Wybór inteligentnych specjalizacji w regionach europejskich

8. Branże rozwojowe regionu

8.4 Wybór inteligentnych specjalizacji w regionach europejskich – studium przypadku

W niniejszym rozdziale zaprezentowano studia przypadku dotyczące wyboru inteligentnej specjalizacji oraz procesu tworzenia i wdrażania regionalnej strategii innowacji w dwóch regionach europejskich:

 Emilia-Romagna (Włochy),

 Region Południowomorawski (Czechy).

Regiony te zostały wytypowane w toku analizy desk research. Kryterium wyboru było podobieństwo ww. regionów do Mazowsza, zdiagnozowane np. w dokumencie „Trendy rozwojowe Mazowsza nr 9”, przygotowanym przez Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego⁹³. W przypadku regionu Emilia-Romagna wykazano podobieństwo w zakresie struktury gospodarki – zbliżona do województwa mazowieckiego liczba ludności; rozwinięty i nowoczesny sektor przemysłowy i produktywne rolnictwo, ale wyższy niż na Mazowszu stopień rozwoju (145,3% mazowieckiego PKB per capita mierzonego parytetem siły nabywczej). Z kolei Jihomoravsky Kraj (Region Południowomorawski), będący częścią większego regionu Jihovychod, wytypowano ze względu na podobieństwo w zakresie struktury demograficznej – podobieństwo do województwa mazowieckiego w zakresie poziomu rozwoju (81,6%

mazowieckiego PKB per capita mierzonego PSN); istotne znaczenie przemysłu w strukturze lokalnej gospodarki, rozwinięta sieć parków przemysłowych i technologicznych.

Ponadto założeniem było wskazanie jednego regionu Europy Zachodniej (tzw. starej Unii) oraz jednego regionu Europy Środkowo-Wschodniej (tzw. nowej Unii).

EMILIA-ROMAGNA (Włochy) Informacje ogólne⁹⁴

Ludność 4 276 tys.

Powierzchnia 22 117 km² Gęstość zaludnienia 193 os./km²

Największe ośrodki miejskie Bolonia, Modena, Parma, Reggio nell’Emilia, Rawenna, Rimini, Ferrara, Forli, Piacenza

PKB per capita (mierzony

parytetem siły nabywczej) 145,3% wartości dla Mazowsza Region podobny do Mazowsza w zakresie struktury gospodarki.

Znacząca rola nowoczesnego przemysłu w gospodarce (samochodowy, odzieżowy, maszynowy).

Uzupełniająca rola turystyki i nowoczesnego rolnictwa.

Proces wyboru specjalizacji⁹⁵

Emilia-Romagna jest jednym z najbogatszych regionów Włoch, w którym silnie zakorzeniona jest kultura innowacyjności.

Na początku 2000 roku regiony włoskie uzyskały więcej władzy i odpowiedzialności. W tym samym roku Emilia-Romagna rozpoczęła proces tworzenia regionalnej strategii innowacji. Proces ten zapoczątkowało wdrożenie Prawa regionalnego nr 7/2002 Promocja badań przemysłowych, transferu technologii i innowacji w systemie produkcyjnym regionu Emilia-Romagna. Prawo to stanowi plan kreowania środowiska innowacji opartych na wiedzy oraz konkurencyjności w regionie. Prawo to ma na celu:

 promowanie wydatków na badania i rozwój i innowacji,

 poprawę inwestycji na wzmacnianie kwalifikacji zasobów ludzkich,

93 W. Dziemianowicz, M. Mackiewicz, K. Przyborowski, N. Baczyńska, K. Błachowicz, P. Dembiński „Wzorzec rozwojowy Mazowsza”, Trendy Rozwojowe Mazowsza nr 9, Warszawa 2013.

94 Tamże.

95 Report of peer review discussion on smart specialization - the case of Emilia Romagna,

http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/documents/10157/0/20130130_Emilia%20Romagna_feedback_report_final.pdf

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

EMILIA-ROMAGNA (Włochy)

 wspieranie bardziej efektywnych relacji nauki z biznesem.

W ciągu ostatnich lat szczególny nacisk w regionalnej strategii innowacji kładziono na:

 stymulowanie działalności badawczo-rozwojowej w firmach, szczególnie MŚP,

 promocję badań przemysłowych i transferu technologii z uniwersytetów i publicznych ośrodków badawczych do przedsiębiorstw,

 zbudowanie stabilnych stosunków pomiędzy przedsiębiorstwami i instytucjami badawczymi.

W 2001 powstała ponadto Agencja rozwoju technologicznego regionu Emilia-Romagna (ASTER – wł.

Agenzia dello Sviluppo Tecnologico dell’Emilia Romagna), opierająca się na współpracy przedstawicieli regionu, instytucji badawczych i stowarzyszeń biznesowych. ASTER jest zaangażowana w obecną strategię innowacji (RIS3).

Ważnym punktem wyjścia dla RIS3 jest fakt istnienie silnego i dynamicznego sektora MŚP, tworzącego innowacje. Ponadto Emilia-Romagna zamierza bardziej wykorzystać badania i rozwój w kluczowych technologiach oraz agendę cyfrową do wspierania istniejących branż niż budować nowy sektor (fotonikę).

Klastry i platformy

Z punktu widzenia realizacji RIS3 dla regionu istotnym było określenie, które inicjatywy klastrowe/obszary działalności mają charakter priorytetowy, ponieważ to one leżały u podstaw określenia inteligentnej specjalizacji. Zdecydowano się stworzyć dwie kategorie główne:

1) najbardziej rozwinięte klastry, które są zazwyczaj bardziej oparte na rzemiośle, 2) kluczowe powstające klastry.

Kryteriami wyboru klastrów w ramach kategorii pierwszej były:

 regionalne wskaźniki specjalizacji i konkurencyjności,

 rola strategiczna na poziomie krajowym,

 wysoki poziom zatrudnienia,

 kompleksowość międzysektorowa,

 powszechność w regionie,

 znaczenie wyzwań technologicznych.

Z kolei w ramach kategorii drugiej kryteriami wyboru klastrów były:

 zatrudnienie podstawowe zarówno w przemyśle wytwórczym, jak i w usługach,

 profil edukacyjny w szkolnictwie średnim i wyższym, zarówno naukowo-techniczny, społeczno-humanistyczny, jak i artystyczny,

 silne relacje z instytucjami naukowymi i technicznymi, kulturalnymi, społecznymi i edukacyjnymi,

 możliwość wkładu w różnicowanie innowacyjnej i kreatywnej gospodarki regionalnej i unowocześnianie branż tradycyjnych,

 identyfikacja wsparcia strukturalnego.

Spośród klastrów już istniejących w regionie zidentyfikowano następujące:

 rolno-spożywczy (w tym bezpieczeństwo żywności),

 budowlany (w tym innowacje energetyczne),

 mechatroniczny.

Rozważano również branże ICT i wzornictwa, jednakże w procesie wyboru klastrów skupiono się na technologiach.

Z kolei w ramach klastrów powstających ambicją regionu było wyłonienie klastra zdrowotnego (w tym wykorzystanie ICT w sektorze oraz wellness) i kulturalnego (w tym muzyka, film i sektory kreatywne, które wspierają inne branże poprzez wzornictwo).

Emilia-Romagna ma 6 platform/laboratoriów badawczo-rozwojowych, które horyzontalnie skierowane są do klastrów, tj.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

EMILIA-ROMAGNA (Włochy)

 zaawansowana mechanika i materiały,

 rolno-spożywczy,

 budownictwo,

 life sciences,

 energia i środowisko,

 ICT i wzornictwo.

Kluczowym pojęciem dla regionu jest RÓŻNORODNOŚĆ. Zamierza on określić obszary specjalizacji poprzez zbadanie, w których miejscach występują dobre powiązania pomiędzy wskazanymi klastrami, możliwościami laboratoriów, ambicjami funduszy strukturalnych i celami wielkich wyzwań wynikających z programu Horizon 2020.

Laboratoria są multidyscyplinarne i wykonują badania z różnych obszarów. Poprzez platformy pragną one rozwijać technologie i aplikacja, by następnie rozpowszechniać je w klastrach na zasadzie dyfuzji.

W opinii ekspertów dokonujących oceny regionu Emilia-Romagna na poziomie Komisji Europejskiej, model tego regionu wydaje się być mocnym podejściem strategicznym do analizy regionu i dokonywania dobrych wyborów. Wspieranie istniejących i tworzących się branż wydaje się dobrym przykładem.

REGION POŁUDNIOWOMORAWSKI na obszarze Regionu południowo-wschodniego (Czechy)

Informacje ogólne⁹⁶

Ludność 1 654 tys. osób

Powierzchnia 13 991 km² Gęstość zaludnienia 23 os./km² Największe ośrodki miejskie Brno PKB per capita (mierzony

parytetem siły nabywczej) 81,6% wartości dla województwa mazowieckiego Region o ważnej roli przemysłu oraz rozwiniętej sieci parków przemysłowych.

Istotną rolę w jego gospodarce odgrywają mieszczące się w Brnie uczelnie wyższe.

Proces wyboru specjalizacji⁹⁷

W 2002 roku Południowe Morawy jako pierwsze w Regionie Wyszehradzkim rozpoczęły formułowanie regionalnej strategii innowacji.

Kluczowe przesłanki dla RIS3:

 rozszerzenie interwencji od wspierania start-upów do rozwoju klastrów, transferu technologii, kreowania i przyciągania talentów oraz do internacjonalizacji aktorów sektora badawczo-rozwojowego i innowacyjnego,

 przygotowanie regionu na okres programowania 2007-2013 w celu efektywnego wykorzystania funduszy w regionie (wszystkie programy operacyjne powiązane z badaniami, rozwojem i innowacjami wdrażane na poziomie krajowym),

 wzmocnienie już istniejących partnerstw poprzez ustanawianie stałych struktur zarządzających.

Tło teoretycznie dla tworzenia RIS:

 określenie przewagi regionalnej (względna różnorodność, zróżnicowane podstawy naukowe, rozpowszechnione sieci wiedzy, lokalne stymulanty).

Struktury zarządcze dla RIS: Komitet Sterujący  Komitet Koordynujący  menedżer RIS odpowiedzialny za transfer technologii, inkubację i wsparcie biznesu, zasoby ludzkie i internacjonalizację.

96 Na podst. „Wzorzec rozwojowy Mazowsza”, op. cit.

97 P. Chladek, Regional Innovation Strategy of the South Moravian Region, http://www.mmr.cz/getmedia/6e442d6e-49ef-46f9-bf8e-90987663447d/Petr-Chladek-Jihomoravsky-kraj.pdf

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

Podejście metodologiczne do formułowania RIS3: praca w grupach roboczych, badania w obszarze B+R, regionalny benchmarking.

Zalecenie dla innych regionów:

 strategiczny nacisk (specjalizacja), ale również tworzenie warunków dla różnorodności,

 silne struktury zarządcze w celu zapewnienie elastyczności strategii,

 stały rozwój kontaktów międzynarodowych,

 traktowanie strategii innowacji nie tylko jak dokument i proces, ale stan umysłu.

Proces wyboru inteligentnej specjalizacji regionu nie został jeszcze zakończony.

W dokumencie RAPORT KOŃCOWY z badania oraz aktualizacji (Stron 91-94)