprzez:

• zmianę charakteru i siły powiązań między ośrodkiem centralnym a otaczającym regionem, związaną z rozwojem systemu synergicznych powiązań funkcjonal-nych na otaczających obszarach (uzupełnianie albo dublowanie funkcji ośrodka centralnego) oraz przenoszeniem poza ośrodek centralny miejskiego stylu życia z zachowaniem zdecydowanej i wszechstronnej dominacji centrum;

• krystalizowanie się nowego typu struktury przestrzennej, polegającej na ognisko-waniu rozwoju w wybranych, uzyskujących przewagę nad innymi jednostkami i międzynarodową rangę wielkich miastach, skupiających światowy potencjał go-spodarczy, finansowy, naukowy, władzy, mediów i instytucji kulturalnych, przej-mujących nadrzędne (kierownicze) funkcje w zarządzaniu gospodarką w skali ponadnarodowej, charakteryzujących się dużą innowacyjnością i wysokim po-ziomem usług oraz włączonych w międzynarodową sieć powiązań, współpracy i zależności;

• prowadzenie do zmian w użytkowaniu przestrzeni na obszarach miast oraz ich stref podmiejskich i powstania dużego, złożonego zespołu osadniczego, mające-go często charakter policentryczny, o niejasno zarysowanych granicach między miastem a strefą podmiejską, któremu zazwyczaj towarzyszą procesy koncentra-cji ludności oraz wzrost potencjału ekonomicznego (kumulacja wartości dodanej) i społecznego, oraz który oznacza taki rozwój przestrzeni zurbanizowanej, który prowadzi do ekspansji, eksportu i kopiowania rozwiązań miejskich stworzonych w metropoliach.

Duże miasta o charakterze metropolitalnym zawsze zajmowały kluczową rolę w mię-dzynarodowej sieci miast. Opisując ich historię Hall (1997) stwierdza, że już antyczne

— 34 —

Megalopolis, założone przez Greków około 370 lat p.n.e., liczyło 40 tysięcy mieszkańców, a jego mury mierzyły 9 kilometrów. Pierwszym miastem metropolitalnym, biorąc pod uwa-gę współczesne standardy, był Rzym liczący według historyków od 750 tys. do 1,25 mln mieszkańców. Jego wielkość była przyczyną wprowadzenia wielu rozwiązań funkcjo-nalnych: międzynarodowego systemu dostaw żywności, systemu zaopatrzenia w wodę, systemów utylizacji odpadów, wprowadzenia zasad kodeksu ruchu miejskiego oraz wa-runków dotyczących zakwaterowania podróżnych. Przez następnych 17 wieków żadne miasto na świecie nie osiągnęło wielkości starożytnego Rzymu. Londyn (a ściślej mówiąc powiat londyński, czyli London County Council) w 1810 roku przekroczył liczbę miliona mieszkańców, by w 1851 roku liczyć już 2,4 miliony, a w 1901 roku 4,5 miliona miesz-kańców. Na początku XX wieku miasto na tyle „rozlało się” poza obszar administracyjny powiatu, że do mierzenia jego wielkości zaczęto używać statystycznego terminu Greater London, który stał się pierwszym określeniem obszaru metropolitalnego. Kolejnym naj-większym miastem świata stał się Nowy Jork, który między rokiem 1870 a 1898 odnotował ogromny wzrost ilościowy. Liczba mieszkańców w tym czasie podwoiła się, a następnie, w wyniku poszerzenia administracyjnego o miejscowości Queens, Brooklyn i Richmond, wzrosła z 1,5 miliona do 3,4 milionów, natomiast jego powierzchnia powiększyła się dzie-sięciokrotnie. W 1925 roku Nowy Jork stał się pierwszym miastem świata pod względem liczby mieszkańców, których liczba 15 lat później wyniosła już 7,45 milionów. Zarówno Londyn, jak i Nowy Jork straciły swe pozycje po 1950 roku na rzecz szybko rozrastających się miast w krajach rozwijających się. Patrząc bardziej ogólnie, w pierwszych dekadach XIX wieku istniały tylko dwa ponadmilionowe miasta – Londyn i Pekin, sto lat później było ich już 16. Od 1985 roku tylko liczba megamiast liczących ponad 10 milionów mieszkańców zwiększyła się z 9 do 20, natomiast liczba metropolii wynosi niemal 450 (Soja, Kanai, 2007) (patrz tabela 1, lewa kolumna).

Skutkiem metropolizacji w wymiarze przestrzennym jest m.in. funkcjonowanie miast w sieciach o zasięgu światowym, ich względna izolacja w relacjach z bezpośrednim oto-czeniem oraz „rozlewanie” się miasta metropolitalnego poza jego granice administracyjne (Grochowski, 2011). Otoczenie ulega integracji z rdzeniem metropolii, co prowadzi do pe-ryferyzacji, zachowując jedynie pewne znaczenie jako rezerwuar słabo wykwalifikowanej siły roboczej oraz punktowe miejsca zamieszkania i rekreacji dla zamożnych mieszkańców.

W rezultacie obserwować można polaryzację na centrum, czyli rdzeń metropolii i jego oto-czenie, czyli bliższe i dalsze peryferie (Jałowiecki, 2005).

Metropolizacja jest pojęciem funkcjonalnym. Zmiany dokonujące się w strukturze gospodarczo-przestrzennej pod wpływem metropolizacji wskazują, że jest ona wyni-kiem rozwoju w dużych miastach funkcji metropolitalnych, tj. tzw. funkcji centralnych wysokiego rzędu hierarchicznego o zasięgu co najmniej ponadregionalnym (krajowym) oraz polegających na pełnieniu działalności usługowej, zaliczanej do sektora IV, w tym

Turystyka i miasta w erze globalizacji

Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast

zwłaszcza funkcji o charakterze decyzyjnym i kontrolnym, związanych z obecnością insty-tucji reprezentujących struktury kierowania, zarządzania i kontroli w skali międzynarodowej (Markowski, Marszał, 2006, s. 13). Oprócz posiadania funkcji metropolitalnych warunkiem metropolitalności jest spełnianie przez miasto innych kryteriów funkcjonalnych, takich jak (Markowski, Marszał, 2006):

• osiągnięcie masy krytycznej (min. 0,5–1,0 milion mieszkańców);

• posiadanie znacznego potencjału ekonomicznego oraz silnie rozwiniętego sektora wyspecjalizowanych usług dla biznesu;

• duży potencjał innowacyjny;

• odgrywanie roli węzła w sieci powiązań komunikacyjnych, organizacyjnych i in-formacyjnych;

• duża dostępność w różnych skalach przestrzennych, także w skali międzynaro-dowej;

• stymulowanie rozwoju sieciowego modelu gospodarki i zarządzania.

Tabela 1. Największe oraz najbogatsze metropolie świata

(1) Największe metropolie świata (2) Metropolie z najsilniejszymi gospodarkami na świecie

Miasto (państwo)

1 Guangzhou (Chiny) 46,5 1 Zurych (Szwajcaria) 82,410

2 Tokio (Japonia) 39,5 2 Oslo (Norwegia) 82,040

3 Shanghai (Chiny) 30,2 3 San Jose (USA) 77,440

4 Dżakarta (Indonesia) 27,5 4 Hartford (USA) 76,510

5 Delhi (Indie) 25,8 5 Genewa (Szwajcaria) 74,580

6 Seul (Korea Płd.) 24,3 6 Paryż (Francja) 70,760

7 Karachi (Pakistan) 23,8 7 Boston (USA) 70,390

8 Manila (Filipiny) 22,9 8 Bridgeport (USA) 68,570

9 Bombaj (Indie) 22,9 9 Waszyngton (USA) 68,530

10 Meksyk (Meksyk) 22,5 10 Seattle (USA) 67,830

11 Nowy Jork (USA) 21,9 11 Macau (Chiny) 67,780

12 São Paulo (Brazylia) 21,7 12 San Francisco (USA) 66,790

13 Pekin (Chiny) 20,5 13 Perth (Australia) 65,500

14 Osaka (Japonia) 17,8 14 Calgary (Kanada) 64,540

15 Los Angeles (USA) 17,4 15 Nowy Jork (USA) 64,460

16 Dhaka (Bangladesz) 17,1 16 Portland (USA) 64,370

17 Moskwa (Rosja) 16,8 17 Monachium (Niemcy) 64,180

18 Lagos (Nigeria) 16,7 18 Houston (USA) 63,730

19 Kair (Egipt) 16,6 19 Dublin (Irlandia) 63,600

20 Kalkuta (Indie) 15,9 20 Luksemburg-Trewir (Luksemburg/Niemcy) 63,350 Źródło: (1) (City Population, 2015); (2) (Brookings, 2015).

— 36 —

Zgodnie z koncepcją miejskiego regionu ekonomicznego (Dziewoński, 1967) me-tropolizacja jest wpisana w rozwój miasta, obserwowana w momencie osiągnięcia przez niego masy krytycznej elementów i czynników składających się na ten rozwój. W wymiarze regionalnym metropolizacja zmienia charakter i siłę powiązań między ośrodkiem centralnym a otaczającym go regionem, co związane jest z rozwojem systemu synergicznych powiązań funkcjonalnych na otaczających obszarach (uzupełnianie albo dublowanie funkcji ośrodka centralnego) oraz przenoszeniem poza ośrodek centralny miejskiego stylu życia z zachowa-niem zdecydowanej i wszechstronnej dominacji centrum. Metropolizacja prowadzi także do zmian w użytkowaniu przestrzeni na obszarach miast oraz ich stref podmiejskich i do po-wstania dużego, złożonego zespołu osadniczego, często mającego charakter policentryczny, o niejasno zarysowanych granicach między miastem a strefą podmiejską, ponadto któremu zazwyczaj towarzyszą procesy koncentracji ludności oraz wzrost potencjału ekonomicznego (kumulacja wartości dodanej) i społecznego, a także oznaczający taki rozwój przestrzeni zurbanizowanej, który prowadzi do ekspansji, eksportu i kopiowania rozwiązań miejskich stworzonych w metropoliach (Markowski, Marszał, 2006).

Jako zjawisko funkcjonalne metropolizacja jest wynikiem nagromadzenia w mieście instytucji, przedsiębiorstw i rynku pracy odpowiadających funkcjom centralnym najwyż-szego rzędu z jednej strony oraz egzogenicznym funkcjom wyspecjalizowanym z drugiej.

Dynamiczna natura obserwowanego od drugiej połowy XX wieku rozwoju miast zwery-fikowała pogląd, że mechanizm kumulacji tych funkcji i podmiotów napędzają głównie czynniki o charakterze wewnętrznym. Metropolizacja jest nierozerwalnie związana z pro-cesem globalizacji, będąc wynikiem procesów globalnych, objawiających się w rozwoju powiązań międzymiejskich coraz bardziej niezależnych od odległości oraz krajowych sy-stemów osadniczych.

Funkcjonalny charakter procesów metropolitalnych jest przyczyną trudności wystę-pujących w obszarze pomiaru ich zakresu i dynamiki. Metropolizacja nie jest zjawiskiem przestrzennym w rozumieniu geograficznym, mimo że zachodzi w niej oraz wpływa bez-pośrednio i zdecydowanie na jej charakter. Zachodzi przede wszystkim w przestrzeni go-spodarczej i społecznej, a te trudno dopasować do ram statystyki publicznej tworzonych na bazie podziałów administracyjnych. Łatwiej jest dokonać pomiaru i charakterystyki miast jako aglomeracji mających genezę morfologiczną. Z kolei charakterowi i natężeniu relacji i powiązań między ośrodkiem centralnym a jego otoczeniem w ramach poszczególnych funkcji metropolitalnych, tworzonych przez różnorodne formy działalności gospodarczej na obszarze aglomeracji, trudno przypisać stały zestaw mierników, nie mówiąc o skutecz-nym ich pomiarze. Problem ten dodatkowo komplikuje naturalny charakter metropoliza-cji, skutkujący brakiem uregulowanego i zunifikowanego podejścia państw do legislacji metropolii jako jednostek terytorialnych tworzących odrębny szczebel administracyjny lub

Turystyka i miasta w erze globalizacji

Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast

syntetyzujących dotychczasowe szczeble, lub jako podmiotów mających charakter poro-zumień lub związków samorządowych. W efekcie w niektórych państwach istnieją admi-nistracyjnie wyodrębnione – a zatem statystycznie określone – metropolie (np. w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Włoszech, USA), w innych (np. w Polsce¹) funkcjonują one jako specjalne związki komunalne, w innych kwestia ta pozostaje nieuregulowana.

Metropolizacja prowadzi do dominacji największych miast, które wykraczają swoim oddziaływaniem daleko poza ramy gospodarek narodowych. To właśnie w nich akumulo-wane są wiodące zasoby oraz powstają i rozwijają się procesy, które w sumie wpływają na całą gospodarkę światową. Według ekspertów z McKinsey Global Institute (2011) generują one 80% globalnego PKB, a udział 600 największych z nich, w których mieszka jedna piąta ludności, wynosi aż 60% PKB. Zawężając tą liczbę do 380 największych metropolii można stwierdzić, że wytwarzają one połowę PKB całego świata. Miasta o najbardziej zasobnych gospodarkach zostały przedstawione w prawej kolumnie tabeli 1, warto jednak podkreślić, że wskaźnik PKB na głowę mieszkańca nie odzwierciedla ogólnej siły gospodarczej, spo-łecznej i politycznej oraz wynikającego z niej znaczenia miast w globalnej sieci przepływów.

Globalizacja wprowadziła bowiem zmianę podstawy ekonomicznej miast z produkcji dóbr do wymiany informacji, doprowadzając także do ustanowienia globalnej hierarchii miast po-łączonych wspólną siecią przepływów, której istnienie jako pierwszy stwierdził Friedmann (1986), lokując na jej czele Londyn, Nowy Jork i Tokio jako globalne węzły finansowe, Mia-mi, Los Angeles, Frankfurt, Amsterdam i Singapur jako węzły multinarodowe oraz Paryż, Zurich, Madryt, São Paulo, Seul i Sydney jako ważne węzły narodowe. Obecnie badaniem międzynarodowego potencjału gospodarczego miast – różnorodnie definiowanego – zajmu-je się wiele instytutów oraz firm badawczych, tworząc rozbudowane rankingi na podstawie złożonych kryteriów. W tabeli 2 przedstawiono pierwsze 40 miejsc dziesięciu najbardziej znanych zestawień. Dziewięć z nich ma charakter wielokryterialny, jeden jest rankingiem marek miast. Ich krótka charakterystyka została zaprezentowana w załączniku nr 1 w aneksie.

Jak opisuje Sassen w pierwszych zdaniach książki Miasta w globalnej gospodarce (2006, s. 1), „pod koniec XX wieku rozwój technologii oraz zapoczątkowanie rozwoju branż opartych o wiedzę i informacje skłonił analityków i polityków do proklamowania końca miast. Twierdzili oni, że miasta stały się przestarzałe i niepotrzebne. Nowoczesne techno-logie miały sprawić, że przestrzeń fizyczna przestanie być barierą komunikacji, produkcji, prowadzenia biznesu. Obecnie wiemy, że nie tylko tak się nie stało, ale na dodatek miasta

1 W Polsce ustawa o związkach metropolitalnych (2015), zwana powszechnie ustawą metropolitalną, została przyjęta przez Sejm we wrześniu 2015 roku. Nie zakłada ona tworzenia nowego szczebla administracyjnego. Zamiast niego funkcjonować będzie zgromadzenie związku metropolitalnego, które będzie składać się z delegatów gmin i powia-tów wchodzących w skład związku (wójta, burmistrza lub prezydenta miast oraz radnego rady gmin, a w przypadku powiatów – starosty oraz radnego powiatu), natomiast organem wykonawczym związku będzie zarząd wybierany przez zgromadzenie (Ustawa z 9 października 2015 r. o związkach metropolitalnych).

— 38 —

Turystyka i miasta w erze globalizacji

umocniły swoje pozycje pomimo trendu przenoszenia fabryk produkcyjnych do tańszych krajów rozwijających się”. Okazuje się, że miasta są o wiele bliższe samoregulującemu się organizmowi niż państwa.

Tabela 2. Najsilniejsze gospodarczo metropolie świata

1) Ranking Miast Światowych z tendencjami hierarchicznymi 2012 (GaWC) 2) Ranking Miast Globalnych (Global City Index) 2012 (A.T. Kearney, The Chicago Council on Global Affairs) 3) Ranking Miast o Globalnej Sile (Global Power City Index) 2012 (The Mori Memorial Foundation) 4) Ranking Konkurencyjności Miast Globalnych (Global City Competiti- veness Index) 2012 (The Economist) 5) Badanie Miast Globalnych (Global City Survey) 2011 (Knight Frank) 6) Indeks Miast Globalnych (Global Cities Index) 2012 (Martin Prosperity Institute) 7) Globalny Indeks Miast Innowacyj- nych (Innovation Cities Global Index) 2012–2013 (2thinknow) 8) Indeks Dobrobytu Miast (City Prosperity Index) 2012–2013 (UN-Habitat) 9) Indeks globalnej miejskiej konku- rencyjności (Global Urban Competiti- veness Index) 2011 (ChANS) 10) Indeks marek miast (City Brands Index) 2011 (Simon Anholt, GfK Roper Public Affairs & Media)

1 Londyn Nowy Jork Londyn Nowy Jork Nowy Jork

Ottawa-Gatineau Boston Wiedeń Nowy Jork Paryż 2 Nowy Jork Londyn Nowy Jork Londyn Londyn Seattle Nowy Jork Nowy Jork Londyn Londyn

3 Hong Kong Paryż Paryż Singapur Paryż Oslo Wiedeń Toronto Tokio Sydney

4 Paryż Tokio Tokio Hong Kong Tokio Amsterdam

San Francisco Bay Area

Londyn Paryż Nowy Jork

5 Singapur Hong Kong Singapur Paryż Bruksela District of

Columbia Paryż Sztokholm Chicago Los Angeles 6 Szanghaj Los Angeles Seul Tokio Los Angeles Kopenhaga Monachium Helsinki San

Francisco Rzym 7 Tokio Chicago Amsterdam Zurych Singapur Londyn Londyn Dublin Los Angeles Waszyngton

8 Pekin Seul Berlin Waszyngton Pekin Tel

Awiw-Jaffa Kopenhaga Oslo Singapur Melbourne 9 Sydney Bruksela Hong Kong Chicago Toronto Calgary Amsterdam Paryż Seul Wiedeń 10 Dubaj Waszyngton Wiedeń Boston Berlin Nowy Jork Seattle Tokio Hong Kong Tokio 11 Chicago Singapur Pekin Frankfurt Chicago Melbourne Toronto Melbourne Waszyngton Berlin 12 Bombaj Sydney Frankfurt Toronto Waszyngton Montréal Los Angeles Auckland Houston Madryt 13 Mediolan Wiedeń Barcelona Genewa Seul San Diego Berlin Amsterdam Seattle Toronto

14 Moskwa Pekin Szanghaj San

Francisco Frankfurt San

Francisco Hong Kong Zurych Genewa Barcelona 15 São Paulo Boston Sydney Sydney Sydney Quebec City Frankfurt Kopenhaga Dublin Montreal 16 Frankfurt Toronto Sztokholm Melbourne San Francisco Los Angeles Sztokholm Bruksela Sztokholm Mediolan

17 Toronto San

Francisco Osaka Amsterdam Hong Kong Chicago Lyon Barcelona San Diego Amsterdam 18 Los Angeles Madryt Zurych Vancouver Szanghaj Edmonton Melbourne Mediolan Boston Genewa 19 Madryt Moskwa Bruksela Los Angeles Meksyk Vancouver Hamburg Warszawa Miami Singapur 20 Meksyk Berlin Kopenhaga Seul Bangkok Monachium Sydney Lizbona San Jose Seattle 21 Amsterdam Szanghaj Toronto Sztokholm Moskwa Singapur Seul Budapeszt Yokohama Boston

22 Kuala Lumpur Buenos

Aires Madryt Montreal Zurych Tokio Waszyngton

DC Ateny Zurych Kopenhaga

Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast

23 Bruksela Frankfurt Los Angeles Kopenhaga Monachium Rotterdam Filadelfia Praga Toronto Hong Kong 24 Seul Barcelona Vancouver Houston Tajpej Paryż Manchester Seul Osaka Filadelfia 25 Johannesburg Zurych Istambuł Dallas São Paulo Pekin Tokio Moskwa Bruksela Praga 26 Buenos Aires Amsterdam Genewa Wiedeń Buenos Aires Toronto Chicago Guadalajara Barcelona Sztokholm 27 Wiedeń Sztokholm Boston Dublin Istambuł Osaka Stuttgart São Paulo Amsterdam Chicago 28 San Francisco Rzym Chicago Madryt Mediolan Sydney Tel Awiw Almaty Dallas Bruksela 29 Istambuł Dubaj Mediolan Seattle Boston Atlanta Szanghaj Szanghaj Wiedeń Dubaj 30 Dżakarta Montreal Waszyngton Filadelfia Miami Seul Singapur Bukareszt Mediolan Dublin 31 Zurych Monachium San

Francisco Atlanta Kair Cape Town Montreal Meksyk Oakland Rio de Janerio 32 Warszawa Melbourne Tajpej Berlin Dubaj Miami Kyoto Ankara Portland Edynburg 33 Waszyngton São Paulo Fukuoka Oslo Kuala Lumpur Marsylia Bruksela Amman Minneapolis Seul

W dokumencie unkcja turystyczna unkcja turystyczna w procesie w procesie internacjonalizacji miastinternacjonalizacji miast (Stron 30-39)