Typologia „wrogich przejęć”

Dla zrozumienia istoty „wrogich przejęć” zasadne jest również przedstawienie ich rodzajów (typów) w zależności od występujących w praktyce kryteriów. Analiza przypadków

„wrogich przejęć” jakie miały miejsce w przeszłości pozwalają zaproponować następujące klasyfikacje:

• w zależności od tego jakiego rodzaju spółki są celem przejęcia: „wrogie przejęcie”

spółek publicznych, „wrogie przejęcie” spółek niepublicznych,

• w zależności od tego kto jest przejmującym: „wrogie przejęcie” realizowane przez inwestorów indywidualnych, „wrogie przejęcie” realizowane przez inwestorów instytucjonalnych (fundusze inwestycyjne), „wrogie przejęcie” realizowane przez spółki kapitałowe nie będące inwestorami instytucjonalnymi,

• w zależności od sposobu realizacji: oferta skierowana do organów spółki, oferta skierowana (bezpośrednio) do akcjonariuszy z pominięciem organów spółki,

• w zależności od tego kto podejmuje środki obronne: „wrogie przejęcie” realizowane wbrew woli i przy czynnym sprzeciwie organów spółki, „wrogie przejęcie” realizowane wbrew woli i przy czynnym sprzeciwie akcjonariuszy (dominujących lub mniejszościowych), „wrogie przejęcie” realizowane wbrew woli i przy sprzeciwie interesariuszy (pracowników spółki, związków zawodowych, wierzycieli, kooperantów, społeczności lokalnych i władz samorządowych, agencji rządowych, polityków, itp.),

• w zależności czyje interesy mogą zostać naruszone: „wrogie przejęcie” naruszające interes publiczny (bezpieczeństwo, porządek publiczny, finanse, edukacja, konkurencyjność, rozwój drobnej przedsiębiorczości i rzemiosła, aktywność zawodowa ludności, zaufanie do instytucji finansowych, zasoby naturalne i środowiskowe),

„wrogie przejęcie” naruszające interes prywatny (akcjonariuszy, interesariuszy, członków organów spółki, itp),

• w zależności od tego w jakim celu dokonywane jest „wrogie przejęcie”: „wrogie przejęcie” w celu gospodarczym długofalowym związanym z bezpośrednią działalnością spółki przejmowanej (wykorzystanie efektu synergii w konsolidacji pionowej i poziomej, następczego połączenia spółek, restrukturyzacji i zwiększenia efektywności zarządzania, wykorzystania komplementarnych walorów spółki, wykorzystania pozycji rynkowej), „wrogie przejęcie” w doraźnym celu finansowym (sprzedaż akcji spółki bezpośrednio po przejęciu, sprzedaż akcji inwestorowi strategicznemu, restrukturyzacja i sprzedaż wyżej wycenionych walorów spółki, sprzedaż aktywów spółki przejętej, podział spółki przejętej i sprzedaż mniejszych spółek, likwidacja i sprzedaż aktywów),

• w zależności od podjętych przez spółkę – cel środków obronnych: „wrogie przejęcie”

zwalczane przez środki obrony pre-offer defences⁸⁴, „wrogie przejęcie” zwalczane przez środki obrony post-offer defences, „wrogie przejęcie” zwalczane wszystkimi możliwymi środkami obrony,

• w zależności od siedziby podmiotu przejmującego: „wrogie przejęcie” realizowane przez przejmującego krajowego, „wrogie przejęcie” realizowane przez przejmującego z innego kraju UE, „wrogie przejęcie” realizowane przez przejmującego z siedzibą poza UE.

Klasyfikacje te nie zawsze spełniają wymogi, jakie nakłada na proces klasyfikacji logika, ale ze względu na tematykę niniejszej pracy mogą okazać się pomocne.

5. Podsumowanie

Przeprowadzona w niniejszym rozdziale analiza pozwala na sformułowanie następujących wniosków:

1. W powszechnym odbiorze społecznym wyrażenie „wrogie przejęcie” ma najczęściej negatywną konotację. Analiza językowa nie udziela już tak jednoznacznej odpowiedzi. O konotacji wyrażenia decydować będzie wyłącznie subiektywny stosunek do zjawiska

„przejęcia kontroli” w procesach konsolidacyjnych występujących w obrocie gospodarczym.

84 Środki obrony określane w literaturze przedmiotu i praktyce, jako pre-offer defences oznaczają prewencyjne środki obrony, natomiast post-offer defences oznaczają środki podejmowane reaktywnie tj. po ogłoszeniu wezwania lub po uznaniu, że próba przejęcia będzie nieuchronna, szerzej na ten temat zob. C.

Podsiadlik, Wrogie..., op. cit., s. 58 i n.

2. W literaturze prawniczej wyrażenie „wrogie przejęcie” najczęściej ma konotację negatywną. Niestety zbyt rzadko w prawniczej literaturze przedmiotu, w odróżnieniu od literatury ekonomicznej, wskazuje się na pozytywną rolę, jaką odgrywają w gospodarce tzw. „wrogie przejęcia”.

3. W literaturze przedmiotu, zarówno ekonomicznej, jak i prawnej, nie wypracowano dotychczas jednolitej i powszechnie akceptowanej definicji „wrogich przejęć”.

Podstawowe, spotykane w literaturze, kryteria wyróżnienia „wrogich przejęć” z pośród innych procedur konsolidacyjnych stanowią albo motywy przejęć, albo proceduralne zachowania polegające czy to na podejmowaniu działań wbrew woli zarządu, czy też bez wiedzy władz spółki i dominujących akcjonariuszy spółki-celu.

4. W literaturze ekonomicznej definicje „wrogiego przejęcia” ograniczają się najczęściej do aspektów zarządzania spółką. W większości przypadków przesłanką uznania przejęcia za

„wrogie” jest brak akceptacji zarządu lub realizacja przejęcia bez powiadomienia zarządu spółki-celu i uzgodnienia warunków. Pomija się kwestię stanowiska innych podmiotów zaangażowanych w funkcjonowanie spółki wobec warunków przejęcia, a także faktu czy spółka (zarząd i/lub rada nadzorcza) w istocie podejmuje działania mające na celu utrudnienie lub udaremnienie transakcji.

5. W literaturze prawniczej najczęściej przesłanką uznania przejęcia za „wrogie” jest brak akceptacji władz spółki i/lub dominującego akcjonariusza. W kilku definicjach wskazuje się również na fakt, iż sam brak akceptacji organów spółki i/lub dominującego akcjonariusza nie uprawnia jeszcze do uznania przejęcia za „wrogie” – konieczne jest jeszcze podjęcie działań mających na celu utrudnienie lub udaremnienie zamiarów podmiotu przejmującego.

6. Zgodnie z zaproponowaną definicją „wrogie przejęcie” spółki akcyjnej to transakcja udziałowa, mająca na celu przejęcie kontroli nad spółką wbrew woli choćby jednego z podmiotów zaangażowanych kapitałowo lub osobowo w działalność spółki, który to podmiot nie tylko ma możliwość podjęcia skutecznych czynności prawnych lub faktycznych w celu utrudnienia lub zapobieżenia przejęcia kontroli spółki, ale czynności takie faktycznie podejmuje.

W związku z zdefiniowaniem, przynajmniej na potrzeby niniejszej pracy, wyrażenia

„wrogie przejęcie” spółki akcyjnej, w dalszej części pracy pojęcie to uznawane będzie jako zdefiniowane i nie będzie ujmowane w cudzysłów.

ROZDZIAŁ II

Ekonomiczna ocena wrogich przejęć

1. Uwagi wstępne

W tej części pracy podjęta zostanie próba oceny wrogich przejęć w ujęciu makro- i mikroekonomicznym. Hipotezą badawczą jest stwierdzenie, iż wrogie przejęcia są – co do zasady – korzystnym zjawiskiem gospodarczym. Weryfikacja hipotezy polegać będzie przede wszystkim na zestawieniu i ważeniu argumentów przemawiających za tak sformułowaną hipotezą oraz argumentów, które jej przeczą. Ramy i cel niniejszej pracy nie pozwalają na kompleksową analizę przedmiotowego zagadnienia. Wykorzystanie takiej uproszczonej metody badawczej uzasadnione jest zakresem tematycznym pracy i faktem, iż problematyka ta jest przedmiotem pogłębionych rozważań w literaturze ekonomiczno-finansowej⁸⁵. Analiza poprzedzona zostanie prezentacją najczęstszych motywów wrogich przejęć spółek akcyjnych.