Udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje organizacyjne i marketingowe

Spadek poziomu innowacyjności mierzony udziałem przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje produktowe i procesowe to szerzej zaobserwowane zjawisko odnotowane w ostatnich latach również w innych krajach.

9.2.3 Udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje organizacyjne i marketingowe

Już w badaniu CIS 2004-2006 wprowadzono po raz pierwszy moduł dotyczący innowacji nietechnologicznych, na które składają się innowacje organizacyjne (nowe lub istotnie ulepszone systemy zarządzania wiedzą, istotne zmiany w organizacji pracy, nowe lub istotnie zmienione relacje z innymi firmami lub instytucjami publicznymi) oraz innowacje marketingowe (istotne zmiany w wyglądzie, formie, kształcie, opakowaniu produktów oraz nowe lub istotnie zmienione sposoby sprzedaży lub kanały dystrybucji).

Badania CIS 2004-2006 wykazały, iż 23,4% przedsiębiorstw w przemyśle liczących powyżej 9 pracujących wprowadziło innowacje organizacyjne. Odsetek ten znacząco zmniejszył się w okresie 2008-2010 do 13%, aby osiągnąć wartość 8,3% w badaniach 2009-2011. Innowacje marketingowe wprowadziło w latach 2004-2006 18,4% firm, co wskazuje na spadek o 4,9 punktów procentowych w okresie 2008-2010 (13,5%). W 2009-2011 wskaźnik ten znów spadł, do poziomu 7,9%. Podobnie jak w przypadku innowacji technologicznych, można zauważyć regularną tendencję spadkową zarówno odsetka firm w skali kraju jak i na Mazowszu.

Wykres nr 34. Innowacje organizacyjne i marketingowe w przemyśle w latach 2009-2011.

Źródło: Działalność innowacyjna przedsiębiorstw 2009-2011, GUS 2012.

W województwie mazowieckim w latach 2004-2006 25,8% firm wprowadziło innowacje organizacyjne w przemyśle, zaś 22,4% firm innowacje marketingowe. W obu kategoriach nastąpił znaczący spadek wartości tego wskaźnika w okresie 2008-2010 w województwie mazowieckim do poziomu 14,2%.

W badaniach 2009-2011 wskaźniki te dalej spadały – w przypadku innowacji organizacyjnych spadek ten był bardzo duży – do 6,4% (o 7,8 punktów procentowych), nieco mniejszy w przypadku innowacji marketingowych (do 14,2%).

W przypadku innowacji organizacyjnych taki poziom tego odsetka sytuuje Mazowsze na niechlubnym 13. miejscu w kraju (w czołówce są województwa małopolskie (12,1%), śląskie (10,2%), opolskie (9,9%)). Odsetek firm, które wprowadziły innowacje marketingowe w przemyśle wskazuje, iż województwo mazowieckie z 5. pozycji w okresie 2008-2010 przeniosło się na miejsce 1. mimo spadku

8,3%

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

101

wartości wskaźnika. Kolejne miejsca zajmują województwo wielkopolskie (11,4%), pomorskie (10,7%) oraz śląskie (9,3%).

W sektorze usług w skali kraju innowacje organizacyjne w latach 2004-2006 wprowadziło 27,6% firm, co oznacza znaczący spadek do 15,2% w okresie 2008-2010 i dalszy znaczący spadek do 91%

w 2009-2011 roku. W przypadku odsetka przedsiębiorstw w sektorze usług, które wprowadziły innowacje marketingowe w skali kraju ten spadek był równie poważny – z 19,8% do 15,5% w 2008-2010 i 7,8% w 2009-2011 roku.

Wykres nr 35. Innowacje organizacyjne i marketingowe w sektorze usług w 2009-2011 roku.

Źródło: Działalność innowacyjna przedsiębiorstw 2009-2011, GUS 2012.

W układzie wojewódzkim Mazowsze przoduje zarówno w odsetku firm, które wprowadziły innowacje organizacyjne (14,2%), jak i marketingowe (10%). Mimo wszystko oznacza to spadek wartości tych wskaźników w porównaniu do okresu 2004-2006, kiedy wynosiły one kolejno 34,1% i 24,1% i okresu 2008-2010, kiedy wynosiły 18,9% i 18,7%. W okresie 2009-2011 w przypadku odsetka przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje organizacyjne, na drugim miejscu znalazły się województwa wielkopolskie (11,4%) i pomorskie (10,7%). W tym samym okresie na drugim i trzecim miejscu w Polsce pod względem odsetka przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje marketingowe znajdują się województwo pomorskie (9,7%) oraz wielkopolski (16,1%).

Powyższe dane wskazują, że zarówno w skali kraju jak i województwa mazowieckiego nastąpiło osłabienie działalności innowacyjnej przedsiębiorstw związanej z wprowadzaniem innowacji nietechnologicznych. Może to wskazywać na wniosek, iż duży potencjał sfery B+R skupiony na Mazowszu nie przekłada się na wymierne skutki w postaci wprowadzanych innowacji (nowych produktów, procesów czy wynalazków). Warto jednak podkreślić, że w tym samym okresie Mazowsze przesunęło się na drugie miejsce w zakresie odsetka przedsiębiorstw innowacyjnych (w zakresie innowacji produktowej i procesowej) w sferze usług.

Przedstawione powyżej dane oparte o wyniki badań GUS i CIS dotyczące odsetka innowacyjnych przedsiębiorstw w przemyśle i usługach wskazują, że województwa Polski wschodniej wciąż dość dobrze wypadają na tle kraju, szczególnie w sektorze przemysłu. Wskazuje na to wysoka pozycja województwa podkarpackie (21%) i lubelskiego (19,3%) w rankingu województw o najwyższym odsetku podmiotów innowacyjnych w sektorze przedsiębiorstw przemysłowych w 2011 roku. Pozycja regionów wschodnich nie przedstawia się już tak korzystnie pod względem odsetka przedsiębiorstw,

9,1%

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

102

które w 2011 roku wprowadziły innowacje (zarówno produktowe jak i procesowe) w sektorze usług – najwyżej w rankingu (na 7. miejscu) jest woj. podkarpackie z 11,4% takich firm. Oznacza to nieznaczne pogorszenie się sytuacji w porównaniu z latami poprzednimi.

Analizując dane CIS, realizowane przez Eurostat, warto również porównać pozycję Polski z innymi krajami Unii Europejskiej, a w szczególności z nowymi członkami.

Tabela 20. Udział firm innowacyjnych w całej populacji przedsiębiorstw 2008-2010 (w %)

UE 27 52,9

Niemcy 79,3 Wielka Brytania 44,2

Luksemburg 68,1 Malta 41,5

Belgia 60,9 Hiszpania 41,4

Portugalia 60,3 Słowacja 35,6

Szwecja 59,6 Litwa 34,5

Irlandia 59,5 Węgry 31,1

Estonia 56,8 Rumunia 30,8

Holandia 56,7 Łotwa 29,9

Austria 56,5 Polska 28,1

Włochy 56,3 Bułgaria 27,1

Finlandia 56,2 Grecja b/d

Dania 54,7 Islandia 63,8

Francja 53,5 Norwegia 43,5

Czechy 51,7 Chorwacja 42,4

Słowenia 49,4 Serbia 51,7

Cypr 46,2 Turcja 51,4

Źródło: http://europa.eu/rapid/press-release_STAT-13-5_en.htm.

Najbardziej aktualne dane, z okresu 2008-2010 na temat wskaźnika aktywności innowacyjnej firm (zarówno w przemyśle jak i w usługach) wskazują bardzo niską pozycję Polski – na przedostatnimi miejscu w rankingu, z wartością wskaźnika 28,1%, za Polską jest jedynie Bułgaria. Średnia wartość dla wszystkich krajów UE wynosi 52,9%, co wskazuje, iż Polska znacznie odbiega od średniej.

Najwyższy wskaźnik aktywności innowacyjnej zarejestrowano w Niemczech (79% przedsiębiorstw), Luksemburgu (68%), Belgii (61%), Portugalii, Szwecji i Irlandii (po 60%). Wśród nowych członków Unii najwyższy wskaźnik zanotowano w Estonii, co wskazuje na stabilną, silną pozycję tego kraju zakresie innowacyjności, jako że od okresu 2004-2006 wskaźnik ten wzrósł z 48,2% na 56,8%.

Estonia, a także Cypr, Litwa, Luksemburg, Łotwa i Malta klasyfikowane są jako poziom NUTS 2 odpowiadający polskim województwom, dlatego analizując w ten sposób zamieszczone w rankingu dane widać, iż również pozycja Mazowsza na tle regionów UE jest dość niska.

Wskazane w niniejszej części dane można traktować jako oznakę częściowej erozji naturalnej przewagi Mazowsza na tle innych regionów kraju pod względem potencjału innowacyjnego i aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw. Wskazuje to na palącą konieczność intensyfikacji działań w zakresie polityki proinnowacyjnej, także w ramach Regionalnego Strategii Innowacji dla Mazowsza. Alarmujące jest szczególnie to, iż w porównanie wskaźników w stosunku poprzedniej edycji przedmiotowego raportu z 2010 roku wskazuje na brak jednoznacznych oznak poprawy sytuacji w zakresie aktywności innowacyjnej mazowieckich przedsiębiorstw. Oczywiście ta stagnacja dotyczy w większej mierze przemysłu, w mniejszym zaś sektora usług, w którym sytuacja Mazowsza w ostatnich latach się polepsza.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

103

9.3 Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw mazowieckich na