Identyfikacja branż/sektorów gospodarki, które mają szansę i potencjał, by stać się inteligentną

8.3 Identyfikacja branż/sektorów gospodarki, które mają szansę i potencjał, by stać się inteligentną specjalizacją województwa mazowieckiego

Identyfikacja inteligentnej specjalizacji regionu jest procesem złożonym, wymagającym z jednej strony przeanalizowania różnych dokumentów (w tym strategicznych), opracowań, wyników badań i analiz, z drugiej – przeprowadzenia szeregu spotkań konsultacyjnych, gdzie w drodze dyskusji możliwe jest wskazanie kierunków innowacyjnego rozwoju.

Ze względu na bardzo zaawansowany postęp prac zmierzających do wyłonienia inteligentnej specjalizacji na Mazowszu, w niniejszym rozdziale skupiono się na przedstawieniu i podsumowaniu dotychczas podjętych w województwie działań, mających na celu określenie inteligentnej specjalizacji regionu.

Jak wskazano w prezentacji „Metodyka wyłonienia inteligentnej specjalizacji regionu”⁸⁶, specjalizacja pojmowana jest znacznie szerzej niż branża. Uwzględnia ona sieć powiązań (ang. networks) – jeden z kluczowych czynników rozwoju i budowania przewagi konkurencyjnej we współczesnych realiach gospodarczych. Ponadto siła specjalizacji wynika właśnie z potencjału sieci i siły powiązań, jakie występują w ramach specjalizacji. Co niezwykle istotne – w gospodarce opartej na wiedzy specjalizacja musi być powiązana z sektorem nauki, jednostkami badawczymi, parkami technologicznymi.⁸⁷

Wobec zmienionych uwarunkowań strategicznych na poziomie UE (por. rozdział 5.4), pod koniec 2012 roku⁸⁸ Województwo Mazowieckie rozpoczęło proces aktualizacji RIS dla Mazowsza, której szczególnie istotnym elementem jest określenie inteligentnej specjalizacji regionu. W ciągu ostatnich miesięcy odbywały się konsultacje nt. inteligentnych specjalizacji w sektorach energetycznym, medycznym, chemicznym i ICT, poprzedzone analizą opracowań i raportów, diagnozujących przewagi i potencjały regionu Mazowsza. I tak, w dokumencie „Założenia do Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020” wskazano, iż mocną stroną województwa mazowieckiego, a w szczególności Obszaru Metropolitarnego Warszawy, jest budowanie współpracy oraz wykorzystanie zaplecza badawczo-rozwojowego dla biznesu. Jak wynika z tego dokumentu, dla Obszaru Metropolitarnego Warszawy kluczowe są następujące dziedziny⁸⁹:

 oferowanie usług badawczo-rozwojowych do zastosowania w biznesie,

 usługi biznesowo–finansowe, bankowe, ubezpieczeniowe, logistyczne do zastosowania w przedsiębiorstwach i firmach,

 fotonika,

 IT,

 usługi w zakresie ICT (obsługa firm w skali całego kraju),

 kreatywny biznes – reklama, PR (obsługa w skali całego kraju),

 przemysł wysokich technologii.

Natomiast dla pozostałych subregionów województwa mazowieckiego można zidentyfikować następujące obszary⁹⁰:

 rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy,

86 J. Hołub-Iwan, Metodyka wyłonienia inteligentnej specjalizacji regionu, Warszawa, grudzień 2012.

87 Tamże.

88 Za: http://www.innowacyjni.mazovia.pl/aktualnosci/art,99,podsumowanie-infoseminarium-pn-regionalna-strategia-innowacji-dla-inteligentnej-specjalizacji-mazowsza-przygotowania-do-polityki-spojnosci-ue-po-2014-r-.html (dostęp dnia 30.04.2013).

89 Projekt Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku, op. cit.

90 Tamże.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

89

 przemysł chemiczny (i w jego ramach nanotechnologia, biotechnologia).

Mimo początkowego planu, by określić inteligentne specjalizacje dla poszczególnych subregionów, jak wskazano w toku wywiadów pogłębionych IDI, na etapie konsultacji zrezygnowano z tego pomysłu – pojawiły się sygnały, że takie podejście mogłoby dodatkowo zaburzyć rozwój województwa, a dany subregion nadal pozostawałby w oderwaniu często do tego, co się dzieje w pozostałym obszarze i dalej nie byłoby takiego powiązania subregionów z Obszarem Metropolitalnym Warszawy, na jakim by nam zależało. Subregiony nie wykorzystywałyby w pełni tego potencjału, który jest nie tylko w nich, ale i w stolicy czy w Obszarze Metropolitalnym. Jednakże, mimo że specjalizacje nie są subregionalne, to wyrastają z subregionów, bo np. takim obszarem, z którego będzie czerpać inteligentna specjalizacja jest sektor rolno-spożywczy.

Warto zwrócić uwagę, że wśród wyżej wskazanych sektorów znalazły się te, które w poprzednich podrozdziałach zidentyfikowane zostały jako dominujące w poszczególnych subregionach Mazowsza, np. rolnictwo, usługi biznesowe czy działalność badawczo-rozwojowa.

W toku prac⁹¹ nad wyznaczeniem inteligentnej specjalizacji regionu wskazano, iż będzie ona identyfikowana na podstawie powiązań i sprzężeń zwrotnych między:

 poszczególnymi obszarami gospodarczymi,

 poszczególnymi technologiami wiodącymi i procesami,

 obszarami gospodarczymi a technologiami wiodącymi i procesami.

Rysunek nr 8. Obszary identyfikacji inteligentnej specjalizacji regionu Mazowsza

Źródło: Opracowanie własne na podst. M. Rudnicka, Aktualizacja Regionalnej Strategii Innowacji dla Mazowsza i określenie inteligentnej specjalizacji regionu – stan prac, maj 2013.

Inteligentna specjalizacja jest zatem poszukiwana na przecięciu, w miejscu „stykania się” powyższych elementów.

Jako przykład złożonej analizy powiązań pomiędzy poszczególnymi obszarami gospodarczymi a wiodącymi technologiami i procesami oraz wskazanie, w jaki sposób mogą one wzajemnie na siebie oddziaływać, na poniższym schemacie przedstawiono zależności pomiędzy nimi.

91 M. Rudnicka, Aktualizacja Regionalnej Strategii Innowacji dla Mazowsza i określenie inteligentnej specjalizacji regionu – stan prac, maj 2013.

 sektor rolno-spożywczy

 sektor chemiczny

 sektor medyczny

 sektor energetyczny

 sektor elektromaszynowy

 usługi B2B (w tym usługi finansowe)

 usługi B+R

 biotechnologia

 technologie informacyjne i komunikacyjne (ICT)

 nanotechnologia

 elektronika i fotonika

Procesy usługowe Technologie wiodące

Obszary gospodarcze

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

90

Źródło: M. Rudnicka, Aktualizacja Regionalnej Strategii Innowacji dla Mazowsza i określenie inteligentnej specjalizacji regionu – stan prac, marzec 2013.

Obszarów gospodarczych, wiodących technologii i procesów, a także możliwych pomiędzy nimi relacji poszukiwano w toku prac (w tym konsultacji, ankiet, infoseminariów) prowadzonych przez Samorząd Województwa, i zmierzających do wytypowania inteligentnej specjalizacji Mazowsza. W ich wyniku zaproponowano właśnie wskazane powyżej połączenia. Jednym z podstawowych zidentyfikowanych obszarów gospodarczych jest sektor spożywczy, na którym bazuje przetwórstwo rolno-spożywcze. Ono z kolei generuje odpady, które mogą zostać wtórnie wykorzystane w produkcji opakowań, a także jako alternatywne źródło energii w energetyce. Sektor przetwórstwa ma również znaczenie, jeśli chodzi o produkcję żywności ekologicznej, co z kolei łączy się z dietetyką.

Ponadto, w trakcie procesu określania obszarów identyfikacji inteligentnych specjalizacji, wyłoniono dwa procesy usługowe o kluczowym znaczeniu dla regionu: oferowanie usług B2B oraz usług badawczo-rozwojowych.⁹²

Jak podkreślał jeden z uczestniczących w badaniu ekspertów, wytypowanie inteligentnych specjalizacji dla tak dużego regionu, jakim jest Mazowsze, nie jest sprawą prostą. Podawał tutaj przykład Francji i regionu Paryża, w którym trudno było wskazać jakąś konkretną specjalizację, ze względu na fakt, że wiele sektorów było tam silnie rozwiniętych. Zdaniem eksperta taka sytuacja jest stosunkowo częsta w przypadku dużych, zaawansowanych rozwojowo regionów, a do takich zaliczyć można województwo mazowieckie. Z tego też powodu ważnym jest, by wskazać kilka obszarów, które mogą stać się inteligentnymi specjalizacjami, a nie zawężać ten wybór do jednej branży czy działalności. W tym kontekście podejście przyjęte przez władze województwa mazowieckiego wydaje się słuszne i zasadne. Inny ekspert wskazał z kolei istotność koncepcji opierania rozwoju innowacyjnego i inteligentnej specjalizacji o obszary/branże, które oddziałują na inne obszary najsilniej – zatem także w tym ujęciu Mazowsze obrało dobry kierunek.

92 Na podstawie IDI.

SEKTOR ROLNO-SPOŻYWCZY

żywność ekologiczna

dietetyka

USŁUGI B+R USŁUGI B2B

Biotechnologia Nanotechnologia

ICT

genetyka

ochrona roślin

opakowania odpady

przetwórstwo

energetyka

Rysunek nr 9. Powiązania pomiędzy obszarami identyfikacji inteligentnej specjalizacji Mazowsza

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

91

8.4 Wybór inteligentnych specjalizacji w regionach europejskich –