UNIWERSYTET NARODOWY - POCZĄTEK IDEI

Pomysł powołania do życia narodowego uniwersytetu, który miałby być instytucją federalną, bezpośrednio podlegającą władzy federalnej i służącej całemu krajowi, po raz pierwszy został publicznie zaprezentowany przez Benjamina Rusha [przypis 3.5].

W styczniu 1787 roku w pierwszym numerze czasopisma „The American Museum, or Repository of Ancient and Modern Fugitive Pieces”, wydawanego w Filadelfii, opublikował on list otwarty, w którym poruszał dwa istotne zagadnienia. Przede wszystkim - wskazywał na konieczność utworzenia silnego rządu federalnego, zdolnego sprostać wyzwaniom stającym przed młodym państwem. Tego rodzaju poglądy nie były niczym odosobnionym, gdyż zdawano sobie sprawę ze słabości rozwiązań Artykułów Konfederacji i Wieczystej Unii. Tym, co jest ważniejsze z punktu widzenia badań nad federalną polityką wobec szkolnictwa wyższego, jest jego propozycja utworzenia federalnego uniwersytetu. Rush przekonywał, że rzeczą niezbędną dla utrzymania demokratycznej formy rządu jest stworzenie warunków,

„aby wiedza wszelkiego rodzaju była rozpowszechniana we wszystkich zakątkach Stanów Zjednoczonych”. Dowodził także, że Kongres mógłby spokojnie wykorzystać jedną czwartą kwoty przeznaczonej na wzniesienie federalnej stolicy kraju na

utworzenie narodowego uniwersytetu, co byłoby z wielką korzyścią dla całego kraju [przypis 3.6].

Rush przekazywał czytelnikom także zarys programu studiów proponowanej uczelni.

Uważał, że powinna się ona skupić na nauczaniu przedmiotów związanych ze sprawowaniem rządów, aby w ten sposób mogła wspierać kongresmanów w czasie ich pracy. Wśród przedmiotów, które chciał koniecznie umieścić w programie, były:

prawo naturalne oraz prawo międzynarodowe, prawo cywilne, prawo publiczne, podstawy handlu, i przede wszystkim - ekonomia, której zadaniem byłoby „rozwijanie zasad i praktycznego działania w zakresie rolnictwa i wszelkiego rodzaju

wytwórczości”. (Była to pierwsza w Ameryce propozycja umieszczenia ekonomii w programie studiów.) Ponieważ Rushowi zależało na prezentowaniu najnowszych osiągnięć światowej wiedzy, zaproponował utworzenie nowej funkcji w ramach uniwersytetu: korespondenta, którego zadaniem byłoby podróżowanie po Europie i

donoszenie o wszystkich odkryciach i wynalazkach wprowadzanych w europejskim rolnictwie i przemyśle. Rush wyraźnie docenił studia oferowane przez koledże w poszczególnych stanach, ale specyfika zaproponowanego przez niego programu sprawiała, że domagał się, aby po kilku latach federalne urzędy mogły sprawować wyłącznie absolwenci szkoły jego pomysłu.

Str. 90

Dzięki temu przyszli urzędnicy mieliby świadomość, na jakich zasadach opiera się federacja oraz republikańska forma rządów w Stanach Zjednoczonych [przypis 3.7].

W pomyśle Rusha należy zwrócić uwagę na trzy elementy, które pokazują punkt wyjścia do amerykańskich dyskusji nad federalnym zaangażowaniem w sprawy szkolnictwa wyższego. Po pierwsze, Rush uznał wyższe wykształcenie za wartość samą w sobie, niezbędną do zachowania demokratycznego państwa, i z tego właśnie powodu domagał się, by przyszli urzędnicy byli absolwentami narodowego uniwersytetu. Cechy charakteru, wartości moralne, jakie niosła z sobą taka uczelnia, były równie istotne jak zwykłe cele edukacyjne. Po drugie, autor odezwy podkreślał użyteczność wykształcenia. Ukończenie studiów przynosiło korzyści nie tylko ze względu na samą posiadaną przez absolwentów wiedzę. Ona miała się stać elementem gwarantującym rozwój i bogactwo kraju, dlatego wskazywał rolnictwo i przemysł jako jedne z podstawowych przedmiotów badań i nauczania (ta wizja ostatecznie została zrealizowana za sprawą pierwszej ustawy Morrilla). Trzeci element wizji Rusha był zaskakująco innowacyjny: chciał umiędzynarodowienia amerykańskiej edukacji za pomocą funkcji korespondentów. Miało to zabezpieczyć Amerykanów przed pozostawaniem w tyle za rozwojem europejskiej nauki [przypis 3.8].

Ten pierwszy pomysł został rozwinięty przez Rusha w kolejnej publikacji: Plan of a Federal University, która ukazała się 29 października 1788 roku jednocześnie w

„Pennsylvania Gazette” oraz „The Federal Gazette, and Philadelphia Evening Post”.

Tym razem artykuł dotyczył wyłącznie federalnego uniwersytetu. Autor (ukrywający się pod pseudonimem Obywatela Filadelfii) stwierdzał, że przedmioty oferowane w tego typu szkole powinny służyć praktycznemu przygotowaniu do „obywatelskiego i publicznego życia” (civil and public life) i dlatego muszą obejmować: matematykę, rolnictwo, biologię, botanikę, pisanie tekstów w języku angielskim, języki francuski i niemiecki (które miały zastąpić dawniejszą łacinę i grekę), a także „wszystkie te

ćwiczenia fizyczne (…) które są obliczone na wzmocnienie zdrowia, siły i elegancji ludzkiego ciała” (all of those athletic and many exercises which are calculated to impart health, strength and elegance to the human body). Federalny uniwersytet nie miał za zadanie zastąpić istniejących w poszczególnych stanach koledżów, ale miał zaoferować wykształcenie szczególnie przydatne w życiu obywatelskim i

politycznym. Rush podtrzymał swój pomysł powołania korespondentów, precyzując, że należy powołać czterech młodych ludzi „z dobrym wykształceniem i o otwartych umysłach”, aby mogli z Europy donosić o dokonywanych tam codziennie

usprawnieniach i odkryciach [przypis 3.9].

Str. 91

Do swojego pierwotnego pomysłu Rush wprowadził dwie modyfikacje. Uznał, że po upływie trzydziestu lat od powołania takiej uczelni, Kongres powinien przyjąć ustawę, która „zabroni jakiejkolwiek osobie bycia wybraną albo powołaną do pełnienia

urzędu, jeśli nie ukończy nauki w tym federalnym uniwersytecie”. W ten sposób Rush wyraźnie doprecyzował swoją wcześniejszą sugestię, czyniąc z niej warunek konieczny przy obejmowaniu urzędu. Druga modyfikacja miała jeszcze istotniejsze znaczenie - chciał uczynić z uniwersytetu placówkę badawczą. Dlatego wnioskował, by „zatrudnić dwóch odpowiednio uzdolnionych młodzieńców i opłacać ich z

funduszy publicznych, aby badali produkcję roślinną i zwierzęcą oraz wydobycie minerałów w naszym kraju” [przypis 3.10].

Rush bardzo mocno popierał idę finansowania uczelni i jej działalności z funduszy publicznych. Chciał, aby Kongres opłacał pensje profesorom, wychowawcom oraz pozostałym urzędnikom uczelni (w tym korespondentom i młodym uczonym

badającym zasoby kraju). Uznawał także za konieczne sponsorowanie stypendiów dla studentów. Wskazywał przy tym, że po niezbędnych działaniach zmierzających do naprawy finansów publicznych, głównym celem działania władzy federalnej powinno się stać utworzenie narodowego uniwersytetu. A to dlatego, że jego

zdaniem tylko taka federalna instytucja szkolnictwa wyższego mogła przeciwdziałać ignorancji i uprzedzeniom, a także zachęcić urzędników publicznych do działania zgodnie z ideałami federacyjnego państwa.

Jednym z powodów, dla których Rush zdecydował się na opublikowanie bardziej szczegółowego Planu Uniwersytetu Fedralnego, były działania prowadzone przez polityków zaangażowanych w tworzenie nowej konstytucji Stanów Zjednoczonych.

W dniu 28 marca 1787 roku Charles Pinckney (reprezentujący Południową Karolinę) sugerował, aby zapisać uprawnienie legislatury do „utworzenia i utrzymywania narodowego uniwersytetu w miejscowości będącej siedzibą rządu Stanów

Zjednoczonych”. Propozycja ta została odrzucona [przypis 3.11]. Tymczasem 18 sierpnia James Madison (reprezentujący Wirginię) w trakcie Kongresu

Konstytucyjnego zgłosił uproszczoną propozycję - aby wśród wymienionych

uprawnień legislatury zapisać „utworzenie Uniwersytetu”, ale i to zostało odrzucone [przypis 3.12]. Dnia 14 września James Madison, tym razem przy poparciu Charlesa Pinckneya i Jamesa Wilsona (Pensylwania), zgłosił propozycję, aby w konstytucji zostało zapisane prawo Kongresu „do utworzenia Uniwersytetu, w którym

niedopuszczalne będą preferencje ani podziały ze względów religijnych”. Propozycji tej sprzeciwił się wyraźnie Gouverneur Morris (Pensylwania), który stwierdził: „Nie jest to konieczne. Wyłączne uprawnienia dotyczące siedziby rządu rozwiążą ten problem”. Propozycja Madisona nie została szerzej wyjaśniona, można z niej tylko wywnioskować, że doświadczenia związków kolonialnych koledżów z konkretnymi odłamami chrześcijaństwa skłoniły Madisona, Pinckneya i Wilsona do wyraźnego podkreślenia religijnej tolerancji i otwartości federalnego uniwersytetu.

Str. 92

W głosowaniu wniosek Morrisa zwyciężył z bezpiecznym marginesem 6 do 4 (opinia Connecticut była podzielona, a Rhode Island i Nowy Jork wstrzymały się od głosu) [przypis 3.13].

Obydwie publikacje Benjamina Rusha były dobrze znane amerykańskiej opinii

publicznej, a zwłaszcza osobom wykształconym, które dominowały w czasie obrad w Filadelfii nad kształtem konstytucji. W gronie prenumeratorów „The American

Museum” byli między innymi George Washington, Thomas Jefferson, Benjamin Franklin, James Madison, Edmund Randolph, Timothy Pickering, Noah Webster i Gouverneur Morris. Dobra znajomość tekstów Rusha była przyczyną, że w 1796 roku w Kongresie w czasie dyskusji nad propozycjami George’a Washingtona bardzo często odnoszono się nie tyle do tego, co sugerował ówczesny prezydent, ile raczej do naszkicowanego w 1787 roku Planu Narodowego Uniwersytetu. Należy przy tym zwrócić uwagę na to, że Rush wyraźnie artykułował trzy funkcje, jakie miał pełnić narodowy uniwersytet: edukacyjną, badawczą i służby publicznej, bo miał się

on stać miejscem przygotowania absolwentów do uczestniczenia w „życiu obywatelskim i publicznym”.