Pytania i hipotezy badawcze

Opierając się na wcześniejszej charakterystyce problematyki badawczej oraz przedstawionych założeniach dokonano próby określenia związku składników i etapów badanego zjawiska komunikacji w uczelni z warunkującymi go przyczynami. Konieczne stało się więc sformułowanie hipotez, mających pełnić funkcję wyjaśniającą podjętego w pracy problemu. Słowo hipoteza pochodzi z języka greckiego (hipothesis) i oznacza przypuszczenie, domysł, domniemanie. Tak wysunięte przypuszczenie wymaga sprawdzenia, czyli weryfikacji poprzez odpowiednie badania.179 Hipotezę powinno się rozumieć jako pewnego rodzaju propozycję twierdzenia naukowego. Stanowi ona odpowiedź na pytania zawarte w problematyce badawczej. Hipoteza jest przypuszczeniem, co do którego istnieje prawdopodobieństwo, że stanowić będzie prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu.1 RH Ważną cechą hipotezy, jest jej sprawdzalność. „Hipoteza, której nie można poddać procedurze sprawdzania empirycznego, nie może pretendować do miana hipotezy naukowej”181 Tadeusz Kotarbiński poprzez hipotezę badawczą rozumie „przypuszczenie dotyczące zachodzenia pewnych zjawisk lub zależności miedzy nimi, które pozwala wyjaśnić jakiś niewytłumaczalny dotąd zespół faktów będących dotąd problemem” 18? Władysław Zaczyński traktuje hipotezę jako założenie przez badacza zależności jakie mogą zachodzić między obranymi zmiennymi.183 W wyniku teoretycznych rozważań oraz kumulacji rozmaitych, znanych badaczowi faktów, postawiono następujące hipotezy:

Hipoteza Główna:

1. Sposoby komunikowania się pracowników uczelni są zróżnicowane ze względu na stopień determinacji wiążących ich stosunków organizacyjnych przez czynniki kultury organizacyjnej (zawodowej), klimatu społecznego i charakteru zadań w poszczególnych grupach pracowniczych.

Hipotezy dodatkowe:

2. Zróżnicowanie charakteru zadań zawodowych oraz pozycja w zhierarchizowanej strukturze zarządzania Uczelnią kształtują specyficzne cechy kultury

179 Juszczyk S.: Metodologiczne podstawy badań empirycznych w informatyce, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 1998, s.58.

180 Brzeziński J.: Metodologia badań psychologicznych, PWN, Warszawa.

181 Brzeziński J.: op.cit..

182 Kotarbiński T.: Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Ossolineum, Wrocław.

183 Zaczyński W.: Praca Badawcza nauczyciela, WSiP, Warszawa, 1995

organizacyjnej i klimatu społecznego, które wytwarzają odrębne grupowe identyfikacje.

3. Najbardziej wyraźne różnice w sposobie komunikowania się pomiędzy grupami pracowniczymi wynikają z wzorów kulturowych określających pełnienie ról pracownika naukowego i pracownika administracyjnego, a towarzyszą im czynniki uzupełniające związane z formalną i osobistą pozycją w hierarchii organizacyjnej uczelni.

4. Dominujące w danej grupie pracowniczej wartości osobiste i formalne oraz normy kultury organizacyjnej (zawodowej) określają jakość klimatu społecznego i charakter komunikowania się różnicujące kultury organizacyjne uczelni.

5. Specyfika komunikowania się w grupach pracowniczych o różnej kulturze organizacyjnej powoduje napięcia i potencjalne konflikty pomiędzy nimi, aktywizowane przez ich odmienne preferencje w zakresie potrzeb i oczekiwań związanych z pełnionymi rolami w organizacji.

Sformułowane powyżej hipotezy stanowią przypuszczalne odpowiedzi na określone problemy badawcze i wskazują na kierunek badań nad problemem komunikowania się wśród pracowników uczelni wyższej. Sformułowane założenia wyznaczają zakres poszukiwań i ukazują teoretyczne przesłanki wyjaśnienia problemu badawczego. Aby rozstrzygnąć hipotezy sformułowano pytania badawcze. Główny problem badawczy został sformułowany następująco:

• Wjakich obszarach działań uczelni występuje najwięcej problemów w komunikowaniu się?

• Jakie są przyczyny występowania problemów w komunikowaniu się wśród pracowników uczelni?

• Jakie są źródła barier w komunikowaniu się?

Takie ujęcie problemu wymaga postawienia dodatkowych pytań, by móc określić dokładniej teren badawczych poszukiwań:

• Jakie elementy systemu komunikowania się w uczelni związane są z występowaniem największej ilości problemów?

• Jakie typy kultury organizacyjnej są najbardziej charakterystyczne dla poszczególnych grup pracowniczych, w funkcjonowaniu uczelni?

• Jaki rodzaj klimatu organizacyjnego dominuje w poszczególnych grupach pracowniczych?

• W jaki sposób zróżnicowanie zadań w obrębie jednej instytucji implikuje problemy w komunikowaniu się je j uczestników?

• Jakie istotne różnice zachodzą pomiędzy pracownikami reprezentującymi poszczególne grupy w uczelni w zakresie funkcjonowania w jednej organizacji?

• Jakie są podstawowe problemy w komunikowaniu się w uczelni i czego dotyczą?

• Jakie grupy pracownicze doświadczają najczęściej problemów w komunikowaniu się i na jakim tle?

• Jakie są najważniejsze problemy w pracy doświadczane przez pracowników w badanych grupach?

5.2.1. Model badań

Model badań przyjęty w pracy zakłada, że bariery w komunikowaniu się w uczelni wyższej należy wyjaśniać poprzez aspekt socjologiczny (kultura), aspekt psychologiczny (klimat) oraz aspekt nauk o zarządzaniu (zadania).

Wyjaśnienie problemów w komunikowaniu się w organizacji polega na interdyscyplinarnym ujęciu zagadnienia. Podjęte badania mają charakter wieloaspektowy i w związku z tym koniecznym stało się rozpatrywanie zjawiska na gruncie różnych dyscyplin naukowych.

Wieloczynnikowe podejście zwiększa ilość i jakość uzyskanych danych, co warunkuje większą skuteczność działań praktycznych. Sposób analizy i diagnozy zjawiska komunikowania się w uczelni bliski jest przede wszystkim socjologii, psychologii organizacji oraz naukom o zarządzaniu organizacjami.

Rys. 16: Ogólny model badań

ZMIENNA NIEZALEŻNA ZMIENNA ZALEŻNA

Ź ródło: o p raco w an ie w łasne

Podejście socjologiczne cechuje diagnostyczny charakter podjętych badań i określonych zjawisk związanych z analizą struktur społecznych w uczelni, oraz występowaniem w nich różnych kultur i ich uwarunkowań. Socjologia wyjaśniać będzie:

dlaczego i w jakim zakresie różnice kulturowe wpływają na zjawisko komunikowania się;

co jest przyczyną występowania problemów w komunikowaniu się oraz jak można

Psychologię organizacji interesuje wpływ różnorodnych czynników stanowiących system integrujący i regulujący zachowania komunikacyjne członków instytucji. Będzie ona pytać jakie czynniki wewnętrzne występują wśród uczestników uczelni i determinują komunikację między nimi oraz jak można eliminować skutki wynikające z psychologicznych stanów wewnętrznych jednostek, by mogły one umiejętnie i sprawnie komunikować między sobą. Aspekt nauk o zarządzaniu organizacją skupia się na funkcji komunikacji w procesie organizacji pracy i realizowanych zadań. Ważne będą tu pytania o rodzaj i typ informacji, o miejsca przepływu istotnych i użytecznych informacji, o sposób koordynowania i kontroli tych informacji oraz o miejsca występowania węzłów informacyjnych.