Uwagi o normatywnych ujęciach wolnego zawodu

Wolny zawód – zagadnienia pojęciowe

3. Uwagi o normatywnych ujęciach wolnego zawodu

Jak stwierdzono na samym wstępie niniejszego rozdziału, w ustawodawstwie polskim nie występuje ani systemowa, ani partykularna definicja wolnego zawodu. Także sam termin „wolnego zawodu” nie występuje w aktach prawnych regulujących wykonywanie zawodów powszechnie za takie uznawanych. Na tym tle, w obowiązującym porządku, wyróżniają się zapisy prawa unijnego, a mianowicie Dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych⁹³. Zgodnie z punktem 43, zdanie pierwsze jej preambuły w za-kresie, w jakim są one regulowane, Dyrektywa ta dotyczy również wolnych zawodów, do których należą zawody wykonywane osobiście na podstawie odpowiednich kwalifikacji zawodowych w sposób odpowiedzialny i zawodowo niezależny przez osoby świadczące usługi intelektualne i koncepcyjne w interesie klienta i w interesie publicznym. Można uznać, że ustalenie polskiej doktryny i wskazana wyżej charakterystyka wolnego zawodu co do zasady pokrywają się ze sobą⁹⁴. Uwagę zwraca w niej „klasyczne” zaakcentowanie niezależności zawodowej profesjonalisty. Przy braku w tej Dyrektywie jakichkolwiek dal-szych odniesień do możliwości wykonywania wolnego zawodu w ramach stosunku pracy można przyjąć, że ustawodawca europejski nie przewiduje takiej jego formy prawno-or-ganizacyjnej. W ustawodawstwie polskim można natomiast wskazać na przypadki, w któ-rych ustawodawca wprowadzał pojęcie „wolnego zawodu” dla realizacji potrzeb wynika-jących z przedmiotu regulacji zawartych w niektórych sektorowych unormowaniach prawnych. Kwestia określenia wolnego zawodu stanowi w tym przypadku fragment nie-jednokrotnie bardzo rozbudowanych i szczegółowych unormowań mających na celu wy-znaczenie kręgu podmiotów określonych praw i/lub obowiązków. W tych przypadkach

92Zob. szerzej rozważania J. Jacyszyna o tajemnicy zawodowej: ibidem, s. 85 i n.

93Dz.U.UE.L.2005.255.22.

94Zdaniem A. Kidyby zawarte w preambule Dyrektywy 2005/36/WE określenie wolnego zawodu wyróżnia wymienienie wśród cech wolnego zawodu elementu świadczenia usług intelektualnych i koncep-cyjnych w interesie klienta i w interesie publicznym – zob. idem, Radca prawny…, s. 15.

wprowadzenie tego pojęcia wiązane jest typowo ze sformułowaniem legalnej definicji przez wyliczanie. Ustawodawca ogranicza się więc do zaprezentowania katalogu zawodów obej-mowanych tym pojęciem dla potrzeb danej regulacji. Dla tych i tylko tych partykularnych potrzeb zbiór wolnych zawodów zostaje ujęty ekstensjonalnie – a więc poprzez wymienie-nie wszystkich i tylko tworzących go zdawymienie-niem ustawodawcy zawodów. Katalogi zawodów uznawanych za wolne mogą się przy tym w poszczególnych przypadkach znacząco różnić.

Przykłady aktów prawnych zawierających tego typu definicje legalne wolnego zawodu stanowią współcześnie: ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych⁹⁵ oraz ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku od niektórych przycho-dów osiąganych przez osoby fizyczne⁹⁶. I tak, zgodnie z określającym cel spółki partnerskiej art. 86. § 1-2 k.s.h., jest ona spółką osobową, utworzoną przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu (podkr. ‒ J.B.) w spółce prowadzącej przedsiębior-stwo pod własną firmą. Spółka ta może być przy tym zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej. Zgodnie zaś z art. 88 k.s.h. partnerami w spółce mogą być osoby fizyczne uprawnione do wykony-wania enumeratywnie wskazanych zawodów, takich jak adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podat-kowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, fizjoterapeuty, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysię-głego. Przepis ten, wobec braku w k.s.h. innej definicji wolnego zawodu (oraz wobec braku definicji systemowej, do której można by się odwołać – J.B.), stanowi podstawę do zaliczenia danej profesji do grupy tych wolnych zawodów, których przedstawiciele mogą być partnerami w spółce partnerskiej. Pełni on zatem wyłącznie funkcję reglamentującą dostęp do możliwości wykonywania wolnego zawodu w spółce partnerskiej. Jak akcentu-je się w literaturze, nie każdy reprezentant zawodu, choćby spełniał cechy charakterystycz-ne dla wolnych zawodów, będzie mógł utworzyć spółkę partcharakterystycz-nerską. W świetle przepisów k.s.h. wolnymi zawodami są zatem tylko te, które zostały wymienione w jego art. 88, i tylko przedstawiciele tych zawodów mogą utworzyć tę spółkę⁹⁷. Podkreślić przy tym należy, że ustawodawca zostawił w art. 87 ust. 1 k.s.h. otwartą drogę dla zawodów, które nie zostały w tej ustawie uznane za wolne, dopuszczając rozszerzenie katalogu wolnych zawodów w odrębnej ustawie, bez konieczności nowelizowania art. 88 k.s.h.⁹⁸

95Dz.U.2020.1526 t.j.

96Dz.U.2019.43 t.j. ze zm.

97A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, https://sip.lex.pl/#/

commentary/587248855/596809 [dostęp 31.07.2019], Art. 88; na ten temat zob. też J. Jacyszyn, Wykonywa-nie wolnych zawodów w Polsce…, s. 167-168, 173.

98O rozwiązaniu tym pisze z aprobatą E.J. Krześniak, Spółka partnerska ze szczególnym uwzględnieniem spółek adwokatów i radców prawnych, https://sip.lex.pl/#/monograph/369134151/211045 [dostęp 31.07.2019].

W krytyce ujęcia wolnego zawodu przyjętego w k.s.h. wskazuje się m.in. na zróż-nicowanie statusu prawnego zawodów objętych jego art. 88 oraz wątpliwości, jakie w związ-ku z różnym zakresem przejawiania (lub zgoła z brakiem przejawiania) cech typologicznych wolnego zawodu budzić może zaliczanie niektórych z nich do tej kategorii (wskazuje się tu na notariuszy, księgowych, maklerów, brokerów ubezpieczeniowych czy doradców in-westycyjnych)⁹⁹. Zwraca się w związku z tym uwagę na niejasność co do zastosowanych przez ustawodawcę kryteriów, na podstawie których umieszczono poszczególne profesje w katalogu wolnych zawodów (czy np. decydował o tym fakt istnienia regulacji prawnej danego zawodu, tradycja lub lobbing danej grupy zawodowej). Podnosi się też, że kluczo-wym motywem wprowadzenia niezdefiniowanego normatywnie pojęcia wolnego zawodu miało być przeniesienie na grunt prawa handlowego nowatorskiego pomysłu spółki part-nerskiej jako formy adresowanej do określonej grupy zawodowej, zaś za brakiem definicji wolnego zawodu stać mogło przekonanie o jego powszechnej zrozumiałości¹⁰⁰. W konse-kwencji powyższych wątpliwości w literaturze można spotkać radykalne stanowisko, zgodnie z którym określenie wolnych zawodów w Kodeksie spółek handlowych jest nad-użyciem, zaś Kodeks sam nie kreuje bezpośrednio takiej kategorii, jak również nie wska-zuje na jakiekolwiek kryteria dla jej wyodrębnienia (z czym należy się zgodzić – J.B).

Prowadzi to, zdaniem A. Kidyby, do wniosku, że w Kodeksie spółek handlowych nie ma wolnych zawodów i nie jest to kategoria normatywna, wypełniona jakąkolwiek treścią¹⁰¹.

Również w przypadku przepisów ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałto-wanym podatku od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne za wolne uznaje się zawody umieszczone w sformułowanym w niej ustawowym katalogu wolnych zawodów. Celem sformułowania tego katalogu jest określenie zawodów, których wyko-nawcy mogą korzystać z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz wyłączenie z tego kręgu wykonawców zawodów w nim niewymienionych¹⁰². Zgodnie więc z art. 4 ust. 1 pkt 11 tej ustawy przez wolny zawód rozumie się pozarolniczą działalność gospo-darczą wykonywaną osobiście przez lekarzy, lekarzy stomatologów, lekarzy weterynarii, techników dentystycznych, felczerów, położne, pielęgniarki, tłumaczy oraz nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny.

Jednocześnie w art. 8 u.z.p.d. wprowadza się niesprecyzowaną kategorię „innych wolnych zawodów”. W literaturze zwraca się w związku z tym uwagę, że zbiór zawodów, które wyżej wymieniona ustawa uznaje na własne potrzeby za wolne, jest obustronnie zamknię-ty przez dokonanie wyczerpującego wyliczenia. W konsekwencji uznaje się słusznie, że

99J. Jacyszyn, Wolny zawód…, s. 544-545; A. Kidyba, Radca prawny…, s. 14 i n.

100J. Jacyszyn, Wolny zawód…, s. 546-547.

101A. Kidyba, Radca prawny…

102Na ten aspekt celu tej regulacji wskazuje J. Jacyszyn, Wykonywanie wolnych zawodów w Polsce…, s. 47-48.

zbiór „innych wolnych zawodów” musi być pusty. Na gruncie tej ustawy nie ma takiego zawodu, który mógłby być uznany za „inny wolny zawód” niż ten wymieniony w art. 4 ust. 1 pkt 11¹⁰³. Uwagę zwraca znaczące zawężenie, w porównaniu z k.s.h., kręgu zawodów uznawanych tu za wolne. Wyłączono zeń wiele profesji powszechnie za takowe uznawa-nych (spełniających cechy charakterystyczne wolnego zawodu). Jednocześnie zaliczono do niego zawody, których w pełni „wolny” charakter niejednokrotnie kwestionuje dok-tryna (felczerów, położne, pielęgniarki, techników dentystycznych), a także takich, których za takowe się nie uznaje (nauczyciel-korepetytor). Co zaś istotne, dla uznania wymienio-nych zawodów za wolne w rozumieniu ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowa-nym podatku od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne spełnione być muszą dwie dodatkowe przesłanki odnoszące się do formy wykonywania zawodu. Po pierwsze, zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 11 u.z.p.d. wymienione enumeratywnie zawody są wolnymi, jeśli działalność nimi objęta nie jest wykonywana na rzecz osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej albo na rzecz osób fi-zycznych dla potrzeb prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej.

W świetle powyższego krąg dopuszczalnych odbiorców usług wykonywanych przez podatnika wykonującego wolny zawód obejmuje wyłącznie osoby fizyczne występujące jako bezpośredni konsumenci¹⁰⁴. Po drugie zaś, działalność zawodowa na rzecz tych podmiotów musi być wykonywana osobiście – czyli bez zatrudniania na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze osób, które wykonują czynności związane z istotą danego zawodu. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne jawi się tu jako jedyny akt prawny odwołujący się wprost do cechy wskazywanej typowo jako znamienna dla wolnego zawodu. Wykonywanie wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 11 u.z.p.d. zawodów na rzecz osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niepo-siadających osobowości prawnej albo na rzecz osób fizycznych dla potrzeb prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej odbiera im zatem przymiot wolnych w rozumieniu tej ustawy. Podobnie dzieje się w przypadku zatrudnienia przez osoby wykonujące te profesje innych osób do wykonywania czynności związanych z istotą danego zawodu. Z przytoczonych uregulowań wynika zatem, że na gruncie u.z.p.d. za wolny zawód uznaje się działalność gospodarczą polegającą na wykonywaniu w określo-nej formie (osobiście, bez zatrudniania osób, które wykonują czynności związane z isto-tą danego zawodu) jednego z enumeratywnie wymienionych zawodów na rzecz ustawowo

103A. Bartosiewicz, Co ma gruszka do brokera?, „Rzeczpospolita”, dodatek PCD 2003, nr 9/5.

104Zob. A. Bartosiewicz, R. Kubacki, Ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Komentarz, https://sip.lex.pl/#/commentary/587298230/95670 [dostęp 31.07.2019], Art. 4.

określonego kręgu odbiorców¹⁰⁵. W konsekwencji więc zawody, które przez doktrynę uznawane są za wolne (jak chociażby zawód radcy prawnego czy lekarza – J.B.), nie są

„wolnym zawodem” ani „innym wolnym zawodem” w rozumieniu u.z.p.d.¹⁰⁶

Należy nadmienić ponadto, że pojęcie wolnego zawodu pojawia się w nieco innym ujęciu także w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych¹⁰⁷. Zgodnie zatem z jej art. 8 ust. 6 za osobę prowadzącą pozarolniczą dzia-łalność uważa się m.in.: twórcę i artystę, osobę prowadzącą dziadzia-łalność w zakresie wol-nego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodar-czej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz wspólni-ków spółki partnerskiej. W tym przypadku ustawodawca rezygnuje z formułowania dla potrzeb regulacji zawartych w wyżej wymienionej ustawie katalogu profesji za takowe uznawanych. Rekonstruowany ma być on na podstawie unormowań prawnych, do których wprost lub pośrednio odsyła wskazany wyżej przepis. Przy przyjęciu, że także twórcy i artyści są osobami wykonującymi wolne zawody w tradycyjnym ujęciu (aczkolwiek nie podlegają one regulacji charakterystycznej dla wielu innych wolnych profesji – J.B.), należy uznać, że dla potrzeb ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przyjęte zostało najszersze spośród przedstawionych wyżej określenie kręgu zawodów uznawanych za wolne.

Próby rekonstrukcji katalogu normatywnych cech wolnego zawodu (sformułowania jego opisowej normatywnej definicji) dokonać można, analizując treść poszczególnych aktów prawnych regulujących ich wykonywanie. Aby dokonać takiej operacji, trzeba najpierw zaakceptować hipotezę, że dany akt prawny w istocie dotyczy właśnie takiego zawodu.

W sytuacji gdy w tych aktach prawnych ustawodawca nie posługuje się pojęciem wolnego zawodu, kluczowe znaczenie będą mieć poglądy doktryny określające zestaw definiujących go cech. Katalogi zawodów uznawanych za wolne przez poszczególnych przedstawicieli doktryny różnią się w szczegółach. Można jednakże przyjąć, że współcześnie, na podstawie ustaleń doktryny daje się wyodrębnić swoisty korpus zawodów, powszechnie uznawanych za wolne. Wśród nich wyróżnia się grupa zawodów, które poddane zostały regulacji praw-nej. Typowo zatem do grupy wolnych zawodów regulowanych zalicza się zawód: adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego, lekarza/lekarza dentysty, lekarza weterynarii, biegłego rewidenta, doradcy podatkowego, architekta, urbanisty, inżyniera budownictwa, rzeczoznawcy majątkowego. Istnieją również zawody, których status jest przedmiotem

105 Ibidem.

106A. Bartosiewicz, op. cit.

107Dz.U.2020.266 t.j. ze zm.

mniejszej lub większej kontrowersji, wiążącej się z kwestionowaniem spełniania przez nie którejś spośród uznawanych w doktrynie cech materialnych wolnego zawodu. W tej grupie wskazać można zawody takie jak: notariusze, księgowi, pielęgniarki i położne, felczerzy, farmaceuci, diagności laboratoryjni, technicy dentystyczni¹⁰⁸.

Przegląd aktów prawnych odnoszących się chociażby tylko do tych zawodów, których

„wolny” status jest, co do zasady, akceptowany (zawody prawnicze: adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy; zawody medyczne: lekarz, lekarz stomatolog, aptekarz farmaceuta;

zawody ekonomiczne: biegły rewident, doradca podatkowy), pozwala wskazać na następu-jące, wynikające z przepisów prawa, elementy normatywnej konstrukcji wolnego zawodu:

1) jest to zawód ustawowo zdefiniowany, ujęty w przepisach prawa jako zespół usług świadczonych odpłatnie w wyraźnie wyodrębnionej sferze istotnych potrzeb spo-łecznych. Wyodrębnienie tego zawodu podkreśla ustanowienie ekskluzywnego, podlegającego ochronie prawnej, tytułu zawodowego¹⁰⁹,

2) prawo do wykonywania czynności składających się na ustawową definicję zawo-du przyznane jest, co do zasady, wyłącznie uprawnionym jego wykonawcom.

Współcześnie związane jest z tym określenie zasad uznawania zagranicznych uprawnień zawodowych i dopuszczania obcokrajowców (w szczególności profe-sjonalistów z krajów członkowskich Unii Europejskiej) do świadczenia usług zawodowych na terenie Polski¹¹⁰,

3) prawo do wykonywania zawodu przyznane być może wyłącznie osobom spełnia-jącym warunki określone przez prawo. Do ich zakresu w szczególności wchodzą:

kwalifikowane wykształcenie (typowo wyższe kierunkowe), ukończenie specjali-stycznego przygotowania zawodowego i zdanie egzaminów zawodowych¹¹¹,

108Na temat kontrowersji wokół uznania tych zawodów za wolne patrz np.: J. Jacyszyn, Wykonywanie wolnych zawodów w Polsce…, s. 276-294.

109I tak np. zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych tytuł zawodowy „rzecznik patentowy” podlega ochronie prawnej (art. 1 ust. 3 u.r.pat.), zaś zawód rzecznika pa-tentowego polega na świadczeniu pomocy w sprawach własności przemysłowej (art. 4 ust. 1 u.r.pat.).

Rzecznik patentowy świadczy pomoc prawną i techniczną. Pomoc prawna polega w szczególności na udzie-laniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, badaniu stanu prawnego przedmiotów własności przemysłowej, zastępstwie prawnym i procesowym. Pomoc techniczna polega w szczególności na opracowywaniu opisów technicznych zgłoszeń do ochrony przedmiotów działalności twórczej przezna-czonych do przemysłowego wykorzystywania, badaniu zakresu ich ochrony, prowadzeniu poszukiwań do-tyczących stanu techniki (art. 8 ust. 1-3 u.r.pat.).

110Najlepiej wydają się to ilustrować przepisy ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Przyznanie osobom wykonującym zawód swoistego monopolu na czynności definiujące zawody lekarza/lekarza dentysty (określone w art. 2 ust. 1-2 u.z.l.l.d.) powiązane jest z ustanowieniem od-powiedzialności karno-wykroczeniowej osób, które bez uprawnień udzielałyby świadczeń zdrowotnych polegających na rozpoznawaniu chorób oraz ich leczeniu (art. 58 u.z.l.l.d.). Ustawa ta zawiera również rozbudowany zespół przepisów odnoszących się do kwestii uznawania uzyskanych poza Polską dyplomów lekarskich i uzyskiwania prawa do wykonywania zawodu na terenie RP (art. 5-9b u.z.l.l.d.)

111Tak np. zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych zawód ten może wykonywać osoba, która spełnia wymagania określone tą ustawą. Co do zasady na listę radców prawnych

4) osoba uzyskująca uprawnienia zawodowe przyjmuje na siebie osobiste, prawne i moralne zobowiązanie do przestrzegania merytorycznych (fachowych) i etycznych zasad wykonywania zawodu składając publiczne przyrzeczenie (ślubowanie) o okre-ślonej przez prawo treści¹¹²,

5) zawód wykonywany jest w jednej z ustawowo określonych form organizacyjno--prawnych, przy czym wykonującemu go pozostawiony zostaje wybór tej formy¹¹³, 6) ustawodawca zabezpiecza niezależność i samodzielność merytoryczną wykonu-jącego dany zawód poprzez sformułowanie odpowiednich gwarancji prawnych¹¹⁴, 7) przepisy prawa formułują w sposób konkretny lub opisowy kluczowe powinności

wykonawcy danego zawodu. Obejmują one typowo: obowiązek osobistego, syste-matycznego i ciągłego wykonywania zawodu, obowiązek zachowania sumienności zawodowej i zasad etyki zawodowej oraz staranności zawodowej, obowiązek pod-noszenia kwalifikacji, obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej¹¹⁵,

może być wpisany ten, kto: ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej; korzysta w pełni z praw publicznych; ma pełną zdolność do czynności prawnych; jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychcza-sowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego; odbył w Rze-czypospolitej Polskiej aplikację radcowską i złożył egzamin radcowski (art. 24 ust. 1 u.r.pr.).

112Tak np. wpis na listę doradców podatkowych następuje po złożeniu ślubowania wobec przewodni-czącego Krajowej Rady Doradców Podatkowych lub osoby przez niego upoważnionej spośród członków Krajowej Rady Doradców Podatkowych. Rota ślubowania ma następujące brzmienie: „Przyrzekam, że jako doradca podatkowy będę wykonywać ten zawód kierując się dobrem swoich klientów, z całą sumiennością i rzetelnością, zgodnie z prawem, wiedzą i zasadami etyki zawodowej. Poznane w związku z wykonywa-niem zawodu fakty i informacje zachowam w tajemnicy wobec osób trzecich” (art. 8 ust. 1-2 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym, Dz.U.2020.130 t.j.).

113 I tak np. zgodnie z art. 4a. ust. 1-2 Pr. adw., adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce: 1) cywilnej lub jawnej, w której wspólnikami są adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.2020.823 t.j.); 2) partnerskiej, w której partnerami są adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą prak-tykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej; 3) komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, w której kom-plementariuszami są adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej. Wyłącznym przedmiotem działalności ww. spółek jest świadczenie pomocy prawnej.

114I tak np. zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych rzecznik patentowy wykonujący zawód w ramach stosunku pracy zajmuje samodzielne stanowisko podległe bezpo-średnio kierownikowi jednostki organizacyjnej, a jeżeli jednostka organizacyjna zatrudnia dwóch lub więcej rzeczników patentowych, jednemu z nich powierza się koordynację pracy świadczonej przez nich w tej jednostce. Zgodnie zaś z art. 11 ust. 4 u.r.pat. rzecznik patentowy nie może być związany poleceniem służ-bowym, co do treści wydawanej opinii lub porady.

115Odnosząc się do przykładu prawnej regulacji zawodu lekarza/lekarza dentysty, można zwrócić uwa-gę, że element ciągłości i systematyczności podkreśla fakt, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty przedmiotem uprawnień zawodowych jest „wykonywanie”, a nie „wykonanie” tego zawodu, zaś przepisy prawa określają konsekwencje przerw w jego wykonywaniu

8) wykonujący wolny zawód objęty jest na mocy przepisów prawa szczególnym re-żimem dyscyplinarnej odpowiedzialności zawodowej¹¹⁶,

9) przepisy prawa ustanawiają korporację zawodową zrzeszającą na zasadach obowiąz-kowych wszystkich wykonawców danego zawodu. Korporacji tej przypisanych zo-staje szereg szczegółowych uprawnień w zakresie reprezentowania zawodu i sprawo-wania pieczy nad jego wykonywaniem¹¹⁷.

W podsumowaniu przedstawionych powyżej rozważań należałoby stwierdzić, że pomimo braku normatywnej definicji wolnego zawodu, a także braku jednolitego stan-dardu ustawodawczego w regulowaniu zasad ich wykonywania i wynikającej stąd wie-lości i różnorodności bazujących na różnych technikach prawodawczych unormowań odnoszących się do zasad wykonywania poszczególnych zawodów można przyjąć, że mamy do czynienia z pewną dającą się wyraźnie wyodrębnić instytucją prawną – insty-tucją wolnego zawodu. W przeszłości w doktrynie i orzecznictwie spotkać się można było z wypowiedziami pośrednio odnoszącymi się do kwestii takiej jego kwalifikacji.

W dokumencie WYKONYWANIE WOLNEGO ZAWODU W RAMACH STOSUNKU PRACY W PRAWIE POLSKIM (Stron 45-54)