Teorie komunikacji i ich znaczenie dla zrozumienia komunikacji w organizacjiw organizacji

W tym miejscu zostały zaprezentowane teorie i koncepcje komunikacji. Rozdział opisuje podstawowe modele komunikacji oraz teorie z podziałem na poszczególne typy komunikacji: komunikację interpersonalną (teorie interakcji), teorie grupowej interakcji, teorie komunikacji niewerbalnej, teorie przywództwa, teorie komunikacji masowej, teorie struktur organizacyjnych, teorie procesu komunikowania się i teorię cybernetyczną.

Podstawowy model komunikacji wygląda następująco:

N AD AWC A(PRZEKAZ) __________________________________________ ^ ODBIORCA

31 Dobek-Ostrowska B. (red.): Współczesne systemy komunikowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998

Takiemu uproszczonemu modelowi odpowiada model stosowany w psychologii:

BODZIEC --- ► REAKCJA

Z powyższego wynika jednoznacznie, że nadawca tworzy bodziec a odbiorca reaguje na niego. Model ten ma jednak wiele ograniczeń. Zakłada on, że przekaz został odebrany, a tak naprawdę nie możemy być tego pewni. Z tego modelu wynika, że komunikowanie jest jednokierunkowe, co jest nieprawdą. Nie informuje o sprzężeniu zwrotnym, pozbawiając go wiarygodności komunikacyjnej. Przedstawiony model może wyglądać w następujący sposób:

Rys. 5: Model komunikowania się

Źródło: Olson S.R.: Komunikacja w organizacji i zarządzaniu, Wrocław 1995

W modelu tym można doszukać się trzech typów teorii komunikacyjnych; interakcji, komunikacji masowej oraz struktury organizacyjnej. Poniższa tabela prezentuje teorie i typy komunikacji:

Tab. 2: Teorie komunikacji

AUTOR TEORIE KOMUNIKACJI TYPY TEORII KOMUNIKACJI

SKINNER TEORIA CELÓW / SPRZĘŻENIA

ZW ROTNEGO

MASLOW TEORIA HIERARCHII POTRZEB TEORIE

BERGER TEORIA REDUKCJI

NIEPEWNOŚCI / (Wiedza interpersonalna)

INTERAKCJI (KOMUNIKACJA

JOURARD TEORIA SAM OUJAW NIENIA INTERPERSONALNA)

HART TEORIA W RAŻLIW OŚCI

RETORYCZNEJ

LEWIN TEORIA KODÓW

NORM ALIZUJĄCYCH

CATTEL TEORIA TRW AŁOŚCI G R U P / TEORIE

(group syntality) INTERAKCJI

JANIS TEORIA M YŚLENIA

GRUPOW EGO / (groupthink)

GRUPOWEJ

GILES, MULACK,

BRADAC, JOHNSON, TEORIA ODZW IERCIEDLENIA / (mirro ring)

KATZ, LAZARSFELD TEORIA DW UETAPOW EGO

PRZEPŁYWU TEORIE

LIKERT SYSTEM I, II, III, IV ORG ANIZAC Y JNEJ MATRYCA celów/sprzężenia zwrotnego (B.F. Skinner). Teoria ta obrazuje pewien sposób postępowania z pracownikiem. Wyznacza się pracownikowi zadanie do realizacji a następnie wynagradza

się go lub karze w zależności od wyniku końcowego. Badacz Abraham Maslow w swej teorii hierarchii potrzeb twierdzi, iż potrzeby każdego człowieka są uporządkowane hierarchicznie.

Człowiek dzięki temu nie oczekuje spełnienia bardziej wyrafinowanych potrzeb, zanim nie zaspokoi tych podstawowych. Z reguły potrzeby wyższego rzędu są nierozpoznawalne dopóki nie zostaną zaspokojone potrzeby niższe. Maslow wyróżnił 7 typów potrzeb: fizjologiczne (głód, pragnienie), bezpieczeństwa (pewność, stabilność, ochrona), przynależności i miłości (pozytywne emocje), szacunku (poszanowanie i akceptacja własnej osoby), samorealizacji (poczucie, że kontroluje się własny los i staje się tym, kim chciało się zostać), wiedzy i zrozumienia (posiadanie informacji na temat rzeczy, które są niewiadome oraz usystematyzowanie tej wiedzy), estetycznych doznań (potrzeba piękna, podziw dla sztuk plastycznych i muzyki).32 Uzupełnieniem założeń Maslowa jest zapewne teoria redukcji niepewności (wiedza interpersonalna). Jej autor Peter Ludwig Berger uważa, iż redukcja niepewności pokrywa się z drugim poziomem bezpieczeństwa w hierarchii Maslowa. Ludzie zazwyczaj dążą do stanu eliminacji niepewności w swoim środowisku, eliminują i redukują każdy jej objaw. Teoria ta zakłada, że zachowanie normalne redukuje niepewność, zaś anormalne wzmaga potrzebę stosowania strategii radzenia sobie w danej sytuacji.

Skuteczność komunikacji przebiegającej wśród pracowników jest istotnym i zasadniczym aspektem funkcjonowania organizacji. Na tego typu problemy zwracają uwagę jeszcze dwie inne teorie. Teoria samoujawnienia (Self-Disclosure) Sidney'a M. Jourarda ujawnia, iż samoujawnienie jest skłonnością do ujawniania prywatnych informacji na własny temat.

Wzrasta wraz z intymnością lub kiedy jest nagradzane. Poza tym samoujawnianie jest typowe podczas odczuwania potrzeby redukcji niepewności i wtedy, kiedy jest odwzajemnione.

Poszczególne kultury różnią się dopuszczanym poziomem samoujawnienia, istotny jest tu etap znajomości osób wchodzących w kontakt. Druga teoria wskazuje, iż skuteczność komunikacji wzrasta, kiedy pasują do siebie style retoryczne osób komunikujących. Teoria nazwana przez Harta teorią wrażliwości retorycznej wyróżnia trzy grupy osób wzajemnie komunikuj ących:

- szlachetnych indywidualistów - wiernych swoim ideałom bez względu na sytuację, zawsze gotowych poinformować o swojej niechęci wobec jakiegoś sposobu postępowania;

- retoryczne lustra - osoby, które prawie zawsze dostosowują swoją wypowiedź do sytuacji.

Kształtują samych siebie w zależności od potrzeby. Często mówią różne rzeczy w zależności od kontekstu i dlatego nie zawsze można im ufać;

32 Maslow A.: Motxvation andpersonality. New York 1970.

- retorycznie wrażliwi - osoby, które przystosowują się do niektórych sytuacji a w innych sytuacjach bronią swoich pozycji.

Hart stwierdza, że komunikacja jest najłatwiejsza i najbardziej skuteczna, kiedy osoby posługują się tym samym stylem komunikacyjnym.

TEORIE INTERAKCJI GRUPOWEJ

Do drugiego typu należą teorie interakcji grupowej. Grupa zapewnia jednostce stabilność i służy do osiągania celów. Teoria kodów normalizujących Kurta Lewina zakłada, że grupa zapewnia stabilność jednostce, która dzięki uczestnictwu w niej może osiągać swoje cele. W ramach grup powstają i rozwijają się normy i wartości oddziałujące na jednostki uczestniczące w ich życiu. W grupach występują tzw. kody normalizujące, które zmieniają swoich członków w sposób trudny do uchwycenia. Bardzo często nowi członkowie czują, że mają opory przed wyrażaniem jakiejś opinii w grupie, również często występują w obronie stanowiska, którego wcześniej nie poparliby. Kolejną koncepcją określającą mechanizm funkcjonowania komunikacji w grupie jest teoria trwałości grup /group synhality (R. Cattel).

Grupy? by móc się utrzymać muszą dysponować określonym zasobem energii. Te, które skutecznie gromadzą zasoby własne i zręcznie przechodzą do realizacji zadań, nie muszą tracić zbyt dużo energii i czasu na podtrzymywanie swojego istnienia. Przystępując do działania w grupie należy więc najpierw pomyśleć, w jaki sposób członkowie grupy mają ze sobą pracować i jak postępować podczas realizacji zadania. Wspomnieć należy także o teorii myślenia grupowego / groupthink (I. Janis), według której zarówno mniej lub więcej satysfakcjonująca przynależność członków do grupy może być powodem ich miernych rezultatów. Zbytnie łagodzenie napięć wewnątrz grupy może być przeszkodą w wykonywaniu zadania. Częstymi objawami groupthink jest zaniechanie lub całkowity brak dyskusji o możliwych sposobach rozwiązania problemu, brak właściwej analizy słabych punktów wspólnie wypracowanego pomysłu czy rozwiązania, rezygnacja ze specjalistycznych opinii, wybiórcze stosowanie metod wyszukiwania informacji i prezentowania ich swoim członkom oraz otoczeniu, zarozumialstwo. Twórca teorii proponuje kilka sposobów radzenia sobie z myśleniem grupowym:33

- przydzielenie osobie statusu „advocatus diaboli”, która będzie reprezentować przeciwne poglądy a innej osobie przyznanie roli oceniającego krytycznie, co ma opóźniać podjęcie decyzji i oceniać możliwie jak najbardziej obiektywnie;

33 Janis I.: Victims o f groupthink: A psychological study o f foreign decisions andfiascos. Boston 1982.

- liderzy grup powinni być nad wymiar obiektywni, powstrzymywać się z wyrażaniem swoich poglądów aż do późniejszej dyskusji, starać się ograniczać swoją rolę i nie reprezentować wyraźnie swojego stanowiska. Liderzy powinni od czasu do czasu dzielić grupę na mniejsze grupki pracujące nad jednym zadaniem. Zwiększa to możliwość brania czynnego udziału w rozwiązywaniu problemu przez wszystkich;

można powołać więcej niż jedną grupę do realizacji zadania, wprowadzając tym sposobem atmosferę współzawodnictwa. Umożliwia to wypracowanie dwóch poprawnych rozwiązań: wprowadzenie osób trzecich na spotkanie grupy oraz zorganizowania jeszcze jednego spotkania, już po rozwiązaniu i wypracowaniu drogi, by mogli oni wyrazić swoje

ewentualne zastrzeżenia i wątpliwości;

TEORIA KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ

Procesy komunikowania się mogą mieć nie tylko charakter werbalny. Niektóre komunikaty przekazywane są bez użycia słów. Teoria odzwierciedlania (mirroring) zakłada, iż ważną część procesu komunikowania się stanowi nie sama zakomunikowana wiadomość czy przekaz lecz bodźce wizualne oraz skojarzenia i przekonania przez nie wywołane. Ton będący komunikatem dźwiękowym jest prawie tak ważny jak jego treść. Dlatego zarówno sposób mówienia i zachowania pozostają w pamięci słuchaczy dłużej niż sam przekaz, o ile zostanie on w ogóle zrozumiany. Odzwierciedlenie jest jedną z technik zwiększających prawdopodobieństwo dotarcia przekazu do odbiorcy. Generalnie polega na dostosowaniu się, naśladowaniu, powtarzaniu, i synchronizowaniu gestów i tonu głosu z zachowaniem partnera.

TEORIE PRZYWÓDZTWA

Do ważnych aspektów komunikacji międzyludzkiej zalicza się przywództwo. Istnieje kilka teorii zajmujących się tą problematyką. Jedną z nich jest teoria przywództwa (D.Cushman i T.C.Smith). Istotnym przejawem komunikacji międzyludzkiej w organizacji jest przywództwo. Badania Cushmana i Smitha pozwoliły wyróżnić cechy i umiejętności dobrego przywódcy: zdolność słownego komunikowania się, dobre nawiązywanie kontaktów z ludźmi, odczuwanie potrzeby awansu, odporność na stres, dobra tolerancja sytuacji niepewnych, umiejętność dobrej organizacji, zapał i dużo energii, niewielka potrzeba bezpieczeństwa, umiejętność trwania przy założonym celu i niezmienianie go.34 Teoria transformacyjnego przywództwa (transformational leadership) Noela M. Tichy'ego głosi, że przywódca dążący do zmian zmierza do przekształcenia organizacji. Osiąga on to w trzech etapach:35 wizji przekształcenia, realizacji przekształcenia (etap rzeczywistej transformacji

34 Olson S.R.: Komunikacja w organizacji i zarządzaniu. Politechnika Wrocławska, Wrocław 1995, s.24.

35 Tichy N.: The transformational leader. New York 1986.

organizacji) oraz instytucjonalizacji zmian. Kontynuacja procesu zmian musi być podjęta, gdyż organizacja może bardzo łatwo powrócić do starych procedur i zwyczajów.

TEORIE KOMUNIKACJI MASOWEJ

Znajomość teorii komunikacji interpersonalnej zwiększa skuteczność interakcji z otoczeniem. Dodatkową sprawność można uzyskać dzięki znajomości choćby podstawowych zasad i celów komunikacji masowej. Komunikacja masowa jest jedną z wielu form komunikowania się z szerszą społecznością. Wyróżnić można trzy podstawowe teorie:

teoria przepływu, efektu i korzystania z mediów. Teoria dwuetapowego przepływu Daniela Katza i Lazarsfelda zakłada, iż podstawowy mechanizm oddziaływania mediów ma charakter interpersonalny, a nie masowy. Tak więc to nie media wpływają na zachowanie człowieka lecz w szczególności autorytety. Dwuetapowy przepływ polega na oddziaływaniu poprzez prowokowanie do dyskusji, niż motywowanie bezpośrednich zachowań. Kiedy reklama staje się tematem rozmów, zaczyna być skuteczna. Przesuwa proces decyzyjny na obszar kontaktów interpersonalnych.36 Druga, teoria wieloetapowego przepływu Klappera głosi, że media są jednym z wielu czynników wywierających wpływ na ludzkie zachowanie. Wpływ ten jednak nie ma charakteru decyzyjnego. Zachowanie człowieka jest częściowo rezultatem wpływu mediów ale również: szkół, rodziców, kościołów, rodzeństwa, rządu, itp. Dlatego oddziaływanie mediów polega w większości na wzmacnianiu pewnych zachowań, a nie na przeciwdziałaniu im, czy bezpośrednim wpływie. W teorii relacji pomiędzy mediami a społeczeństwem wyróżnia się dwie orientacje badawcze: mediocentryczne i socjocentryczne. Pierwsza orientacja zakłada większą autonomię i siłę medialnego komunikowania, nie skupiając się zbytnio na czynnikach społecznych, przy równoczesnej koncentracji na sferze medialnej. Druga orientacja uważa, że skoro media są odbiciem sił społecznych i ekonomicznych, w takim wypadku teoria mediów jest zarazem teorią społeczną.38 Zbliżone do omawianych założeń są teorie efektu. Do istotnych zliczyć należy teorię katharsis, która zakłada, że środki masowego przekazu wyzwalają zachowania zastępcze. Podczas oglądania telewizji można np.: negatywne emocje zmienić na pozytywne, odprężyć się, lub odwrotnie. Drugą ze znanych teorii efektu jest teoria sygnałów agresji Leonarda Berkowitza. Autor głosi w niej poglądy przeciwstawne teorii katharsis. Media dostarczają gotowych wzorców zachowań agresywnych, powodując bardzo często wśród

36 Katz E., Lazarsfeld P.: Personal influence: The part played by people in the flow o f mass Communications.

New York 1964.

37 Olson S.R.: po.cit.

38 Golding P., Murdock, G.: Culture, Communications and Political Economy, 1991, za Goban-Klas T.: Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji I Internetu, Warszawa 2006, s.29

widzów eskalację przemocy.39 Powiązania z tematyką komunikacji masowej mają również inne teorie. R.Kubey i Mihaly Csikszentmihalyi w swej teorii negentropii doszli do wniosku, iż ludzie oczekują od mediów poczucia, że świat ma jakiś porządek, strukturę, znaczenie i cel.

Świat człowieka jest tego pozbawiony a środki masowego przekazu (telewizja) daje poczucie spokoju, pokazując tradycyjne rodziny i podtrzymujące „na duchu” sytuacje, co wzmacnia u ludzi tradycyjne wartości.40 Naukowcy dowiedli, że podczas oglądania telewizji poziom pobudzenia umysłowego jest niższy niż podczas czytania. Badacze stwierdzili, że nasz umysł nie rozwinie się w pełni, jeśli będzie narażony na pochłanianie rzeczywistości medialnej.

Teoria gry W. Stephensona głosi, iż korzystanie z telewizji i oglądanie obrazów pożądanych stanowi formę subiektywnej gry pozwalającej widzowi na snucie fantazji intrapersonalnych.

Życie człowieka jest przez to wzbogacane o mechanizmy kontroli i daje jej poczucie wolności.41 Przekaz medialny jest niczym innym jak przekazem określonego kodu, zaś przekaz informacji polega na zakodowaniu jej w ramach określonego języka, obrazów i dźwięków, zrozumiałych oczywiście dla widzów. Odbiorcy natomiast chcąc odebrać informację muszą ją dekodować. Może zdarzyć się sytuacja, że odbiorcy będą posiadać i posługiwać się innym kodem niż nadawcy komunikatu. Niektóre komunikaty mogą być dekodowane na różne sposoby. Powyższe założenia prezentuje teoria przeciwstawnego dekodowania (oppositional decoding), której autorem jest Stuart Hall. Uważa on, że ludzie posługują się trzema sposobami dekodowania:

• dekodowanie dominujące - interpretowanie przekazu w sposób mniej więcej zgodny z intencjami nadawcy;

• dekodowanie negocjowane - próba dostosowania przekazu do kodów osobistych;

• dekodowanie przeciwstawne - intencje nadawcy i sam przekaz jest zrozumiały, lecz interpretacja przekazu jest sprzeczna z intencjami nadawcy, traktując informację jako oszustwo ze strony nadawcy;

TEORIE STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ

Ostatnim typem teorii komunikacji są teorie związane z budową i strukturą organizacyjną. Każda organizacja składa się z elementów formalnych i nieformalnych reprezentujących jej wewnętrzną kulturę. Charakter panującej kultury rzutuje na sposób komunikowania się członków danej organizacji. Niektóre firmy przybierają postać zbliżoną do typowej scentralizowanej struktury, ale istnieją i takie, które posiadają kulturę

39 Berkowitz L.: Aggression: A social psychological analysis. New York 1962.

40 Kubey R., Csikszentmihalyi M.: Television and the ąuality o f life. How viewing shapes everyday experience.

Hillsdale 1990.

41 Olson S.R.: op.cit.,s.32

organiczną. Z założenia organizacje cechujące się wysoką centralizacją można łatwo i skutecznie kontrolować, natomiast te drugie wymagają zdecydowanie innych technik zarządzania. Najstarszą teorią reprezentującą silnie scentralizowaną organizację jest model biurokracji Maxa Webera. Model ten, choć jest jednym z najstarszych modeli struktury organizacyjnej, jednak ciągle dominuje w większości organizacji. Kontrola oparta jest na regułach, które wskazują jakie charakterystyczne cechy powinna ona posiadać hierarchię, określoną specjalizację, dokumentację w formie pisanej, wewnętrzną subordynację, ustalone, precyzyjne opisy zadań pracowników, orientację skierowaną „z góry w dół”, strukturę typu

„polecenie i sprawozdanie” oraz podstawowe założenie, że ludźmi się kieruje a ich działania są racjonalne i przewidywalne. Struktura tego typu jest powszechnie krytykowana za swoją sztywność i oporność wobec zmian.

Do znanych teorii struktur organizacyjnych należą także Model stosunków międzyludzkich Henry'ego Fayola oraz Administracyjny model zachowania Herberta Simona. Model oparty na pomostach ma służyć budowaniu prawidłowej komunikacji, zachęcać do podejmowania wspólnych prób rozwiązania zadania. Taki układ zaspokaja emocje i potrzeby komunikacyjne wśród uczestników. W większości dużych organizacji praca traci swoją wartość i staje się przymusem. W takiej sytuacji większość pracowników czuje się całkowicie odizolowana od efektu końcowego swojej pracy. Ludzie czują się jak

„trybki w maszynie”, bez motywacji i zaangażowania. Model stosunków międzyludzkich zachęca do nawiązywania kontaktów towarzyskich w pracy. W organizacjach preferujących ten typ zachęca się pracowników do wspólnej pracy, zabawy, organizując często różne spotkania towarzyskie, czy wycieczki zakładowe. Administracyjny model zachowania Herberta Simona traktuje organizację jak złożoną sieć procesów. Władza w organizacjach powinna być odczuwana na wszystkich poziomach, a zadania zwierzchników i podwładnych powinny się różnić. Natomiast kanały przepływu informacji powinny znajdować się pod stałym nadzorem i kontrolą. W tym modelu proces komunikowania się jest bardzo ważny.

Zakłada on bowiem komunikację dwukierunkową. Tego typu organizacje zwracają szczególną uwagę na procesy asymilacji i indoktrynacji. Głównym założeniem jest pogląd, że pracownicy powinni czuć się dobrze w środowisku pracy. Relacje komunikacyjne w organizacjach cechujących się zdecydowanie mniej scentralizowaną strukturą nabierają charakteru bardziej luźnego. Kultura panująca w takich firmach stanowi dla jej uczestników pole samorealizacji dla ich twórczych pomysłów. Kierunek przepływu informacji zmienia się i nabiera stylu otwartego. W literaturze przedmiotu można wyróżnić trzy teorie tego typu.

Pierwszą z nich jest teoria Y, w której autor Douglas McGregor widzi organizację jako scenę samorealizacji. Preferowanym kierunkiem komunikowania się jest kierunek od podstawy

do szczytu. Osoby u podstawy struktury mają najbliższy i najszybszy kontakt z klientem i z dystrybucją produktu, dlatego te właśnie osoby mają najwięcej do powiedzenia.

Organizacje takie charakteryzują się dużą elastycznością, a członków zachęca się do ciągłego komunikowania między sobą. Komunikacja ustna jest milej widziana niż pisemne polecenia, ale takiej formy nie zabrania się.

Druga koncepcja należąca do typu komunikacji bardziej otwartej nosi nazwę System IV a jej autorem jest Rensis Likert. W swej teorii Likert głosi, że organizacja jest systemem komunikacji ustnej oraz systemem zachodzących na siebie grup zwanych często „linking pins”. Zdecydowanie preferowana jest ustna komunikacja, a menedżer ma być zawsze otwarty i gotowy na rozmowę z pracownikami. Panuje duży margines swobody, zarówno wśród menedżerów, jak i pracowników. Takie cechy pozwalają na stworzenie elastycznej i tolerancyjnej organizacji, w której panuje zasada harmonii struktury. Autor badając wiele zmiennych organizacyjnycych: przywództwo, motywację, komunikację, podejmowanie decyzji, ustanawianie celów, kontrolę stworzył cztery typy organizacji w zależności od sposobu radzenia sobie z tymi zmiennymi. Likert każdej organizacji nadał nazwę system.

System I prezentuje autorytarny styl przywództwa. Opinia podwładnych w procesie podejmowania decyzji nie jest brana pod uwagę, zaś komunikowanie się jest jednokierunkowe „z góry w dół”. Silnie scentralizowana jest władza i kontrola. System II jest także scentralizowany w obszarze władzy i kontroli, jednak większość działań opiera się na komunikacji. System III eksponuje wartość jaką ma komunikacja w organizacji.

Pracownicy mogą wyrażać swoje uwagi, ale decyzje są nadal w rękach wyższych szczebli zarządzania. System IV jest opozycyjny do Systemu I. Ze strony przełożonych dostrzega się większe zaufanie do podwładnych. Stosowana jest motywacja oparta na partycypacji i odpowiedzialności. Widoczna jest tutaj komunikacja pomiędzy wszystkimi członkami organizacji a decyzje bywają decentralizowane.42Trzeci model częściowo przypomina System IV. Jednak w matrycy nie jest widoczna podstawa i szczyt. W tym modelu komunikacja występuje wszędzie i o każdej porze. System ten jest zbudowany na podstawie pajęczyny i stanowi całkowite przeciwieństwo modelu biurokracji Webera. Zaletą modelu jest uznanie istotnej roli procesu komunikacji, zwłaszcza ustnej, co pozwala na lepsze dostosowanie się do nowych zmian, więc i większą elastyczność. Brak założenia, że pracownicy będą pracować racjonalnie, pozwala na lepsze tolerowanie pojawiającego się chaosu, sytuacji niepewnych oraz zmian w otoczeniu i na rynku.

TEORIE PROCESU KOMUNIKACJI

42 Bańka A. Łącała Z. Noworol Cz. Ratajczaj Z.: Zarządzanie uczlenią. Efektywność i satysfakcja w pracy administracyjnej. Uniwersytet Jagielloński 2002, s. 25-26.

Komunikacja traktowana jako proces przesyłania informacji od nadawcy do odbiorcy zakłada, że osoby porozumiewające się wpływają na swoje zachowanie. Badania Claude go E. Shannona i Warrena Weavera były początkiem rozumienia komunikacji jako procesu w trakcie którego następuje transmisja przekazu. Badacze wyróżnili w swym modelu komunikacji trzy poziomy powiązane ze sobą i współzależne od siebie: poziom A (kwestie techniczne), poziom B (problemy semantyczne) oraz poziom C (problemy efektywności).

Rys. 6: Model komunikacji Shannona i Weavera

Źródło przekaźnik odbiorca ^W przeznaczenie

informacji sygnał ^Sygnał

▲ ^otrzymany

Źródło szumu

Źródło: Fiske J.: Wprowadzenie do badań na komunikowaniem. Astrum, Wrocław 2003, s. 22

Głównym punktem tego modelu jest źródło. Autorzy postrzegają go jako decydenta, który musi wybrać, jaka informacja będzie przekazywana. Informacja po przekształceniu w sygnał przechodzi przez kanał i dociera do odbiorcy. Niektóre części modelu mogą zajmować różne pozycje. Aparat telefoniczny może stać się zarówno źródłem, jak i przekaźnikiem. Zakłócenie podczas przesyłani informacji nazywane jest szumem, w skład którego wchodzić mogą wszelkie dźwięki towarzyszące nadawaniu i odbieraniu sygnału. Badacze rozróżniają szum semantyczny na poziomie B oraz techniczny na poziomie A. Pojawiająca się na poziomie A informacja stanowi miarę przewidywalności sygnałów i jest uzależniona od ilości dokonanych przez nadawcę wyborów. Natomiast sygnał jest fizyczną formą komunikatu.

Mogą to być fale dźwiękowe, świetlne, czy impulsy elektryczne, itp. Zdominowana jednak przez matematyczne twierdzenia teoria zepchnęła na drugi plan rzeczywiste znaczenie

Mogą to być fale dźwiękowe, świetlne, czy impulsy elektryczne, itp. Zdominowana jednak przez matematyczne twierdzenia teoria zepchnęła na drugi plan rzeczywiste znaczenie