Spójność RSI dla Mazowsza i strategii rozwoju kluczowych miast województwa mazowieckiego

ICT, jak i odbiorców tych technologii. Pozostali aktorzy przedstawieni są w Strategii głównie jako odbiorcy, w niewielkim zakresie partycypujący w procesie tworzenia technologii ICT.²²

Wszystkie regionalne dokumenty strategiczne zostały pozytywnie ocenione przez M. Klepkę ze względu na czytelność intencji zaangażowania poszczególnych instytucji zarówno w roli animatorów działań, jak i beneficjentów²³.

5.1.5 Dyfuzja potencjału Warszawy do regionu w ujęciu strategicznym dokumentów regionalnych

Podejście strategiczne w omawianych dokumentach podkreśla znaczący ilościowy potencjał Mazowsza:

liczba firm (w tym firm innowacyjnych), instytucji badawczo-rozwojowych oraz instytucji otoczenia biznesu. W roku 2011 nakłady na działalność innowacyjną przedsiębiorstw przemysłowych w województwie mazowieckim zmalały niemal o połowę w stosunku do roku 2010 i wyniosły 3920 tys.

zł (wobec 6182 tys. zł w 2010). Tym samym Mazowsze utraciło wieloletnią pozycję lidera na rzecz województwa śląskiego (nakłady w wysokości 4017 tys. zł w 2011 roku). Jeśli chodzi natomiast o nakłady na działalność innowacyjną przedsiębiorstw działających w sektorze usług, to pierwsze miejsce województwa mazowieckiego pozostaje niezagrożone – wyniosły one 8612 tys. zł, tj. ponad dziesięciokrotnie więcej niż nakłady poniesione przez przedsiębiorstwa z zajmującego drugie miejsce województwa pomorskiego.

Z analizowanych strategii wynika, że potencjał Warszawy daje możliwość zdynamizowania rozwoju województwa, ale jednocześnie stanowi zagrożenie odłączania się miasta od pozostałej części regionu, jego autonomizacji oraz wchłaniania zasobów ludzkich z pozostałych obszarów województwa.

Z zapisów SRWM wynika, że powyżej przedstawione funkcje nakładają się na siebie. Podejmowane zostają próby definiowania działań, które pozwolą wykorzystać międzynarodowe funkcje metropolii stołecznej, która skupia pozytywne impulsy rozwojowe i może zmniejszyć dysproporcje wewnątrz regionu, dzięki zwiększeniu dyfuzji procesów rozwojowych na obszary pozametropolitalne. Wyznacznik sukcesu w tym względzie stanowi centralne położenie geograficzne Warszawy w regionie, w Polsce i w Europie oraz przebieg głównych szlaków komunikacyjnych w Europie. Ułatwienie dostępu do edukacji młodzieży z peryferii regionu zapewnione zostaje poprzez powstające poza Warszawą centra akademickie. Rozwój nowoczesnych technologii w regionie dodatkowo wzmocni efekt edukacji.

Zdaniem M. Klepki kwestie dyfuzji potencjału z Warszawy do regionu są niespójne w analizowanych dokumentach strategicznych, przynajmniej na płaszczyźnie implementacyjnej. Diagnoza adresuje konieczność uwzględnienia specyfiki „biegunowości” gospodarki Mazowsza w projektowaniu polityki rozwoju²⁴.

5.2 Spójność RSI dla Mazowsza i strategii rozwoju kluczowych miast województwa mazowieckiego

5.2.1 Rola strategii lokalnych w równomiernym rozwoju innowacyjnym Mazowsza Analiza regionalnych dokumentów strategicznych wykonana przez M. Klepkę²⁵ wskazuje na potrzebę zadbania o to, by rozwój województwa przebiegał równomiernie. Kluczowymi kierunkami działań zawartymi w SRWM, które mają gwarantować właściwe jej wdrażanie, są m.in.: ścisła współpraca

22 Rola animatora w dużej mierze przypisana została instytucjom otoczenia biznesu poprzez zapis na poziomie celów II priorytetu pn. Zwiększenie wsparcia dla instytucji otoczenia biznesu na prowadzona przez nie działalność doradcza i konsultingowa dla firm branży nietechnologicznych, podejmujących innowacyjne działania modernizacyjne z wykorzystaniem ICT.

23 Por. Innowacyjne Mazowsze. Stan innowacyjności … op. cit., str. 57-58.

24 Por. tamże, str. 58-59.

25 Tamże, str. 59-60.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

38

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego z samorządami powiatowymi i gminnymi Mazowsza w zakresie realizacji przyjętych w Strategii celów rozwojowych, lobbing w społecznościach lokalnych na rzecz partycypacji, integracji i identyfikacji z regionem oraz troska o przeniesienie zapisów Strategii do dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym.

Powyższy fragment dokumentu strategicznego uzupełniony o propozycje działań na poziomie lokalnym, zamyka listę czynników, które mogą przyczynić się do równomiernego rozwoju innowacyjnego województwa. Z omawianych dokumentów wynika, że Warszawa, Płock, Ciechanów, Ostrołęka, Siedlce oraz Radom są najsilniejszymi ośrodkami wzrostu gospodarki na Mazowszu.

M. Klepka stawia tezę, iż zachowanie spójności zapisów w zakresie realizacji działań proinnowacyjnych w strategiach wymienionych miast powinno przyczynić się do umocnienia roli innowacji w rozwoju całego regionu. Podejście przyjęte w analizie za wartość nadrzędną przyjmuje zarządzanie strategiczne w regionie, które rozumiane jest jako system naczyń połączonych strategii definiowanych na różnych poziomach – od województwa do gminy.

5.2.2 Konkurencyjność a innowacyjność w strategiach lokalnych

W opinii M. Klepki, im strategie miast są „młodsze”, tym większy ciężar rozwoju innowacyjności miast spoczywa na innowacjach i nowoczesnych technologiach. Ponadto, w tym przypadku wpływ odgrywają także role, jakie miasta pełnią w szerszym kontekście. Nowoczesny rozwój jest bardziej widoczny w miastach, które realizują swoje role nie tylko w obrębie własnych granic, ale także w swoim otoczeniu.

W analizowanych strategiach najwięcej miejsca poświęca się Warszawie. Miasto to posiada ambicje pełnienia istotnej funkcji wśród najważniejszych stolic europejskich. Proponowane działania skupiają się na tworzeniu przez władze miejskie odpowiedniej infrastruktury, zachęcania do tworzenia odpowiednich instytucji służących przede wszystkim transferowi wiedzy i kapitału pomiędzy światem nauki a światem biznesu, wspierania instytucji naukowych oraz uczestnictwie w kosztach budowy infrastruktury czy urządzania terenów.

Wizje/misje rozwoju w strategiach kluczowych miast Mazowsza

„Warszawę 2020 roku widzimy jako atrakcyjną, nowoczesną, dynamicznie rozwijającą się metropolię z gospodarką opartą na wiedzy, środkowoeuropejskie centrum finansowe, miasto zajmujące znaczące miejsce wśród najważniejszych stolic europejskich”.

„Stołeczny Książęcy Płock – miastem zrównoważonego rozwoju, ukierunkowanym na wysoką jakość życia mieszkańców, atrakcyjnym dla gości i inwestorów.”

„Ostrołęka – przyjazne mieszkańcom, przedsiębiorcom i inwestorom, dynamicznie rozwijające się miasto, budujące swoją przyszłość z poszanowaniem dla bogatej historii.”²⁶

„Radom powinien dążyć do sytuacji, w której będzie on ośrodkiem przyciągającym zarówno mieszkańców, jak i inwestorów [...] położenie świetnie predestynuje go do pełnienia roli „stolicy”

południowej części województwa mazowieckiego.”

„Siedlce – stolica subregionu, miastem dynamicznego rozwoju w harmonii z otoczeniem.

[...] Misja siedleckiego samorządu lokalnego jest zapewnienie jak najlepszych warunków do długofalowego, zrównoważonego rozwoju opartego na wiedzy, nowoczesnych technologiach, przedsiębiorczości, umożliwiającego wzrost zatrudnienia i poprawę warunków życia mieszkańców z zachowaniem wartości kulturowych i środowiska naturalnego.”

26 Wizja rozwoju z zaktualizowanej Strategii Rozwoju Miasta Ostrołęki do roku 2020.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

39

„Samorząd miasta dąży do zapewnienia jak najwyższego poziomu życia mieszkańcom Ciechanowa poprzez tworzenie odpowiednich warunków życia, pracy i wypoczynku oraz podejmuje wszelkie niezbędne działania w celu wspierania rozwoju szeroko pojętej przedsiębiorczości skutkującego zwiększeniem konkurencyjności miasta. Działania te są podejmowane przy wykorzystaniu mechanizmów współpracy z innymi zainteresowanymi podmiotami.”

Strategie takich miast jak Ostrołęka, Ciechanów oraz Płock różnią się od strategii miasta Warszawa.

W mniejszym stopniu skupiają się one na zagadnieniach związanych z polityką innowacji, zaś większy nacisk kładziony jest na problemy związane z jakością życia mieszkańców, kulturą czy infrastrukturą techniczną. Ze strategii miast Radomia oraz Siedlec wynika, że są to miasta zorientowane na nowoczesny rozwój gospodarki oraz innowacje i technologie. Aspekt ten widoczny jest w strategii – zarówno w jej celach strategicznych oraz w strukturze celów innowacyjnych.

Rysunek poniżej przedstawia pozycjonowanie strategii miast Mazowsza w kontekście roli innowacyjności w podnoszeniu konkurencyjności miasta.

Schemat nr 2. Pozycjonowanie strategii miast Mazowsza w kontekście roli innowacyjności w podnoszeniu konkurencyjności miasta

Źródło: raport „Innowacyjne Mazowsze. Stan innowacyjności po uchwaleniu RIS Mazovia 2007-2015”.

M. Klepka zwraca uwagę, iż realizacja strategii w obecnym kształcie będzie prowadzić do pogłębienia polaryzacji Mazowsza. Zapisy części strategii analizowanych miast powinny zostać zmodyfikowane, co umożliwi realizację koncepcji integracji zarządzania strategicznego w obszarze rozwoju innowacyjnego.

5.2.3 Internacjonalizacja aktywności podmiotów regionalnych

Według M. Klepki analiza podejść do problematyki internacjonalizacji w strategiach miast sprowadza rozważania do dwóch kontekstów:

 tworzenia warunków do ograniczania negatywnych tendencji w kontekście społecznym i ekonomicznym,

MIN

Innowacyjność jako nieistotny czynnik konkurencyjności miasta

Ostrołęka Płock

Ciechanów

Radom Siedlce

Warszawa

MAX

Innowacyjność jako kluczowy czynnik konkurencyjności miasta

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

40

 poszukiwania sposobów mogących wzmocnić konkurencyjność gospodarki miasta w kontekście technologicznym.

W obu powyższych przypadkach internacjonalizacja przejawia się jako przyciąganie inwestorów zewnętrznych (zarówno z kraju, jak i zagranicy). Różnica w analizowanych strategiach widoczna jest także w kierunkach działań operacyjnych oraz oczekiwaniach względem efektów inwestycji. Wyjątek stanowią działania zawarte w Strategii Rozwoju Miasta Stołecznego Warszawy do 2020 roku, która wprowadza kontekst internacjonalizacji sfery badań i rozwoju.

Zdaniem M. Klepki, internacjonalizacja sprowadza się głównie do poszukiwania inwestorów w kontekście ekonomicznym i społecznym, co może przyczynić się do osłabienia konkurencyjności gospodarki Mazowsza. Przypuszczenia te jednak nie dotyczą miasta Warszawy. W przypadku pozostałych miast województwa istnieje takie zagrożenie ze względu na fakt braku lub ograniczonych oczekiwań względem wzrostu opartego o nowoczesne technologie w związku z pojawiającymi się inwestycjami.

5.2.4 Rola podmiotów systemu innowacji w strategiach

W miastach, które innowacyjność traktują jako narzędzie służące podnoszeniu konkurencyjności miast (Warszawa, Radom, Siedlce), przedsiębiorstwa, a także instytucje otoczenia biznesu oraz instytucje B+R posiadają status aktorów nowoczesnej gospodarki. Ich potencjał stanowi integralną część środowiska do rozwoju innowacyjności. Przejawia się to poprzez zawarcie celów strategicznych i/lub operacyjnych skupionych na wzmacnianiu ich kompetencji bądź zwiększaniu ich zaangażowania w procesy rozwojowe.

Rola instytucji, a przede wszystkim instytucji otoczenia biznesu w pozostałych miastach skupia się w głównej mierze na wspieraniu ogólnie pojętej przedsiębiorczości, przez co wpisuje się w obszar oddziaływania polityki przemysłowej. Instytucje z sektora B+R pełnią przede wszystkim funkcje edukacyjne – kształcenie w zakresie przedsiębiorczości oraz kształcenie mieszkańców zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy.

Z przeprowadzonej przez M. Klepkę analizy jakościowej wynika, że Warszawa będzie wykazywać największą aktywność w zakresie tworzenia, doskonalenia oraz wykorzystywania potencjału instytucji systemu innowacji. W mieście tym istnieje wiele instytucji publicznych, krajowych i międzynarodowych, które wywierają wpływ na najbliższe otoczenie w kontekście realizacji ambitnych przedsięwzięć o dużej masie krytycznej.

5.2.5 Dyfuzja potencjału Warszawy do regionu

Zdaniem M. Klepki w omawianych strategiach brakuje wyraźnego przedstawienia pozytywnych oraz negatywnych aspektów wpływu koncentracji potencjału w Warszawie. Relacje pomiędzy Warszawą a pozostałymi miastami regionu przedstawione są przede wszystkim pod kątem komunikacji, która jest kluczowym czynnikiem wpływającym na kierunek oraz skalę przepływu potencjału²⁷.

27 Por. tamże str. 67.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

41

Tabela 4. Strategie kluczowych miast Mazowsza a potencjał M. St. Warszawy Strategia

Miasta: Kontekst pozytywny Kontekst negatywny

Radom

 udrożnienie komunikacyjne zahamuje odpływ zarobkowy ludności

 możliwość pojawienia się korzyści zamieszkania w Radomiu i pracy Warszawie

Siedlce  przepływ procesów rozwojowych z

Warszawy do regionu  osłabienie więzi z miastem mieszkań ców pracujących w Warszawie Ciechanów  atrakcyjne położenie geograficzne

(bliskie aglomeracji warszawskiej)  wysokie bezrobocie wynikające z migracji ludzi do pracy w Warszawie

Ostrołęka²⁸

 obszar oddziaływanie Warszawy (w zakresie możliwości dojazdów do pracy w stolicy) nie sięga Ostrołęki, co powinno być wykorzystane na odbudowę i umocnienie siły oddziaływania z czasów kiedy było miastem wojewódzkim

 komunikacja z Warszawą jest bezsprzecznie bardzo istotna ze względu na potencjał gospodarczy, kulturalny i znaczenie administracyjne stolicy

 odległość od Warszawy (w tym także od lotniska) zmniejsza szanse na zakładanie w Ostrołęce spółek z kapitałem zagranicznym

 duża chłonność rynku aglomeracji warszawskiej – osłabianie potencjału miasta

Płock brak brak

Źródło: M. Klepka w raporcie „Innowacyjne Mazowsze. Stan innowacyjności po uchwaleniu RIS Mazovia 2007-2015” oraz na podstawie Strategii Rozwoju Miasta Ostrołęki do roku 2020.

M. Klepka zwraca uwagę na ogólnikowość zapisów w analizowanych strategiach oraz na brak charakterystyki oczekiwań względem potencjału jako siły motorycznej poszczególnych miast.

Najwięcej miejsca temu zagadnieniu poświęconego zostało w strategiach miast: Radom i Ostrołęka.

W strategii Radomia zwrócono uwagę na fakt, iż przez bliskość obu miast, część mieszkańców Radomia podejmuje pracę w Warszawie. Strategia miasta Siedlce kwalifikuje ten proces jako zagrożenie. Silną stronę miast (zwłaszcza Radomia) stanowią filie warszawskich uczelni wyższych w kontekście potencjału edukacyjnego.

28 Z powyższych strategii kluczowych miast Mazowsza zmieniona została tylko Strategia Rozwoju Miasta Ostrołęki. Dane w tabeli dotyczące Miasta Ostrołęki zostały przedstawione w oparciu o Strategię Rozwoju Miasta Ostrołęki do roku 2020.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

42