11. Instytucje wsparcia w województwie mazowieckim
11.2 Ośrodki innowacji na Mazowszu
11.2.2 Inkubacja przedsiębiorczości
Działaniem wspierającym rozwój nowych przedsiębiorstw są głównie programy inkubacji przedsiębiorczości166, których realizacja odbywa się w preinkubatorach oraz inkubatorach przedsiębiorczości i technologicznych. Na proces inkubacji przedsiębiorczości składa się zespół działań wspierających młodego przedsiębiorcę oraz powstawanie nowego przedsiębiorstwa od momentu powstania pomysłu do osiągnięcia stabilności rynkowej. Skuteczność przedsiębiorczości, zasięg oraz natężenie zależy nie tylko od osoby zakładającej firmę, ale również od otoczenia wraz z charakterem systemu gospodarczego danego regionu. Proces stworzenia oraz rozwoju przedsięwzięcia gospodarczego jest ściśle określony poprzez cechy lokalnego otoczenia (środowiska innowacyjnego) w którym funkcjonuje właściciel firmy.
166 W roku 2003 Światowe Forum Stowarzyszeń Inkubatorów Przedsiębiorczości i Parków Naukowych, które odbyło sie w Richmond (USA) przyjęło definicję dla inkubowania biznesu oraz inkubatorów przedsiębiorczości: „Program inkubacji przedsiębiorczości zdefiniowano jako proces rozwoju ekonomicznego i socjalnego skierowany na doradzanie potencjalnym, początkującym przedsiębiorstwom (start-up), organizowanie oraz przyspieszanie ich wzrostu i sukcesu poprzez kompleksowy program wspierania biznesu. Głównym celem jest wypromowanie efektywnych przedsiębiorstw, które wyjdą z programu w określonym czasie, zdolne samodzielnie przetrwać finansowo na rynku. Te firmy tworzą miejsca pracy, rewitalizują środowisko lokalne, komercjalizują nowe technologie, tworzą dobrobyt i pomyślny rozwój lokalnej i narodowej gospodarki. Kluczowymi elementami sukcesu inkubacji przedsiębiorczości są:
1. zarząd, który organizuje środki i rozwija powiązania biznesowe, marketingowe i menedżerskie odpowiednio do potrzeb przedsiębiorców – klientów,
2. wspólne usługi biurowe, szkolenie, zaplecze techniczne i wyposażenie,
3. dobór klientów i proces przyspieszonego rozwoju, w wyniku czego przedsiębiorstwa staja sie bardziej samodzielne oraz przygotowane do wyjścia z programu,
4. pomoc w uzyskaniu środków finansowych niezbędnych dla rozwoju przedsiębiorstwa.
Program inkubacji przedsiębiorczości dodaje wartości przedsiębiorstwom poprzez oferowanie we własnym obiekcie odpowiedniej powierzchni i elastycznych warunków najmu”.
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
168
Proces inkubacji przedsiębiorczości dzielony jest na trzy etapy, następujące po sobie:
1. Preinkubacja – dotyczy wsparcia w najwcześniejszym stadium rozwoju (seed-stage), tworzenia przedsiębiorstwa. Realizowana jest w preinkubatorach oraz inkubatorach akademickich i inkubatorach przedsiębiorczości. Etap ten obejmuje projekt biznesowy, oceniana jest jego adekwatność do realiów gospodarczych.
2. Inkubacja – wsparcie w etapie rozruchu (start-up-stage), tworzenia firmy – realizowana jest w inkubatorach przedsiębiorczości oraz technologicznych. Etap obejmuje rejestrację przedsiębiorstwa i wypracowanie podstaw organizacyjnych, prawnych oraz technologicznych rozwijanej działalności.
3. Akceleracja – wsparcie w etapie urynkowienia, realizowana w inkubatorach oraz parkach technologicznych. Etap ten dotyczy weryfikacji rynkowej oraz wspierania kompetencji biznesowych wraz z technologicznymi możliwościami młodego właściciela firmy. Akceleracja dotyczy najczęściej małych i średnich firm.
Trzeba jednakże pamiętać, że nie istnieje jeden uniwersalny szablon organizacyjny dla programu inkubacji, który gwarantowałby powodzenie. Odnotować również należy duże zróżnicowanie strategii potencjalnych instrumentów wspomagających aktywizację przedsiębiorczości – zależą one od lokalnych środowisk. Sposób działań musi mieć indywidualne nastawienie, które odpowiadałoby na cechy lokalnych realiów gospodarczych, kulturowych oraz cech środowiska naukowego. Inkubacja stwarza możliwość skupienia w jednym miejscu usług ograniczających ryzyko niepowodzenia działalności.
Inkubatory przedsiębiorczości są najstarszym modelem stworzonym do inkubacji przedsiębiorczości.
Do podstaw każdego inkubatora należy nieruchomość wraz z ofertą wspomagającą nowopowstałe podmioty gospodarcze. Inkubatory przedsiębiorczości funkcjonują poprzez:
dostarczanie niezbędnej do potrzeb działalności powierzchni,
usługi wspomagające prowadzenie przedsiębiorstwa, takie jak doradztwo finansowe, ekonomiczne prawne, patentowe, organizacyjne czy technologiczne,
pomoc w pozyskiwaniu niezbędnych środków finansowych,
tworzenie adekwatnego podłoża dla funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz realizacji przedsięwzięć o charakterze innowacyjnym (efekty synergiczne).
W praktyce inkubatory przedsiębiorczości są instytucjami wielofunkcyjnymi, które podejmują kroki na rzecz wspomożenia małych prywatnych firm. Kryterium odróżniającym tę grupę ośrodków innowacji i przedsiębiorczości jest oferta powierzchni pod wynajem bądź dzierżawę dla przedsiębiorstw sektora MSP. Sposób oddziaływania inkubatorów sprawia, że stały się uznanym narzędziem wspomagającym rozwój regionalny. Popularność inkubatorów rośnie od końca lat 80. XX w.
W 2012 roku zidentyfikowano w Polsce 58 inkubatorów przedsiębiorczości, co stanowi wzrost o 12 w stosunku do roku 2010.
Obecnie na Mazowszu funkcjonuje 5 inkubatorów przedsiębiorczości – 4 w Warszawie i 1 w Radomiu (najstarszy, utworzony w 1994 r.).
Inkubatory technologiczne to inkubatory przedsiębiorczości, które preferują firmy technologiczne jako swoich lokatorów. Tworzone są we współpracy z instytucjami naukowo-badawczymi. Ich funkcje sprowadzają się do wspomagania rozwoju nowych podmiotów gospodarczych i optymalizację warunków sprzyjających transferowi i komercjalizacji technologii poprzez:
kontakty z naukowymi instytucjami wraz z oceną innowacyjnych działalności,
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
169
świadczenie usług mających na celu wsparcie działalności – doradztwo finansowe, prawne, organizacyjne, technologiczne oraz marketingowe,
pozyskiwanie środków finansowych, wliczając fundusze ryzyka,
tworzenie adekwatnego podłoża dla funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz realizacji przedsięwzięć o charakterze innowacyjnym (efekty synergiczne).
dostarczanie powierzchni niezbędnej do prowadzenia działalności gospodarczej.
Do głównych założeń inkubatora technologicznego należy wspomaganie nowopowstałego innowacyjnego podmiotu gospodarczego w osiągnięciu stadium zdolności do niezależnego funkcjonowania na danym rynku.167 Na uwagę zasługują liczne korzyści wynikające z kontaktu osobistego właścicieli firm z zarządem oraz pracownikami inkubatora, trenerami doradcami wraz z innymi przedsiębiorcami danego lokalnego inkubatora. Efektem tych relacji są efekty synergii, których osiągnięcie w innych warunkach powoduje problemy. Inkubacyjne działania skupiają się na tzw. „miękkich” usługach dla sektora MSP.
Wysoki poziom zainteresowania przedsiębiorczością, akademickimi firmami wraz z nowopowstałymi metodami transferu technologii funkcjonujących w ramach instytucji naukowych stanowiło podłoże do stworzenia uczelnianych preinkubatorów.168 Instytucje funkcjonujące w tych ramach tworzą przejściową formę od programów dydaktycznych w zakresie przedsiębiorczości, sięgając do wyspecjalizowanych metod wsparcia nowopowstałych pomysłów na osiągnięcie sukcesu poprzez firmę. Preinkubatory akademickie tworzone są z powodu potrzeby zaspokojenia potrzeb początkowych firm tworzonych przez pracowników naukowych bądź studentów. Działania preinkubatorów akademickich obejmuje proces przygotowawczy do powstania przedsiębiorstwa oraz szacuje szanse rynkowego powodzenia potencjalnej firmy. Preinkubacja pojawiła się w latach 90. XX w. jako wzbogacenie procesu dydaktycznego o przygotowanie do praktycznego działania rynkowego a także jako weryfikacja wiedzy oraz umiejętności. Preinkubatory stanowią wsparcie dla studentów oraz pracowników naukowych w działaniach rynkowych. Jednostki tego rodzaju świadczą usługi dotyczące promocji oraz edukacji przedsiębiorczości, wspierają proces komercjalizacji nowych produktów i technologii. Akademickie środowisko stanowi właściwy grunt dla realizowania przedsięwzięć tego typu ze względu na rozwijaną i upowszechnianą wiedzę. Koncepcja preinkubatorów jest również wykorzystywana z coraz większą częstotliwością w działalności także parków technologicznych oraz lokalnych programach wspomagających rozwój przedsiębiorczości. Do korzyści wynikających z działalności preinkubatorów należy zaliczyć rozwój sieci wsparcia innowacyjnej przedsiębiorczości, zaczynającej się od narodzenia idei po wyjście na międzynarodowe rynki gospodarcze. Preinkubatory dają możliwości rozwoju przedsiębiorstw poprzez ułatwienie dostępu do:
laboratoriów uczelnianych wraz z aparaturą badawczą,
doradztwa technicznego i patentowego,
posiadanej przez studentów i naukowców wiedzy przy świadczeniu doradczych i szkoleniowych usług,
baz danych o wynalazkach, pomysłach, badaczach, patentach i technologiach.
Programy akademickich preinkubatorów oferują:
działania promocyjne powiązane z zajęciami obejmującymi zakres przedsiębiorczości,
konkursy na biznesplany wśród studentów, doktorantów oraz prawników nauki,
propozycje doradczo-szkoleniowe dla potencjalnych akademickich przedsiębiorców,
centra akademickiej kreatywności,
167 S.A. Mian, Technology Business Incubation: Learning from the US Experience, w: Technology Incubators: Nurturing Small Firms, OECD, Paris 1997, s. 106-129.
168 W Polsce najczęściej jest wymieniane określenie: akademicki inkubator przedsiębiorczości.
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
170
wytworzenie struktury zewnętrznych relacji z inwestorami ryzyka – aniołowie biznesu oraz fundusze zalążkowe, stowarzyszenia absolwentów, inkubatory oraz parki technologiczne.
Akademickie inkubatory przedsiębiorczości (AIP) stanowią wraz CTT kluczowy element obudowy instytucjonalnej przedsiębiorczego uniwersytetu. AIP z założenia koncentruje się na etapie preinkubacji oraz pracy z osobami, które potencjalnie w przyszłości mogą podejmować działalność biznesową, w celu zapewnienia przygotowania niezbędnego do startu samodzielnie funkcjonującego przedsiębiorstwa. Podstawowe metody obejmują: akcje promujące przedsiębiorczość, doradztwo, szkolenia wraz z analizą rynkowego potencjału firm. Inkubatory akademickie łączą niekiedy funkcje preinkubatora i inkubatora, zależy to od danej infrastruktury oraz funkcjonującej w jej ramach pracowników. Opierając się na europejskich doświadczeniach należy stwierdzić, że doświadczenie i kwalifikacje osób stanowiących personel inkubatora wpływają na jego powodzenie. Nie jest wymagana rozbudowana infrastruktura powierzchni użytkowej, budynków, jednakże inkubator powinien dysponować osobami o wysokim stopniu przygotowania do pełnionych funkcji.
Pod względem organizacyjnym inkubatory wspomnianego typu są jednostkami ogólnouczelnianymi, które prowadzą działalność usługową, szkoleniową bądź naukową, do której zadań należy propagowanie oraz wspieranie przedsiębiorczości w środowisku ekonomicznym, skoncentrowane na preinkubacji m.in. w formie konkursów biznesplanów. Zwycięskie projekty stworzone przez studentów, absolwentów, doktorantów oraz młodych pracowników nauki otrzymują w AIP pomoc merytoryczną wraz z finansową do etapu rynkowej stabilizacji. Do oferowanych form wsparcia należą głównie:
doradztwo, informacje wraz ze szkoleniami w zakresie przedsiębiorczości oraz tworzenia przedsiębiorstwa, dostępu do środków unijnych, tworzenia biznesplanów itp.
Do pierwszych prób stworzenia adaptacji akademickiego inkubatora przedsiębiorczości należy inicjatywa Uniwersytetu Warszawskiego z roku 1998. Uruchomiono pierwszy preinkubacyjny program wspierający biznesowe pomysły powstałe wśród studentów UW. Działalność ta w Polsce została poszerzona w 2004 roku na kilkunastu krajowych uczelniach wyższych a także wśród działaczy Studenckiego Forum Business Centre Club – została stworzona Fundacja Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości, która pod swoją opieką ma ponad 20 polskich uczelni.
Tabela 47. Wybrane charakterystyki mazowieckich inkubatorów akademickich na tle kraju Mazowsze
2010
Mazowsze 2013
(N=2)
Polska
2010 Polska 2012
liczba preinkubatorów 8 11 62 73
średnia powierzchnia w m2 33 75 84 410
zatrudnienie 0 5 1 2
łączna liczba projektów/firm 760 120 2 832 1 487
średni roczny budżet (w tys. zł) 53,5 210 70,7 215
Źródło: Raport SOOIPP Ośrodki przedsiębiorczości 2012 oraz badanie CAWI.
Na Mazowszu istnieje obecnie 11 akademickich inkubatorów przedsiębiorczości, 9 zlokalizowanych jest w Warszawie i 2 w Płocku (1 przy Płockim Parku Naukowo-Technologicznym i 1 przy Szkole Wyższej im. Pawła Włodkowica). Warszawskie AIP działają przy funkcjonujących tam uczelniach wyższych.
Osiem z mazowieckich akademickich inkubatorów należy do sieci Fundacji Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości.
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
171