Plany regulacji przestrzennej

W zakresie kompetencji Namiestnictwa (COG) znajdowała się odbudowa zniszczonych miejscowości (budynki mieszkalne i gospodarcze, melioracje, studnie, wodociągi i kanalizacje). Wydział Krajowy natomiast podjął się prac nad modernizacją planów

zagospodarowania przestrzennego miejscowości, dążył do połączenia procesu odbudowy infrastruktury budowlanej ze zmianami w układzie przestrzennym miejscowości,

noszącymi nazwę „akcji regulacyjnej”, czy po prostu „regulacji”.

Str. 194

Polegała ona na opracowaniu lub zmianie tzw. planów regulacyjnych, czyli

zagospodarowania przestrzennego oraz – w miarę możliwości – wprowadzeniu ich w życie. Plan regulacyjny był opracowanym na papierze układem sieci ulic, placów, dróg, obszarów zabudowanych i innych obiektów, uzupełnionym o przekroje poprzeczne i podłużne ulic wraz z dokładnymi opisami. Plany takie wykonywano w skali 1 do 2880 lub 1 do 1000 w oparciu o mapy gruntowe [przypis 5.203]. Wydział Krajowy, w celu

przyspieszenia akcji regulacyjnej, będącej podstawą racjonalnej odbudowy kraju, postanowił dla wszystkich miejscowości, w których nie rozpoczęto dotychczas akcji regulacyjnej lub ją dopiero zapoczątkowano, opracować przede wszystkim ogólne plany regulacyjne, mające służyć za podstawę do wydawania konsensów budowlanych. Ogólny plan regulacyjny powinien był zawierać: 1. mapkę sytuacyjną wykonaną na podstawie mapy katastralnej (parcele opisane liczbami katastralnymi wzdłuż regulowanych lub

projektowanych ulic i placów, siatka dróg, linii kolejowych, wód bieżących i stojących, stan zniszczenia, linie regulacyjne ulic i placów, linie zabudowań, numery i szerokość ulic, miejsca pod budynki publiczne, place, ogrody, miejsca targowe, cmentarze itp.), 2.

przedmiar wykupna gruntów w części zniszczonej, 3. wykaz parcel nienadających się do zabudowania, 4. sprawozdanie techniczne [przypis 5.204]. Działania regulacyjne Wydziału Krajowego przebiegały równolegle z procesem odbudowy kierowanym przez

Namiestnictwo. W założeniu obu organów prace te powinny były przebiegać harmonijnie,

bez wzajemnego opóźniania. Wydział Krajowy dążył do tego, by zająć się projektowaniem planów regulacyjnych, natomiast COG chciał pozostawić kwestię ich realizacji, tj.

wytyczenie linii regulacyjnych, interwencje przy udzielaniu zgód budowlanych,

oszacowanie i wykup gruntów, ponieważ „przeprowadzenie odbudowy zniszczonych miejscowości leży w zakresie zadań C.o.G., a realizacja planu regulacyjnego stanowi część istotną faktycznej odbudowy danej miejscowości” [przypis 5.205].

Działania Wydziału Krajowego na rzecz przeprowadzenia regulacji zniszczonych przez wojnę miejscowości podzielić można na wstępne – mające poprzedzić właściwą akcję regulacyjną – oraz stricte regulacyjne. W pierwszej kolejności Wydział Krajowy zbadał sytuację w kraju, dokonał klasyfikacji poszczególnych miejscowości i przygotował wykazy miejscowości wymagających opracowania planów przestrzennych.

W ramach prac wstępnych, wdrożonych w 1915 r., Wydział Krajowy powołał specjalne biuro techniczne z zadaniem przygotowania planów regulacyjnych oraz wysłał 10

inżynierów i geodetów do powiatów gorlickiego, jasielskiego, brzozowskiego, sanockiego, dąbrowskiego, krośnieńskiego, pilzneńskiego, ropczyckiego i mieleckiego z zadaniem zebrania danych statystycznych o zniszczeniach [przypis 5.206].

Str. 195

Wydział Krajowy po porozumieniu się z COG postanowił poruczyć opracowanie projektów regulacyjnych autoryzowanym inżynierom cywilnym na podstawie umów regulujących ceny i warunki wykonania. W 1916 r. na takich warunkach Wydział Krajowy gotów był przekazać do wykonania plany regulacyjne następujących miejscowości: Rawa Ruska, Uhnów, Niemirów, Magierów i Lubycza Królewska w powiecie rawskim, Cieszanów, Lubaczów, Narol w powiecie cieszanowskim, Bełz i Waręż w powiecie sokalskim. Wydział Krajowy z propozycją podjęcia prac zwrócił się do Izby Inżynieryjnej we Lwowie, Biura do spraw odbudowy kraju we Lwowie i biura technicznego Maurycego Machalskiego [przypis 5.207]. Propozycje te jednak zostały odrzucone z powodu krótkiego terminu ukończenia planów regulacyjnych (do 31 grudnia 1916), niskiej ceny oraz jesiennej pory. Wydział Krajowy przygotował „Wzór umowy w sprawie wykonania planów regulacyjnych

zniszczonych miejscowości”. Zgodnie z nim inżynierowie mieli opracować ogólny projekt regulacji osady lub miasta na kopii mapy katastralnej oraz projekt szczegółowy [przypis 5.208].

W latach 1915-1916 działania Wydziału Krajowego skoncentrowały się na przygotowaniu planów przestrzennych dla kilku miejscowości, a mianowicie dla Szczerca, Janowa, Jaryczowa Nowego, Wielkich Oczu, Kołaczyc i Radłowa [przypis 5.209]. Przyspieszenie

prac regulacyjnych nastąpiło w 1917 r. Według ustaleń COG i Wydziału Krajowego w Galicji zniszczeniu uległy 182 miasta i miasteczka, z których 120 wymagało regulacji.

Statystyka ta nie ujęła miejscowości położonych na i za linią frontu. Do grudnia 1917 r.

prace nad planami regulacyjnymi podjęto w 60 miastach i miasteczkach, z czego projekty zostały przygotowane dla 14, bliskie ukończenia były dla 22, prace zaś rozpoczęto w 24.

Ponadto około 50 wsi otrzymało ogólne plany regulacyjne [przypis 5.210]. Prace w zakresie regulacji w 1918 r. znajdowały się na różnym poziomowe zaawansowania.

Wydział Krajowy dokonał klasyfikacji postępu robót. Plany regulacyjne uznał za „dobre”

tylko w przypadku 5 miast: Wielkich Oczu [przypis 5.211], Szczerca, Jaryczowa Nowego, Janowa i Kołaczyc. Do drugiej kategorii zaliczono 17 miejscowości [przypis 5.212] z

„Projektami regulacji nierozpoczętymi, pomiarami wykonanymi lub na ukończeniu”.

Str. 196

Kolejna grupa obejmowała 8 miast [przypis 5.213], dla których plany regulacyjne, mimo wysokiego stopnia zaawansowania, wymagały opracowania na nowo. Następną grupę tworzyło 25 miejscowości [przypis 5.214]z „Planami w opracowaniu przez inżynierów Wydz. Krajowego i inż. lwowskich”. Ostatnią kategorię tworzyło 40 miast [przypis 5.215], w których nie rozpoczęto pomiarów w celu opracowywania planów, oraz „miasta leżące na linii bojowej lub po stronie rosyjskiej”, łącznie 15 miejscowości [przypis 5.216], gdzie podjęcie robót pomiarowych było niemożliwe [przypis 5.217].

Jedynie w miejscowościach z ukończonymi planami regulacyjnymi podjęto ich realizację w terenie, polegającą na wytyczeniu granic i wykupie działek.

W miasteczku Wielkie Oczy wszystkie linie regulacyjne wytyczono w terenie za pomocą betonowych słupków, a granice parcel zaznaczono dębowymi palikami. Na kilkunastu parcelach budowano domy. Za najważniejsze kwestie uznano przeprowadzenie wykupu gruntów, wykonanie prac ziemnych, zwłaszcza w miejscu zniszczonych budynków, i budowę drogi gminnej Krakowiec-Lubaczów [przypis 5.218].

W Janowie ekspozytura budowlana we Lwowie postanowiła odbudować budynek szkolny w miejscu, w którym istniał on przed wojną, czyli na rynku obok urzędu gminnego. Wydział Krajowy, w oparciu o plan regulacyjny, zalecał przeniesienie go do zachodniej części miasta, obok kościoła, ponieważ „plac rynkowy nie jest odpowiedniem miejscem dla budynku szkolnego”, ponadto nowa lokalizacja dawała szkole większe możliwości, np. na założenie boiska lub szkolnego ogrodu. Plac ten należało wykupić, w związku z tym Wydział Krajowy zwracał się z prośbą do COG, aby go wykupiła wraz z gruntami umożliwiającymi budowę ulic prowadzących do niego [przypis 5.219].

Str. 197

Inny przykład próby wdrożenia w życie planu zagospodarowania przestrzennego to sprawa odtworzenia obiektów przy rynku w Rohatyniu. Ekspozytura budowlana w

Rohatyniu nosiła się z zamiarem odbudowy prywatnych sklepów i domów i wydała na to wstępne pozwolenie, co spotkało się ze sprzeciwem Wydziału Krajowego. Powołując się na ramowy plan regulacyjny, Wydział Krajowy przekonywał, iż rynek w Rohatynie powinien zostać „bezwarunkowo oczyszczony z realności prywatnych” poprzez ich wykupienie, a całą jego przestrzeń należy przekazać na użytek publiczny. Wydział Krajowy prosił COG o przekazanie środków na wykup prywatnych nieruchomości [przypis 5.220].

Str. 198 Strona pusta.

Str. 199