10. Stan działalności badawczej i rozwojowej (B+R) w województwie mazowieckim
10.7 Wynalazki zgłaszane do ochrony prawnej
związana jest z faktem, iż tego typu laboratoria istnieją jedynie w kilkunastu miejscach na świecie, z czego jedynie kilka zlokalizowanych jest w Europie.
Środki na realizację przedsięwzięcia pochodzą z Europejskiego Funduszu Regionalnego, oraz w małej części z budżetu państwa. Wśród potencjalnych partnerów ośrodka wymienia się m. in.: Instytut Lotnictwa, Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych oraz krajowe uczelnie. Planowane jest również włączenie do projektu ekspertów z rzeszowskiego i śląskiego klastrów lotniczych, które tworzą platformę technologiczną. Z budowanego ośrodka będą mogły korzystać również firmy europejskie związane z przemysłem lotniczym.
Innym ważnym osiągnięciem w dziedzinie badań i rozwoju jest działalność Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu (IFiPS), które posiada status jednostki badawczo-rozwojowej. W lipcu 2007 dyrektor Instytut, profesor Henryk Skarzyński, przeprowadził pierwszą na świecie operację wszczepienia implantu ślimakowego w częściowej głuchocie u osoby dorosłej, co można uznać za przełomową datę w otolaryngologii. Wyniki badań prowadzonych przez IFiPS były prezentowane na wielu krajowych i międzynarodowych konferencjach, a operacja uznana została za przełomowe osiągnięcie w nauce (cutting edge medical research). Wiele wiodących światowych ośrodków o podobnym profilu co Instytut uznaje ten podmiot, wraz z powiązanym z nim Międzynarodowym Centrum Słuch i Mowy, za wiodący ośrodek w badaniach nad chorobami słuchu. Zarówno Instytut, jak i jego dyrektor otrzymali wiele prestiżowych nagród, w tym tytuł firmy dwudziestolecia, oraz miano Oskara Polskiego Biznesu dla dyrektora Instytutu.
10.7 Wynalazki zgłaszane do ochrony prawnej
Diagnozowany w raporcie „Innowacyjne Mazowsze – stan innowacyjności po uchwaleniu RIS Mazovia 2007-2015” trend dotyczący stopniowego spadku liczby wynalazków zgłaszanych w Urzędzie Patentowym RP przez rezydentów polskich w latach 2009-2011 nie znajduje potwierdzenia patrząc na dane za rok 2011 – z roku na rok liczba zgłaszanych wynalazków w Polsce stopniowo wzrasta.
Na przestrzeni lat 2007-2011 liczba wynalazków zgłoszonych do ochrony prawnej w Urzędzie Patentowym RP przez rezydentów polskich stopniowo rosła, od 2 392 w 2007 roku do 3 878 w roku 2011. Podobny trend zauważalny był w przypadku zgłoszeń wzorów użytkowych – ich liczba także stopniowo rosła – od 604 w 2007 roku do 940 w roku 2011.
Według danych Urzędu Patentowego RP, głównymi krajowymi podmiotami zgłaszającymi w 2011 roku były podmioty gospodarcze (40,7%) oraz szkoły wyższe i inne placówki naukowe (40,4%).
Wśród podmiotów, które w 2011 r. dokonały największej liczby zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych pierwsze miejsce zajmuje Politechnika Wrocławska (159 zgłoszeń), natomiast pierwszy podmiot z województwa mazowieckiego, tj. Politechnika Warszawska zajmuje dopiero miejsce ósme (62 zgłoszeń).
Jednak w ogólnej liczbie zgłoszonych wynalazków i wzorów użytkowych województwo mazowieckie zajmuje miejsce pierwsze – w roku 2011 odnotowano 909 zgłoszenia. W przypadku zajmującego drugie miejsce województwa śląskiego takich zgłoszeń było 707.
O ile w roku 2011 liczba zgłoszonych wynalazków w województwie mazowieckim w stosunku do roku 2010 zwiększyła się (774 wobec 701), to liczba zgłoszonych wzorów użytkowych zmalała (135 wobec 158).
Poza województwem mazowieckim do czołówki regionów pod względem liczby zgłoszonych wynalazków należą województwa śląskie (539 zgłoszeń wynalazków w 2011 roku) oraz wielkopolskie (410). W roku 2011 wynalazki zgłoszone w trzech województwach: mazowieckim, śląskim i wielkopolskim stanowiły 44,4% wszystkich wynalazków zgłoszonych do ochrony prawnej w Polsce.
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
149
Wynalazki zgłoszone w województwie mazowieckim stanowiły natomiast 20% wszystkich wynalazków zgłoszonych w 2011 roku w Polsce. Dla porównania odsetek ten wynosił w 2010 roku 21,9%, a w 2008 – 20%. Trudno tutaj wyodrębnić konkretny trend malejący lub wzrostowy.
Wykres nr 63. Wynalazki krajowe zgłoszone w UP RP na milion ludności według województw w 2011 r.
Źródło: GUS, Nauka i technika 2011.
Województwo mazowieckie należy do przodujących w kraju nie tylko jeśli chodzi o bezwzględną liczbę wynalazków zgłaszanych przez rezydentów do ochrony w UP RP, ale także pod względem liczby wynalazków zgłoszonych przez rezydentów w UP RP na milion ludności. W 2011 roku wartość tego wskaźnika dla województwa mazowieckiego wyniosła 146,4, podczas gdy dla Polski ogółem – 100,6.
Najniższą jego wartość odnotowano w województwie warmińsko-mazurskim – 44,1. Wśród województw, które przekroczyły wartość dla Polski ogółem, znalazły się: wielkopolskie (118,6), śląskie (116,5), łódzkie (111,3) oraz dolnośląskie (114,9).
Na podstawie danych World Intellectual Property Organization (WIPO) oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego można zauważyć, że pod względem liczby wynalazków krajowych na milion ludności w 2011 roku Polska zajmuje wysokie miejsce pośród krajów o podobnym poziomie rozwoju (mierzonym wartością PKB per capita) – w 2011 roku liczba wynalazków zgłoszonych do ochrony prawnej przez rezydentów na milion mieszkańców wynosił w Polsce 108140, natomiast w Chorwacji – 56, w Estonii – 69, na Węgrzech – 76, Łotwie – 90. Dla porównania – wartość omawianego wskaźnika w 2011 roku w Stanach Zjednoczonych wyniosła 795.
Należy w tym miejscu poczynić jedną uwagę związaną z porównywaniem danych statystycznych dotyczących patentów pochodzących z różnych urzędów patentowych. Do takich porównań należy podchodzić z dużą ostrożnością ze względu na możliwe różnice proceduralne i zjawisko określane jako home advantage, co oznacza przewagę związaną z patentowaniem we własnym kraju.
140 Dane WIPO, IP Statistics, Data Center, http://www.wipo.int/ipstats/en/, (dostęp dnia 10.04.2013).
100,6
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
150
Inną przyczyną różnic we wskaźnikach dotyczących liczby wynalazków zgłaszanych w poszczególnych krajach do opatentowania może być różnica w konstrukcji systemów ochrony własności przemysłowej.
Jeśli, tak jak w Polsce, oprócz patentów istnieją jeszcze inne formy takiej ochrony (np. wzory użytkowe), liczba wynalazków zgłaszanych do opatentowania może być niższa, niż w krajach, w których takich możliwości ochrony nie ma.
W 2011 roku w Polsce rezydenci zgłosili do UP RP 940 wzorów użytkowych (w 2010 roku 879), w tym 135 z województwa mazowieckiego (w 2010 – 158). Więcej (tj. 168) wzorów użytkowych zostało zgłoszonych z województwa śląskiego, które zajęło w tym roku pierwsze miejsce w kraju pod względem liczby zgłoszonych do ochrony prawnej wzorów użytkowych.
Zważając na słabe punkty wskaźnika resident patent applications, które dotyczy patentów wydanych w kraju ojczystym, w analizach realizowanych przez Komisję Europejską i OECD wykorzystywane są prawie wyłącznie wskaźniki dotyczące wynalazków zgłaszanych do ochrony w Europejskim Urzędzie Patentowym i Urzędzie Patentowym Stanów Zjednoczonych (USPTO) oraz dane dotyczące tzw.
triadycznych rodzin patentów (triadic patent families)141. Ten ostatni wskaźnik został opracowany przez OECD w celu uzyskania możliwości wskazywania wynalazków o najwyższej wartości technicznej i ekonomicznej.
W 2010 roku liczba wynalazków zgłoszonych przez rezydentów polskich do ochrony patentowej w Europejskim Urzędzie Patentowym (EPO) wynosiła 307,9, o ponad 70 więcej niż w roku poprzednim. W 2009 roku wskaźnik ten wyniósł 234,9, co w przeliczeniu na milion ludności dało 7,0.
Daje to wynik zbliżony do tych osiągniętych przez kraje UE, takie jak Słowacja, Litwa, Grecja i Chorwacja. W Liechtensteinie wartość wskaźnika wynosiła 1202, a dla UE-27 – 111,0.
W województwie mazowieckim wartość wskaźnika patent applications to the EPO by priority year per million inhabitants w 2005 rokuwynosiła 3,7.142
W przodującym wśród regionów UE pod względem ogólnej liczby wynalazków zgłoszonych do EPO regionie Île de France, liczba wynalazków zgłoszonych w 2005 r. wynosiła 2 979, czyli blisko 24 razy więcej niż zgłosili do ochrony w EPO rezydenci polscy ogółem. Natomiast w przodującym w UE pod względem liczby wynalazków zgłoszonych do ochrony w EPO w przeliczeniu na milion ludności regionie holenderskim Noord-Brabant (Północna Brabancja) wartość wymienionego wskaźnika w roku 2005 wyniosła 693,1143.
Jak widać z powyżej wskazanych danych, sytuacja Polski i Mazowsza na tle krajów i regionów przodujących w UE pod względem wskaźników dotyczących liczby patentów, nie jest najlepsza. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy mogą być stosunkowo wysokie koszty ochrony patentowej w EPO, na które części polskich naukowców po prostu nie stać. Co więcej, przyczyną może być struktura działalności B+R prowadzonej w Polsce, w której bardzo wysoki udział mają badania podstawowe, których bezpośrednią konsekwencją nie są wymierne efekty w postaci wynalazków, które można by opatentować. Kolejną prawdopodobną przyczyną jest niska techniczna i ekonomiczna wartość opracowywanych w Polsce wynalazków.
141 Triadic patent family, nowy wskaźnik zaproponowany przez OECD, dotyczy wynalazku, który został zgłoszony do ochrony w EPO i JPO (Japoński Urząd Patentowy) oraz uzyskał patent w USPTO (to ostatnie, tzn. uwzględnianie udzielonych patentów a nie zgłoszeń wynika z faktu, ze w USPTO publikowane są tylko dane nt. udzielonych patentów), czyli w przodujących gospodarczo częściach świata określanych czasem wspólnym mianem Triady (Stany Zjednoczone, UE i Japonia).
142 „Science, technology and innovations”, Eurostat 2010
143 Tamże.
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
151