Władze centralne

W latach 1914-1916 działania mające na celu likwidację skutków wojny podlegały różnym ministerstwom. Fundusze na pomoc dla bezdomnych ofiar wojny pochodziły z budżetu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych [przypis 3.13]. Pomoc dla rolnictwa, np. w formie zakupu koni, wołów roboczych, narzędzi itp., prowadziło Ministerstwo Rolnictwa. W odbudowę kolejnictwa zaangażowało się Ministerstwo Wojny.

Od 1916 r., czyli po powołaniu COG, sprawy odbudowy terenów objętych działaniami wojennymi podlegały Ministerstwu Robót Publicznych. Departament 8 f odpowiadał za sprawy wspólne, organizacyjne, technicznej odbudowy, budżetowe i personalne.

Departament 8 g realizował bieżące zadania techniczno-administracyjne i ekonomiczne odbudowy tzw. północnych obszarów wojennych (Galicja, Bukowina), a Departament 8 h miał takie same kompetencje dla tzw. południowych obszarów wojennych (Gorycja-Gradiska, Karyntia, Tyrol) [przypis 3.14].

Str. 90

Rząd w sprawach odbudowy Galicji zorganizował szereg konferencji

międzyministerialnych. Odbywały się one systematycznie, kilka razy w roku. Przykładowo, w 1917 r. odbyły się one w następujących dniach: 10 marca (działalność COG), 22 i 24 marca (działalność COG i jej przyszłoroczny budżet), 2 lipca, 17 lipca (odbudowa budynków szkolnych, kościelnych, ustalenie zasad subwencjonowania pożyczek na odbudowę prywatnych budynków, ustalenie zasad subwencjonowania odbudowy rolnictwa i hodowli), 23 sierpnia (pomoc dla oswobodzonych spod okupacji rosyjskiej wschodnich powiatów), 12 września (pomoc dla rolnictwa w Galicji Wschodniej), 1 października, 28-29 października oraz 14 listopada (w obu ostatnich przypadkach tematyka obrad obejmowała

sytuację w Galicji Wschodniej) [przypis 3.15]. W 1918 r. konferencje odbyły się w dniach 6-8 maja oraz 2 lipca [przypis 3.16].

Kluczowe dla Galicji kwestie omawiane były na spotkaniach rządu z przedstawicielami władz krajowych (Namiestnictwo, Wydział Krajowy), Koła Polskiego i organizacji społecznych. Pierwsze z nich, poświęcone kwestii aprowizacji Galicji, pomocy dla

rolnictwa i przyspieszeniu wypłaty świadczeń wojennych, odbyło się 22 stycznia 1915 r. z udziałem premiera Karla Sturghka oraz namiestnika Witolda Korytowskiego i marszałka krajowego Stanisława Niezabitowskiego [przypis 3.17]. Kolejne – w sprawie „akcji

zapomogowej” („Hilfsaktion”) dla Galicji z udziałem premiera, ministra dla Galicji Zdzisława Morawskiego, namiestnika Witolda Korytowskiego, prezesa Koła Polskiego Leona

Bilińskiego, ks. Witolda Czartoryskiego, posłów Ludomiła Germana i Władysława Długosza – odbyło się w 23 lutego 1915 r. [przypis 3.18 ]. Z inicjatywy Koła Polskiego 7 czerwca 1915 r. miała miejsce konferencja, na której ustalono przyspieszenie wypłat odszkodowań i podjęcie prac nad oszacowaniem szkód. Premier Sturghk zapowiedział interwencję w sprawie ustalenia, co należy rozumieć pod pojęciem „świadczeń

wojennych”, a co „szkód wyrządzonych przez bezpośrednie działania wojenne”, rozszerzenie kompetencji komisji dla świadczeń wojennych oraz wdrożenie akcji

zapomogowej na zniszczonych obszarach. W celu przyspieszenia realizacji tych trzech celów 14 czerwca 1915 r. zorganizowano konferencję w Ministerstwie Spraw

Wewnętrznych [przypis 3.19]. 1 października 1915 r. z inicjatywy Leona Bilińskiego odbyły się rozmowy z premierem Karlem Sturghkiem i ministrami: spraw wewnętrznych, robót publicznych, skarbu, rolnictwa i ministrem do spraw Galicji, w czasie których

przeanalizowano dotychczasowe działania władz [przypis 3.20].

Str. 91

Na spotkaniu z 15 maja 1916 r. omówiono bieżące prace rządu w zakresie odbudowy kraju i ustalono program na przyszłość. Najważniejszą decyzją było potwierdzenie utworzenia COG w ramach Namiestnictwa oraz oparcie programu odbudowy na

funduszach państwowych [przypis 3.21]. Kolejna konferencja Koła Polskiego i premiera Heinricha Clam-Martinica odbyła się 19 marca 1917 r. [przypis 3.22]. Jej rezultatem było przyjęcie następujących zasad odbudowy: przekazywanie rządowych subwencji w

gotówce i materiałach, spłata procentów od pożyczek wojennych wraz ze spłatą pierwszej raty, czyli pięć lat po zawarciu pokoju, dalsze przyznanie premii zasiewowych,

podwyższenie cen zboża, szybkie opracowanie budżetu COG, zacieśnienie współpracy COG z jej Radą Przyboczną, kontynuowanie wypłacania czynszu dla bezdomnych [przypis

3.23].

Kwestie dopasowania programu i działań w zakresie odbudowy do zmiany sytuacji na froncie i przejęcia kontroli nad całą Galicją po wyzwoleniu wschodnich powiatów w 1917 r.

były przedmiotem obrad w Wiedniu w dniach 20, 21, 25 i 26 sierpnia 1917 r. z udziałem przedstawicieli rządu, COG, TRK i GTG [przypis 3.24]. 13 września odbyło się spotkanie premiera Ernsta Seidlera von Feuchtenegga i ministra dla Galicji Juliusza Twardowskiego z delegacją Koła Polskiego w składzie: bar. Jan Albin Goetz-Okocimski, Henryk Kolischer, Władysław Stesłowicz i Tadeusz Tertil. Posłowie domagali się natychmiastowej i

prowadzonej nadzwyczajnymi metodami akcji ratunkowej, zarezerwowania na ten cel odpowiednich środków w budżecie państwa oraz zaopatrzenia ludności cywilnej w materiały budowlane. Na spotkaniu nie zapadły wiążące decyzje, premier wysłuchał postulatów i obiecał podjąć odpowiednie działania [przypis 3.25].

W listopadzie 1917 r. odbył się cykl spotkań przedstawicieli Koła Polskiego z rządem.

Konferencja z 14 i 15 listopada 1917 r. poświęcona została rolnictwu, a postulaty przedstawione przez posłów Władysława Długosza, Władysława Serwatowskiego, Hermana Diamanda, Henryka Kolischera i hr. Zygmunta Lasockiego obejmowały dostarczanie koni, narzędzi rolniczych i uprzęży, pługów motorowych oraz zwolnienia rolników od służby wojskowej [przypis 3.26].

Str. 92

29 listopada 1917 r. odbyło się spotkanie w sprawie odbudowy infrastruktury. Władysław Serwatowski żądał powołania ekspozytur budowlanych we wschodnich powiatach.

Władysław Stesłowicz podkreślał zaniedbania w zakresie odbudowy miast i żądał powołania odrębnej sekcji dla ich odbudowy. Natomiast Andrzej Kędzior domagał się przywrócenia Rady Przybocznej COG, rozszerzenia kompetencjo COG w zakresie przydzielania subwencji, dostarczania jeńców wojennych i zakupu lasów, a nie gotowych materiałów budowlanych [przypis 3.27]. Rozmowy z dnia następnego dotyczyły pomocy dla przemysłu, rzemiosła i handlu [przypis 3.28].

We wrześniu 1918 r. odbyło się spotkanie komisji ministerialnej w sprawie odbudowy Galicji, z udziałem ministra robót publicznych Emila Homanna von Herimberga i ministra dla Galicji Kazimierza Gałeckiego oraz przedstawicieli innych resortów, COG, Wydziału Krajowego, samorządu Krakowa i Lwowa. Emil Homann von Herimberg nakreślił założenia rządowego programu niesienia pomocy dla ludności wschodniej Galicji, aby dać jej

schronienie przed zimą (odbudowa domów lub budowa prowizorycznych mieszkań) [przypis 3.29].

Drugą formą działalności władz centralnych były wizyty ministrów lub urzędników ministerstw w Galicji w celu sprawdzenia na miejscu stanu zniszczeń lub też postępu odbudowy. Na początku lipca 1915 r. do Galicji przybył minister spraw wewnętrznych Karl von Heinold i minister dla Galicji Zdzisław Morawski [przypis 3.30]. W lutym 1916 r.

minister spraw wewnętrznych ks. Konrad zu Hohenlohe Schillingsfürst i minister dla Galicji Morawski odbyli podróż po najbardziej zniszczonych powiatach kraju (m.in. po

tarnobrzeskim) [przypis 3.31]. Na początku września 1917 r. wyzwolone powiaty wschodniej Galicji odwiedziła delegacja rządowa, w skład której wchodzili minister dla Galicji Juliusz Twardowski i minister robót publicznych Emil Homann von Herimberg [przypis 3.32].

Str. 93

Obaj ministrowie 15 września 1917 r. w Krakowie odbyli spotkanie w sprawie odbudowy z namiestnikiem gen. Karlem von Huynem, szefem COG Arturem Herbstem i delegatami wielu instytucji społecznych [przypis 3.33]. Ostatnia inspekcja Galicji z udziałem kilku ministrów miała miejsce w sierpniu 1918 r. Wzięli w niej udział: minister dla Galicji Kazimierz Gałecki, minister robót publicznych Emil Homann von Herimberg i minister skarbu Ferdinand von Wimmer [przypis 3.34]. We wrześniu 1918 r. podróż inspekcyjną po Galicji przeprowadził minister rolnictwa hr. Ernst Silva-Tarouca [przypis 3.35].

W marcu 1917 r. podróż inspekcyjną po Galicji odbyli urzędnicy Ministerstwa Robót Publicznych [przypis 3.36]. Kolejne kontrole urzędników tego resortu przeprowadzone zostały w lipcu (wraz z przedstawicielami Ministerstwa Rolnictwa) i październiku 1917 r.

(po Galicji Wschodniej) [przypis 3.37].