Instytucje wsparcia finansowego

i międzynarodowych. Najniższy procent odpowiedzi dotyczył planów w zakresie: rozbudowy infrastruktury, internacjonalizacji działań instytucji oraz wzmocnienia kontaktów zewnętrznych z przedsiębiorcami i wdrożenia systemu badania potrzeb klientów – wszystkie te kategorie uzyskały po 7,7% odpowiedzi. Plany dotyczące rozbudowy infrastruktury, rozszerzenia działań edukacyjnych oraz wzmocnienia kontaktów zewnętrznych z przedsiębiorcami i wdrożenia systemu badania potrzeb klientów mają wyłącznie ośrodki szkoleniowo-doradcze. Z kolei internacjonalizację działań instytucji deklarowały jedynie centra transferu technologii.

Z punktu widzenia rozwoju innowacyjności jako pozytywny odnotować można fakt, że wśród planów rozwojowych, które posiada stosunkowo duży odsetek mazowieckich instytucji wsparcia znajdują się te dotyczące wzmocnienia współpracy sfery naukowej z biznesem, popularyzowanie wśród przedsiębiorców postaw otwartości na innowacji czy nawiązywanie kontaktów sieciowych. Niemniej, należy wziąć pod uwagę, że plany te wskazywano jedynie na poziomie deklaracji – czas pokaże, na ile planowane działania faktycznie zostały podjęte.

11.6 Instytucje wsparcia finansowego

Istotnym elementem systemów wsparcia są tzw. parabankowe instytucje finansowe, a także różnego rodzaju formy pomocy publicznej oraz wsparcia prywatnego. W wyniku występowania swoistej luki finansowej, w zakresie finansowania działalności innowacyjnych, instrumenty te odnajdują swoje miejsce wśród instytucji wsparcia. Dotknięte tym problemem są głównie działania innowacyjne, które są realizowane poprzez powstawanie nowych technologicznie firm, w tym także akademickich podmiotów odpryskowych. Należy podkreślić w tym zakresie efektywność specjalistycznych funduszy zalążkowych a także inwestorów prywatnych, zgrupowanych w sieciach aniołów biznesu. Swoją rolę odgrywają również formy wsparcia publicznego – granty, dopłaty itp. Można zaobserwować rosnące zainteresowanie władz publicznych instrumentami odtwarzalnymi a także kreowaniem rynków nowych podmiotów gospodarczych poprzez pakiety giełdowe dla innowacyjnych firm.

Fundusz pożyczkowy (FP) jest parabankową instytucją która wspomaga lokalny rozwój społeczno-ekonomiczny dzięki tworzeniu nowych przedsięwzięć, miejsc pracy oraz kreowaniu postaw przyjaznych przedsiębiorczości. Fundusze pożyczkowe oferują pomoc w zakresie finansowym w formie preferencyjnych pożyczek dla nowopowstałych przedsięwzięć a także małych, lecz rozwojowych podmiotów nieposiadających wystarczającej historii kredytowej, bądź zabezpieczeń wymaganych przez tradycyjne banki. Z założenia fundusze wraz z procedurami mają łączyć potrzebę ograniczania kosztów działalności oraz wymogów zabezpieczenia spłaty z potrzebami edukacji i szkoleń potencjalnych przedsiębiorców. Określone cele działalności funduszy pożyczkowych są nierozdzielne z potrzebami i wymaganiami lokalnych rynków pracy, adaptacją nowych technologii, tworzeniem nowych firm oraz strategią rozwoju lokalnego.¹⁷¹

Fundusze pożyczkowe funkcjonujące w lokalnych strukturach organizacji pozarządowych w powiązaniu z pozostałymi typami ośrodków innowacji i przedsiębiorczości mają doprowadzić do:

 obniżenia kosztów obsługi pożyczek w związku z eliminacją pośrednictwa banków,

 równoległego dostarczania środków finansowych wraz z wiedzą niezbędną dla osoby rozpoczynającej działalność gospodarczą,

 stworzenie możliwości reprezentantom lokalnych społeczności uczestnictwa w procesie udzielania oraz monitorowania pożyczek w celu minimalizacji ryzyka oraz zwiększenia wiarygodności podejmowanych działań lokalnej organizacji pozarządowej która prowadzi Fundusz Pożyczkowy.

171 M. Mażewska, K. Woo, K. Kałuża, K. Kaszuba, K.B. Matusiak, Ł. Pawełczak, Fundusz rozwoju przedsiębiorczości, MPiPS, MBOiR, Warszawa 1997, s. 10-11.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

179

Oferowana pomoc lokalnych oraz regionalnych pożyczkowych funduszy jest łatwiej dostępna dla małych i średnich przedsiębiorstw w porównaniu do kredytu bankowego. Przyczyną są uproszczone procedury dotyczące wymogów stawianych przy pożyczce oraz niższe w niż w bankach obostrzenia co zabezpieczeń. Fundusze pożyczkowe ze względu na kompetencje kadry zarządzającej ograniczają współpracę z akademickimi inicjatywami przedsiębiorczymi.¹⁷² Możliwość udzielania małych pożyczek wraz z uproszczonymi procedurami stanowią atrakcyjną ofertę dla nowopowstałych podmiotów gospodarki narodowej, także w obszarze nowych technologii. Oferta funduszy pożyczkowych w pierwszej kolejności skierowana jest do funkcjonujących firm, jednakże każdy fundusz preferuje współpracę na lokalnym gruncie, dlatego nie wszystkie podmioty udzielają pożyczek każdej występującej o nie firmie. Klientem funduszu zostać może podmiot gospodarczy, bądź osoba podejmująca taką działalność, która spełnia warunki zawarte w regulaminie danego funduszu.

Na Mazowszu funkcjonuje 7 spośród 86 lokalnych i regionalnych funduszy pożyczkowych. Więcej ich funkcjonuje tylko w województwie śląskim (10).

Lokalne władze dostrzegając słabość dotyczącą dostępności elastycznych form finansowania powołały w październiku 2004 roku Mazowiecki Regionalny Fundusz Pożyczkowy. Do celów funduszu należy wspieranie przedsiębiorczości oraz zmniejszanie bezrobocia na terenie województwa Mazowieckiego.

Kapitał zakładowy Spółki wynosi ponad 30 000 000 zł. Mazowiecki Regionalny Fundusz Pożyczkowy Sp. z o. o. udziela pożyczki przedsiębiorcom a także osobom rozpoczynającym nową działalność gospodarczą.

Na Mazowszu również swoje siedziby posiadają fundusze o zasięgu ogólnokrajowym takie jak:

 Fundacje na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa,

 Fundacje Wspomagania Wsi (Program Mikropożyczek),

 Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej,

 Fundusz Mikro Sp. z o.o.,

 Program Pierwszy Biznes (BGK).

Spośród wyżej wymienionych instytucji należy zwrócić uwagę na Fundusz MIKRO – jest to instytucja finansowa, której działanie nie jest zorientowane na zysk. Fundusz udziela pożyczek młodym przedsiębiorcom oraz właścicielom mniejszych firm. Właściciele firm wnoszą opłaty za korzystanie ze środków finansowych, zgodnie z założeniami dotyczącymi samofinansowania się programu powinny gwarantować dochód wystarczający na pokrycie wydatków operacyjnych Funduszu MIKRO. Od powstania, Fundusz Mikro udzielił ponad 130.000 pożyczek na ponad miliard zł, dla 57.000 właścicieli mikro i małych firm. Ponad 60% klientów Funduszu Mikro to stali klienci.

Fundusze Poręczeń Kredytowych (FPK) to kolejny typ instytucji wsparcia, ich głównym zadaniem jest pomoc udzielana podmiotom gospodarczym w zakresie pozyskania finansowania ich działalności.

Pomoc którą świadczą udzielana jest w formie poręczeń dla małych, lecz rozwojowych firm, które nie posiadają wymaganej historii kredytowej bądź wymaganych przez banki zabezpieczeń¹⁷³ Jednostki te można zdefiniować jako: nienastawione na zysk jednostki parabankowe, wspomagające lokalny rozwój społeczno-ekonomiczny. Rozmieszczenie funduszy zależy w głównej mierze od lokalnej aktywności bądź regionalnych organizacji oraz instytucji – przede wszystkim od władz samorządowych i organizacji pozarządowych, które tworzą infrastrukturę wspierania przedsiębiorczości. W Polsce funkcjonuje obecnie 55 funduszy poręczeniowych.

172 M. Mażewska, Lokalne i regionalne fundusze pożyczkowe, [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości … op. cit., s. 285-344.

173 Zasady organizacji i funkcjonowania funduszy poręczeń kredytowych zawierają publikacje: M. Gajewski, Dokumenty organizacyjne funduszy poręczycielskich, Katowice 1995; M. Gajewski, Lokalny Fundusz Poręczeń Kredytowych, Katowice 1995;

M. Gajewski, T. Kiliański, J. Szczucki, Zasady organizacji i funkcjonowania funduszy poręczeń kredytowych, PFPiR MSP, Warszawa 2000.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

180

W Warszawie działają dwa fundusze, natomiast w Radomiu i Wyszkowie po jednym. Mazowiecki Fundusz Poręczeń Kredytowych powstał w 2003 r. z inicjatywy Zarządu Województwa Mazowieckiego w celu wspierania mikro, małych i średnich przedsiębiorstw działających na obszarze Mazowsza.

Udziałowcami Funduszu są jednostki samorządowe, Skarb Państwa oraz zrzeszenia i izby gospodarcze przedsiębiorców.¹⁷⁴

Rola funduszy pożyczkowych oraz poręczeniowych w Polsce staje się coraz ważniejsza pod względem dostarczyciela kapitału dla nowopowstałych oraz najmniejszych firm.

Fundusze kapitału zalążkowego (FKZ) są profesjonalnymi instytucjami specjalizującymi się w inwestowaniu w projekty znajdujące się na etapach seed-up i start-up. FKZ dostarczają relatywnie niewielkie kwoty rynku niepublicznego (do 1mln €), wspomagając tym samym dynamiczny wzrost rynkowej wartości oraz rozwoju kreowanej firmy. Wsparcie FKZ jest rozwiązaniem dla firm nie posiadających zdolności kredytowej oraz wymaganych przez komercyjne banki zabezpieczeń.

Fundusze oferują kapitał o charakterze udziałowym na okres długoterminowy, który wynosi zazwyczaj 3 do 7 lat. Brak obciążenia wpływa na zwiększenie zdolności do utrzymania płynności finansowej w przedsiębiorstwach charakteryzujących się szybkim rozwojem oraz kapitałochłonnością. Kapitał własny tych przedsiębiorstw jest zazwyczaj oparty o środki publiczne, zaangażowanie innych funduszy venture capital oraz zalążkowych a także osób prywatnych. FKZ decydują się na wspólne przedsięwzięcia inwestycyjne z aniołami biznesu i innymi inwestorami finansowymi. Fundusze kapitału zalążkowego powstają często przy uczelniach, angażując również ich kapitał. Wiąże się to ze sprofilowaniem na innowacyjną przedsiębiorczość oraz akademickie przedsiębiorstwa odpryskowe.

W 2012 roku spośród 68 funkcjonujących w Polsce funduszy kapitału zalążkowego aż 25 znajdowało się na terenie Mazowsza, w tym wszystkie w Warszawie. W stosunku do roku 2010 liczba ta zwiększyła się o ponad połowę (2010 – 12 funduszy). Sytuacja ta jest efektem wsparcia w ramach Działania 3.1 PO IG – obecnie ²/₃ wszystkich polskich funduszy kapitału zalążkowego powstało w wyniku tej interwencji.

Średnia wartość kapitału, którym dysponuje FKZ w Polsce wynosi w ok. 10 mln zł. Jest to kwota wystarczająca na przeprowadzenie inwestycji w fazie zasiewu (seed), szczególnie w branżach nie wymagających kosztownego oprzyrządowania. FKZ obejmują w tworzonych spółkach od 25-51%

udziałów. W funduszach pracuje od 3 do 12 pracowników.¹⁷⁵

Sieci aniołów biznesu (SAB)cieszą się rosnącą popularnością. Sieci skupiają prywatne osoby zainteresowane inwestycją posiadanych funduszy w projekty o dużym potencjale rozwojowym.

Aniołowie biznesu finansują i dokapitalizowują obiecujące przedsięwzięcia w ryzykownych fazach seed i start up oraz first stage – są to okresy w których firmy borykają się z brakiem zdolności kredytowej oraz zabezpieczeń. Uzyskując wsparcie doświadczonych inwestorów oraz ich środki finansowe, przedsiębiorstwa otrzymują szanse rozwoju oraz wzrostu wartości rynkowej. Sieci pozwalają skonfrontować projekty z aniołami posiadającymi doświadczenie w danej branży – pozwala to w pełni wykorzystać posiadane kontakty, wiedzę, know-how oraz zmniejszyć ryzyko, oszacować szanse wraz z zagrożeniami dla danego podmiotu gospodarczego. Oferowana pomoc dotyczy kapitału długoterminowego, na okres 3-6 lat, zysk realizowany jest po wyjściu z inwestycji. Inwestor w zamian za kapitał pieniężny oraz wkład intelektualny otrzymuje zazwyczaj mniejszościowy pakiet udziałów.

Aniołowie najchętniej inwestują w swoim regionie, dlatego istotną sprawą jest, by sieci działały w każdym regionie. Pierwsza Polska siec Aniołów Biznesu powstała w 2003 roku. Obecnie funkcjonuje ich w całym kraju 10. W Warszawie zaistniała jedna z pierwszych polskich sieci przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych „Lewiatan” Klub Inwestorów Prywatnych, zdecydowanych

174 Raport SOOIPP Ośrodki przedsiębiorczości 2012

175 Ośrodki przedsiębiorczości 2012, Raport SOOIPP.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

181

wspierać przedsięwzięcia we wczesnej fazie rozwoju z różnych branż – Lewiatan Business Angels (LBA). Inwestorzy zrzeszeni w ramach LBA to najczęściej menadżerowie lub byli przedsiębiorcy.

Wnoszą do spółek którym patronują kapitał w wysokości od 200 tys. zł do 10 mln zł, wiedzę wraz z kontaktami w danej branży. Aniołowie z LBA poszukują działalności posiadających silne zespoły, doświadczenie w danej branży, ważne jest też zorientowanie na innowację produktową, procesową bądź rynkową. Warunkiem rozpoczęcia rozmów jest sporządzenie biznesplanu. Rola LBA sprowadza się do kojarzenia dobrze rokujących firm spełniających pożądane kryteria z inwestorami którzy interesują się wybraną branżą.

Nowym elementem wsparcia dla procesów i działalności innowacyjnych w Polsce jest alternatywny system obrotu akcji na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych – NewConnect. Przedsięwzięcie stanowi próbę budowy rynku dla finansowania młodych spółek technologicznych. Rynek NewConnect stanowi alternatywę dla rynku publicznego, jest przygotowany aby wypełnić lukę kapitałową dla małych firm w fazie rozwoju. Swoją propozycję NewConnect kieruje do podmiotów¹⁷⁶:

 o dużej dynamice wzrostu,

 zarówno dla start-upów, które dopiero budują swoją historię, jak również dla przedsiębiorstw z dłuższą historią ,

 poszukujących kapitału rzędu od kilkuset tysięcy do kilkudziesięciu milionów zł,

 reprezentujących sektory innowacyjne, oparte przede wszystkim na aktywach niematerialnych (np. IT, media elektroniczne, telekomunikacja, biotechnologie, ochrona środowiska, energia alternatywna, nowoczesne usługi),

 z wizją rozwoju.

Do końca 2012 roku na rynek NewConnect weszło 429 spółek o łącznej kapitalizacji 10 804,74 mln zł.

Na dzień 12.04.2013 spółek tych istniało 440, z czego 174 miały swoją siedzibę na Mazowszu.¹⁷⁷

176 http://www.newconnect.pl (dostęp dnia 16.04.2013r.).

177 Tamże.

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

182