9. Innowacyjność mazowieckich przedsiębiorstw
9.3 Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw mazowieckich na podstawie badań ankietowych (CATI)
9.3 Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw mazowieckich na podstawie badań ankietowych (CATI)
W ramach badania zrealizowane zostały badania ankietowe CATI z mazowieckimi przedsiębiorstwami.
Zapytano ich m.in. o plany dotyczące wdrażania innowacji w ciągu następnego roku.
Wykres nr 36. Plany przedsiębiorstw, które w ostatnich 3 latach nie wdrożyły żadnej innowacji, na wprowadzenie innowacji w ciągu następnych 12 miesięcy (N=214103)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Firmy, które w ostatnich latach nie wdrażały żadnych innowacji, w przeciągu następnych 12 miesięcy w zdecydowanej większości również nie zamierzają przeprowadzać tego typu zmian (65% badanych).
Niemal 20% respondentów nie miała wiedzy na temat tego typu planów. Jedynie 8,4% firm planuje wdrożyć innowację produktową, zaś nieznaczny odsetek przedsiębiorstw pozostałe typy innowacji.
Dowodzi to faktu, iż firmy są z reguły innowacyjne w sposób ciągły i pytanie o wdrożenie innowacji w przeciągu ostatnich 3 lat jest dobrym wskaźnikiem poziomu innowacyjności.
Przyczyny braku innowacyjności mazowieckich przedsiębiorstw
Wykres nr 37. Powody braku innowacyjności badanych przedsiębiorstw (N=199)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
103 N≠384, ze względu na fakt, że pytanie to zostało zadane tylko respondentom, którzy udzielili odpowiedzi negatywnej na pytanie o dotychczasową działalność innowacyjną (wprowadzone innowacje). Podobnie w kolejnych wykresach i tabelach, gdzie N<384 – dane pytanie nie zostało zadane wszystkim respondentom, ze względu na inne pytanie filtrujące, które decydowało o zadaniu bądź nie pytania, odpowiedzi na które zostały wskazane na wykresie/w tabeli.
3,0% trudności w dostępie do informacji na temat nowości
technicznych
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
104
Zdecydowanie najczęstszym powodem braku innowacyjność jest brak takiej potrzeby u przedsiębiorców. Co istotne, wśród grupy respondentów, którzy wskazali tę przyczynę, większość stanowią przedstawiciele mikro i małych firm (80% wszystkich tego typu odpowiedzi). Wskazywać to może na mniejszą świadomość wagi, jaką ma innowacyjność w rozwoju firmy i utrzymywaniu jej konkurencyjności przedsiębiorstw na wcześniejszych etapach rozwoju. Pozostali respondenci wskazywali na bardzo zróżnicowane przyczyny – dość często pojawiała się odpowiedź odnosząca się wysokich kosztów rozwiązań innowacyjnych (10,4%), brak rozwiązań, które firma mogłaby wprowadzić, wysokie ryzyko niepowodzenia oraz trudności w dostępnie do źródeł finansowania (po 5%). Wśród innych przyczyn wskazywanych przez badanych pojawiały się bariery dotyczące rynków zagranicznych, kryzys, wskazanie na zbyt małą firmę oraz późniejsze plany wdrażania innowacji (po 1 wskazaniu).
Źródła innowacji w mazowieckich przedsiębiorstwach
Wykres nr 38. Źródła wiedzy o innowacjach/nowych rozwiązaniach w branży/prowadzonych
badaniach naukowych wskazane przez respondentów (N=433, możliwość wielokrotnego wyboru 104)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Zdecydowanie najbardziej popularnym wśród badanych przedsiębiorców źródłem wiedzy o innowacjach był Internet (62% odpowiedzi). Przedsiębiorcy często również czerpią informacje na temat nowości w branży z targów, wystaw (53,3%), szkoleń (37,2%), konferencji, seminariów (26,3%). Równie istotnym źródłem są czasopisma fachowe, które śledzi niemal połowa badanych
104 N≠384, ponieważ w danym pytaniu możliwe było wskazanie więcej niż jednej odpowiedzi. Podobnie w kolejnych pytaniach, gdzie N>384 – w takich przypadkach N oznacza liczbę wszystkich odpowiedzi udzielonych na dane pytanie, nie zaś liczbę
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
105
(44,5%). Instytucje otoczenia biznesu czy jednostki badawczo-rozwojowe i ośrodki naukowe nie stanowią istotnego źródła tego typu informacji (kolejno 13,9% i 12,4%). Wśród innych źródeł wskazanych przez respondentów pojawiały się przede wszystkim wyniki własnych prac badawczo-rozwojowych i sugestie własnych pracowników.
Charakter wprowadzonych innowacji
Poniżej wskazano poszczególne elementy charakteryzujące wprowadzane przez mazowieckich przedsiębiorców innowacje.
Wykres nr 39. Zasięg wprowadzonej innowacji (N=333, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Pytanie o zasięg innowacji umożliwiało zaznaczenie kilku odpowiedzi. Zdecydowana większość respondentów (76,2%) wskazała na zasięg krajowy innowacji. Istotną informacją dodatkową do powyższego wykresu jest fakt, iż jedynie nieznaczny odsetek respondentów wskazał tylko na rynek lokalny (ok. 5% badanych, którzy wdrożyli innowację) oraz rynek lokalny i regionalny (10%). Co ciekawe, 30,4% respondentów zadeklarowało, iż ich innowacyjne rozwiązanie ma zasięg międzynarodowy.
Wykres nr 40. Powody wprowadzenia innowacji przez przedsiębiorców (N=458, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
0,6%
chęć dotarcia do nowego rynku krajowego lub zagranicznego chęć obniżenia kosztów produkcji chęć poprawienia jakości wyrobów chęć utrzymania udziału w rynku chęć zwiększenia udziału w rynku i zysku
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
106
W przypadku zdecydowanej większości badanych przedsiębiorstw jedną z głównych przyczyn wdrożenia innowacji była chęć zwiększenia udziału w rynku i zysku (73,9% badanych). Jest to naturalna motywacja związana z podstawowym celem prowadzenia przedsiębiorstwa, jakim jest zysk i rozwój. Stąd też biorą się następne najczęściej pojawiające się przyczyny: chęć utrzymania udziału w rynku (50,6%) oraz chęć poprawienia jakości wyrobów (36,7%). Niewielki odsetek respondentów wskazał na chęć wykorzystania wyników własnych prac badawczo-rozwojowych czy pomysłów pracowników (12,8%) czy uzyskanie informacji na temat nowej technologii (3,3%). Tym samym można stwierdzić, że innowacyjność przedsiębiorstw wymusza w dużym stopniu rynek i konieczność podejmowania działań, które pozwolą firmom się na nim utrzymać bądź zdobyć większe udziały w rynku czy zyski. Wśród innych powodów pojawiały się wskazania, które również dotyczyły chęci zdobycia nowych klientów/zapełnienia niszy oraz zwiększenia efektywności produkcji czy optymalizacji organizacji pracy przedsiębiorstwa.
Bardzo podobne motywacje wskazywali ci przedsiębiorcy, którzy planują wprowadzić innowację w ciągu następnych 12 miesięcy – najczęściej pojawiającymi odpowiedziami były: chęć zwiększenia udziału w rynku i zysku (67,7%), chęć utrzymania udziału w rynku (58,1%) oraz chęć poprawienia jakości wyrobów (48,4%).
Bardzo istotną informacją charakteryzującą innowacyjność mazowieckich przedsiębiorstw jest sposób wprowadzenia innowacji rozumiany jako źródło/mechanizm, na podstawie którego innowacja została pozyskana i wdrożona.
Wykres nr 41. Sposób wprowadzenia innowacji przez mazowieckie przedsiębiorstwa (N=220, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Większość spośród wdrożonych innowacji (60,3,%) stanowi wyniki własnych prac badawczo-rozwojowych danego przedsiębiorstwa. Niemal 1/3 spośród nich to efekt zakupu nowych maszyn/urządzeń od innych firm (31,6%) – w takim przypadku można mówić zazwyczaj o innowacjach na skalę przedsiębiorstwa, które modernizuje swoje procesy produkcyjne. Dość duży odsetek badanych (18,4%) wskazuje na kopiowanie obcych rozwiązań. Ten sposób wprowadzania innowacji również pozwala przypuszczać, że ma ona dość małą skalę nowatorstwa wdrażanego rozwiązania (chyba, że kopiowane są rozwiązania zagraniczne). Stosunkowo mały odsetek przedsiębiorstw wprowadza innowacje poprzez transfer wiedzy/technologii (zakup licencji – 5,7%,
0,6%
0,6%
1,1%
2,9%
5,2%
5,7%
18,4%
31,6%
60,3%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
w ramach umowy joint venture poprzez użyczenie w ramach umowy kooperacyjnej zakup wzoru/patentu/know-how w oparciu o własne doświadczenie zakup licencji na produkty/technologie poprzez kopiowanie obcych rozwiązań nabywając produkty od innych firm (maszyny, urządzenia,
linie technologiczne)
w oparciu o własne prace badawczo-rozwojowe
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
107
zakup patentu – 2,9%, umowa joint-venture 0,6%). Co istotne, żaden z badanych nie wskazał odpowiedzi „poprzez komercjalizację wyników prac badawczo-rozwojowych i transfer technologii, współpracę z ośrodkiem badawczo-rozwojowym”.
Wśród przedsiębiorstw, które planują w najbliższym czasie wdrożyć innowację, dominuje zamiar nabycia produktów innych firm (maszyn, urządzeń, linii technologicznych) – 50% badanych, co trzeci przedstawiciel firmy wskazuje na plan wykorzystania wyników własnych prac badawczo-rozwojowych, co dziesiąty z badanych planuje skopiować rozwiązania stosowane przez inne firmy.
Współpraca z innymi podmiotami przy wprowadzaniu innowacji
Poniżej wskazano charakter procesu wdrażania innowacji pod kątem ewentualnej współpracy z innymi podmiotami.
Wykres nr 42. Deklaracje przedsiębiorców, czy przy wprowadzaniu innowacji współpracowali z innymi podmiotami (N=204)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Aż 71,1% badanych przedsiębiorców wprowadzało innowacje we współpracy z innymi podmiotami.
Nie zdiagnozowano zróżnicowania w przypadku tej odpowiedzi ze względu na wielkość przedsiębiorstwa – w każdej z kategorii wielkości firm podobny odsetek podmiotów współpracował z innymi przy wdrażaniu innowacji. Poniżej wskazano typy tych podmiotów.
Wykres nr 43. Podmioty, z którymi współpracowali przedsiębiorcy przy wdrażaniu innowacji (N=187, możliwość wielokrotnych odpowiedzi)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
71,1% tak 28,9% nie
0,8%
1,6%
6,3%
7,1%
7,9%
7,9%
9,4%
14,2%
33,1%
59,1%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
instytucje stowarzyszające przedstawicieli biznesu (izby/organizacje pracodawców)
inne konkurencja jednostki badawczo-rozwojowe ośrodki/ centra transferu technologii i informacji szkoły wyższe kooperanci firmy konsultingowe odbiorcy dostawcy
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
108
Najczęściej przedsiębiorcy współpracowali z dostawcami (59,1%) oraz odbiorcami (33,1%), co wskazuje na dużą wagę przywiązywaną przez firmy do partnerstw poziomych i współpracę w łańcuchu dostaw. Znacząco rzadziej przedsiębiorstwa deklarowały współpracę z firmami konsultingowymi, czy instytucjami otoczenia biznesu świadczącymi usługi proinnowacyjne (ośrodki/centra transferu, jednostki badawczo rozwojowe, szkoły wyższe). Bardzo rzadko wdrażanie innowacji wynikało z partnerstwa pionowego – ze współpracy z konkurentami (6,3%).
Wykres nr 44. Deklaracje badanych przedsiębiorców dotyczących ich oceny współpracy z podmiotami, z którymi wdrażali innowację (N=128)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Znacząca większość respondentów, którzy przy wdrażaniu innowacji współpracowali z innymi podmiotami, pozytywnie ocenia tę współpracę. Jedynie 2,4% badanych (suma odpowiedzi zdecydowanie źle i raczej źle) negatywnie ocenia tę współpracę. Wskazuje to na pozytywne efekty współpracy przy wdrażaniu innowacji.
W badaniu uzyskano pogłębione informacje na temat obszarów współpracy z konkurencją i dostawcami/odbiorcami. Odpowiedzi dotyczą tych firm, które zadeklarowały, iż przy intensyfikacji procesów innowacyjnych w firmie współpracowali z konkurencją lub dostawcami/odbiorcami.
Wykres nr 45. Aspekty współpracy przedsiębiorstw z konkurencyjnymi firmami z branży (N=19, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Wśród niewielkiego odsetka badanych, którzy zadeklarowali współpracę z konkurencją w zakresie wypracowywania innowacyjnych rozwiązań niemal wszyscy ograniczają się do wymiany informacji pomiędzy konkurentami z branży. Współpracę w zakresie marketingu deklaruje 30,8% badanych, uczestnictwo w klastrze 15,4%, zaś jedynie 7,7% wskazało na tworzenie wspólnych zespołów do
5,5%
0,8%
1,6%
1,6%
34,4%
56,3%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
nie wiem/trudno powiedzieć zdecydowanie źle raczej źle ani dobrze, ani źle raczej dobrze zdecydowanie dobrze
7,7%
15,4%
30,8%
92,3%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
tworzenie wspólnych zespołów do tworzenia nowych rozwiązań technologicznych i
produktowych
budowa powiązań kooperacyjnych, uczestnictwo w klastrze
marketing wymiana informacji
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
109
tworzenia nowych rozwiązań. Ta mniejsza skłonność do współpracy z konkurencją może wynikać z ograniczonego zaufania, jakim darzą się nawzajem konkurenci i obawą przed wyjawieniem zbyt dużej ilości informacji na temat działania przedsiębiorstwa, co może działać na niekorzyść jego funkcjonowania na rynku.
Wykres nr 46. Powody, z jakich badane przedsiębiorstwa nie nawiązały współpracy z konkurencją i/lub z dostawcami/odbiorcami (N=78, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Najczęściej wskazywanym powodem braku podjęcia współpracy z konkurencją i/lub dostawcami/odbiorcami był brak takie potrzeby u przedsiębiorców (51,7%). Badani przedstawiciele mazowieckich firm wskazywali na brak takiej możliwości ze względu na sprzeczność interesów (23,3%), brak zaufania i złe doświadczenia (16,7%). Przedsiębiorcy nie dostrzegali również wymiernych korzyści z takiej współpracy (15%).
Potencjał innowacyjny mazowieckich przedsiębiorstw pod względem zasobów instytucjonalnych, kadrowych, infrastrukturalnych
Poniżej przedstawiono wyniki badań dotyczące potencjału innowacyjnego mazowieckich przedsiębiorstw pod względem posiadanych zasobów.
Wykres nr 47. Deklaracje badanych przedsiębiorstw, czy posiadają one formalne struktury prowadzące działalność badawczo-rozwojową (stanowisko, dział) (N=384)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
6,7%
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
110
Jedynie niewielki odsetek ogółu badanych prowadzi w ramach firmy własny dział/stanowisko odpowiedzialne za badania i rozwój (9,6%). Zdecydowanie najczęściej taki dział/stanowisko występuje w średnich i dużych firmach (29,1% w porównaniu z 6% w małych i 5,3%
w mikroprzedsiębiorstwach).
Wykres nr 48. Efekty dotychczasowej działalności badawczo-rozwojowej prowadzonej przez badane przedsiębiorstwa (N=39, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Najczęściej wskazywanym efektem prac badawczo-rozwojowych w badanych firmach była wprowadzona innowacja, co jest spójne z wskazaniami przedsiębiorców co do sposobu wprowadzania innowacji przedstawionymi we wcześniejszej części rozdziału. Jedynie 17,1% respondentów zadeklarowało uzyskanie patentu, a niewielki odsetek (2,9%) uzyskanie wzoru użytkowego.
Wykres nr 49. Deklaracje badanych przedsiębiorstw dotyczące przyczyn nieposiadania własnych struktur prowadzących działalność badawczo-rozwojową (N=518, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Wśród powodów nieprowadzenia własnej działalności badawczo-rozwojowej najważniejszą przyczyną jest brak rozpoznanej potrzeby tego typu działań u badanych przedsiębiorców (47,1% badanych).
Znaczącym powodem nieprowadzenia działalności B+R jest jej nierentowność i nieefektywność w przypadku mniejszych firm, na co wskazuje 33,4% (nieefektywność tego typu działalności ze względu na rozmiary firmy) oraz 29,9% (niemożność prowadzenia tego typu działań ze względu na zbyt małą skalę działalności firmy). Co czwarty badany wskazał na niedostateczne środki finansowe.
2,9%
2,9%
11,4%
17,1%
71,4%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
uzyskany wzór użytkowy nie wiem/trudno powiedzieć żadne z powyższych uzyskany patent wprowadzona innowacja
1,5%
3,5%
4,4%
5,5%
25,3%
29,9%
33,4%
47,1%
0% 20% 40% 60%
inne nie wiem/ trudno powiedzieć brak dostępu do odpowiednich kadr trudności w dostępie do preferencyjnych źródeł
finansowania takiej działalności niedostateczne własne środki finansowe niemożność prowadzenia tego typu działań ze względu na
zbyt małą skalę działalności firmy
nieefektywność prowadzenia tego typu działalności ze względu na rozmiary firmy
brak potrzeby prowadzenia prac badawczo-rozwojowych
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
111
Pobocznymi powodami, rzadko wskazywanymi przez respondentów są: trudności w dostępnie do preferencyjnych źródeł finansowania tego typu działalności (5,5%) czy brak dostępu do odpowiednich kadr (4,4%).
Wykres nr 50. Deklaracje respondentów, którzy nie prowadzą własnej działalności badawczo-rozwojowej, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy planują rozpocząć prowadzenie tego typu działalności (N=374)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Wśród przedsiębiorców, którzy obecnie nie prowadzą działalności B+R jedynie niewielki odsetek (7,2%) rozważa rozpoczęcie prowadzenia własnych działań badawczo rozwojowych (suma odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak). Aż 83% nie ma takiego planu (suma odpowiedzi zdecydowanie nie i raczej nie).
Brak jednostki/stanowiska zajmujących się działalnością badawczo-rozwojową nie musi wykluczać możliwości wdrażania innowacji. Przedstawicieli badanych przedsiębiorstw zapytano o ich opinię na temat potencjału kadrowego i technicznego ich firmy umożliwiającego wdrażanie innowacji.
Wykres nr 51. Opinie przedsiębiorców co do tego, czy ich kadra pracownicza i infrastruktura techniczna są przygotowane do szybkiego wdrażania innowacji (N=384)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Zdecydowana większość badanych pozytywnie ocenia potencjał kadr ich firmy do szybkiego wdrażania innowacji (71,6% pozytywnych odpowiedzi). Równie pozytywnie badani przedsiębiorcy oceniają stan wyposażenia technicznego firmy, które według 64,4% pozwala na tworzenie/wprowadzanie innowacji.
zdecydowanie tak
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
112