12. Potrzeby proinnowacyjne w regionie
12.1 Identyfikacja i analiza potrzeb proinnowacyjnych mazowieckich przedsiębiorstw
12. Potrzeby proinnowacyjne w regionie
Potrzeby proinnowacyjne odnoszą się przede wszystkim do potrzeb przedsiębiorców w zakresie usług i wsparcia w zakresie wdrażania nowych technologii, transferu wiedzy i możliwości wdrażania nowych produktów i rozwiązań. Potrzeby innowacyjne przedsiębiorstw wynikają przede wszystkich z ich potencjału innowacyjnego i konieczności/chęci jego rozwoju. Badanie potrzeb z jednej strony polegało na ocenie przez przedsiębiorców obecnie oferowanych usług i określenia stopnia zainteresowania nimi (wyrażonego faktem korzystania z nich), jak i analizie deklaratywnego zapotrzebowania na określony typ usług.
12.1 Identyfikacja i analiza potrzeb proinnowacyjnych mazowieckich przedsiębiorstw
W pierwszej kolejności dokonano identyfikacji stanu współpracy przedsiębiorstw z ośrodkami naukowymi, a także stopnia korzystania z usług oferowanych przez mazowieckie instytucje wsparcia i instytucjami finansowe. Następnie zdiagnozowano zapotrzebowanie firm na określone typu usług świadczone przez różne podmioty.
Wykres nr 66. Współpraca z ośrodkami naukowymi w dotychczasowej działalności (N=442, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Jak wynika z powyższego wykresu, 65,8% respondentów badania deklarowało brak współpracy z ośrodkami naukowymi w dotychczasowej działalności. W przypadku przedsiębiorstw, które taką współpracę podjęły, najczęściej dotyczyła ona uczelni wyższych (21,1%) i instytucji naukowych (15,1%). Jedynie 6,5% respondentów współpracowała z jednostkami badawczo-rozwojowymi, a 6,8%
nie potrafiła udzielić odpowiedzi na zadane pytanie.
Tabela 54. Współpraca z ośrodkami naukowymi w dotychczasowej działalności w ujęciu subregionalnym (N=442, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
W ujęciu regionalnym współpraca firm z ośrodkami naukowymi najrzadziej występuje w podregionie warszawskim wschodnim – jedynie 20% wszystkich respondentów wskazało, że taką współpracę dotychczas podejmowali. Z kolei współpraca ta najczęściej deklarowana była przez przedsiębiorstwa z subregionu ciechanowsko-płockiego (50%). Z uczelniami wyższymi w największym stopniu
6,5%
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
183
współpracę nawiązywały firmy z podregionu radomskiego (26,7%) oraz podregionu Miasto Stołeczne Warszawa (24,9%). Podobnie w tych dwóch regionach najczęściej nawiązywana była współpraca pomiędzy firmami a instytucjami naukowymi (odpowiednio 20% i 17,2%). Jeśli chodzi o kontakty z jednostkami badawczo-rozwojowymi, to najczęściej podejmowane były one przez przedsiębiorstwa działające w podregionie ciechanowsko-płockim (15,4%) oraz ostrołęcko-siedleckim (12,9%).
Warto zauważyć, że znaczący odsetek badanych firm w dotychczasowej działalności nie współpracował z żadnym ze wskazanych typów ośrodków naukowych. Szczególnie niepokojący jest wysoki odsetek odpowiedzi negatywnych w subregionie stołecznym oraz ościennych – warszawskim wschodnim i zachodnim, zwłaszcza biorąc pod uwagę dużą liczbę i dostępność podmiotów naukowych działających przede wszystkim w Warszawie. Przyczyny takiej sytuacji mogą być różne – od braku potrzeb, poprzez brak wiedzy na temat możliwości nawiązania współpracy, do trudności formalnych (por. dalej).
Wykres nr 67. Korzystanie z usług instytucji wsparcia w dotychczasowej działalności (N=404, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Przeważająca większość przedsiębiorstw – uczestników badania (74,7%) nie korzystała z usług instytucji wsparcia w dotychczasowej działalności. W przypadkach deklaracji korzystania z takiej pomocy, najczęściej wskazywano ośrodki szkoleniowo-doradcze, z usług których skorzystało 8,9%
pytanych, oraz agencje rozwoju regionalnego – 8,4% wskazań. W minimalnym stopniu korzystano z usług stowarzyszeń zawodowych, w tym izby gospodarczej i rzemieślniczej, parków przemysłowych i technologicznych oraz izb przemysłowo-handlowych. Wśród innych instytucji, z usług których korzystali przedsiębiorcy, wskazywano firmy konsultingowe oraz PARP.
0,8%
0,8%
1,3%
1,6%
1,8%
7,9%
8,4%
8,9%
74,7%
0% 20% 40% 60% 80%
stowarzyszenia zawodowe, w tym izby gospodarcze i rzemieślnicze
parki przemysłowe i technologiczne inkubatory przedsiębiorczości izby przemysłowo-handlowe inne nie wiem/ trudno powiedzieć agencje rozwoju regionalnego ośrodki szkoleniowo-doradcze żadne
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
184
Wykres nr 68. Przyczyny niekorzystania z usług instytucji wsparcia (N=144, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Najczęściej wskazywaną przyczyną niekorzystania z usług instytucji wsparcia były uciążliwe procedury współpracy, co zadeklarowało 29,1% rozmówców. Nieco mniej respondentów (28%) uznało, że przyczyną taką jest nieadekwatność usług instytucji wsparcia do potrzeb przedsiębiorców, a niecałe 26% wskazało na brak informacji o funkcjonowaniu i ofercie tych instytucji. Należy tutaj jednak zaznaczyć, że jedynie marginalny odsetek respondentów wskazał jako przyczynę fakt zbyt małej liczby instytucji wsparcia w województwie. W świetle wcześniejszych danych pokazuje to, że mazowieccy przedsiębiorcy mają świadomość, iż w ich otoczeniu funkcjonują różnego rodzaju podmioty oferujące wsparcie, jednak jest ono w ich odczuciu nieadekwatne do potrzeb. Warto podkreślić również, iż niemal ¼ badanych przedsiębiorstw wcale nie miała potrzeby korzystania z usług instytucji wsparcia.
Wykres nr 69. Zakres korzystania z usług instytucji wsparcia (N=127, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
1,1%
zbyt mała ilość instytucji wsparcia w województwie niskie kompetencje instytucji w obszarze transferu technologii inne brak środków na inwestycje związane z uzyskaną pomocą nie wiem/ trudno powiedzieć zbyt wysokie koszty usług brak potrzeb brak informacji o ich funkcjonowaniu i ofercie nieadekwatność usług do potrzeb dostęp do informacji o nowych technologiach stosowanych na
rynku w danej branży
dostęp do informacji o rynkach międzynarodowych celem eksportu pomoc w ocenie technologii i możliwości wprowadzania zmian
w zakresie produktu, usługi, procesów
dostęp do informacji o technologiach oferowanych przez instytucje naukowe i badawczo-rozwojowe
doradztwo i konsultacje biznesowe szkolenie menedżerów i personelu przedsiębiorstwa pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
185
Z przedstawionego wykresu wynika, że respondenci najczęściej korzystali z usług instytucji wsparcia w zakresie pomocy w pozyskiwaniu środków finansowych (45,8%) oraz ze szkolenia menedżerów i personelu przedsiębiorstwa (36,1%). Również doradztwo i konsultacje biznesowe (16,7%) stanowiły istotny zakres korzystania z usług instytucji wsparcia. Najmniejszą popularnością wśród przedsiębiorstw cieszyły się usługi z zakresu pomocy w rozwoju wzornictwa (1,4% wskazań) oraz tworzenia biznesplanów (2,8%).
Tabela 55. Zakres korzystania z usług instytucji wsparcia w ujęciu subregionalnym (N=127, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie CATI.
W ujęciu subregionalnym ogólnie trudno dostrzec znaczące różnice w zakresie, w jakim przedsiębiorstwa korzystały z usług instytucji wsparcia. Przedsiębiorcy zwracali się do tego typu podmiotów przede wszystkim po pomoc w pozyskaniu środków finansowych, przy czym najczęściej miało to miejsce w podregionie ostrołęcko-siedleckim i radomskim (po 75%), a najrzadziej w podregionie Miasto Stołeczne Warszawa (27,3%). Z kolei w zakresie wyszukiwania partnerów biznesowych najbardziej aktywni byli przedsiębiorcy z podregionu warszawskiego zachodniego
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
186
(33,3%), natomiast najmniej – z podregionów ostrołęcko-siedleckiego oraz Miasto Stołeczne Warszawa (brak wskazań).
Istotnym z punktu widzenia przedmiotowego badanie było nie tylko określenie stopnia korzystania z usług oferowanych przez instytucje wsparcia, ale także zdiagnozowanie poziomu zainteresowania nimi.
Wykres nr 70. Zainteresowanie usługami instytucji wsparcia – deklaracje przedsiębiorców (N=1200, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Największa liczba respondentów (53,9%) zainteresowana jest uzyskaniem pomocy w pozyskiwaniu środków finansowych, co świadczy o dominujących potrzebach finansowych przedsiębiorstw. Kolejną ważną dla przedsiębiorców usługą jest wyszukiwanie partnerów biznesowych – odpowiedź tę wskazało 39,1% ankietowanych osób. Również promowanie działalności przedsiębiorstwa (28,6%), szkolenie menedżerów i personelu przedsiębiorstwa (25,3%) oraz doradztwo i konsultacje biznesowe (23,4%) stanowiły stosunkowo istotny procent wskazań. Bardzo małym natomiast zainteresowaniem cieszyły się takie usługi, jak: tworzenie systemów kontroli i zapewnienia jakości (4,2%), pomoc w organizacji przedsiębiorstwa (3,6%) oraz pomoc w rozwoju wzornictwa, pomoc w zarządzaniu finansami, kontroli finansowej (po 2,1%). Z kolei 7,3% ankietowanych w ogóle nie potrafiło wskazać, jakimi usługami instytucji wsparcia byliby zainteresowani, co może świadczyć o braku wiedzy, jakie usługi są oferowane bądź też o braku zidentyfikowanych potrzeb w tym zakresie.
0,3% dostęp do informacji o technologiach oferowanych przez
instytucje naukowe i badawczo-rozwojowe dostęp do informacji o rynkach międzynarodowych celem
eksportu
żadnymi pomoc w ocenie technologii i możliwości wprowadzania
zmian w zakresie produktu, usługi, procesów pomoc w sprzedaży i marketingu pomoc w rozwoju nowego produktu/technologii/usługi dostęp do informacji o nowych technologiach stosowanych
na rynku w danej branży
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
187
Obok instytucji wsparcia przedsiębiorcy mogą korzystać także z różnorodnych usług świadczonych przez instytucje finansowe. Szczegóły odnośnie stopnia korzystania z oferty tego typu podmiotów przedstawiono na poniższym wykresie.
Wykres nr 71. Korzystanie z usług instytucji finansowych(N=368, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Prawie 55% respondentów nie korzystała dotychczas z usług instytucji finansowych. Największym zainteresowaniem respondentów cieszą się usługi oferowane przez banki oferujące kredyty i pożyczki dla przedsiębiorstw, z których skorzystało 37% respondentów. Drugą ważną grupą usług, z których korzystały firmy, są te oferowane przez instytucje dysponujące środkami unijnymi – 13,4% wskazań.
Jedynie kilka procent respondentów korzystało z usług funduszy pożyczkowych i poręczeniowych (2,3%), natomiast żadne z badanych przedsiębiorstw nie skorzystało dotychczas z oferty instytucji typu fundusze seed capital i venture capital.
Wykres nr 72. Zakres usług instytucji finansowych, z których korzystali przedsiębiorcy (N=178, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Blisko 50% respondentów korzystało z usług instytucji finansowych w zakresie preferencyjnych kredytów i pożyczek, natomiast niemal połowa mniej – z dotacji na rozwój przedsiębiorstwa.
Oprócz korzystania z usług oferowanych przez instytucje finansowe przedsiębiorcy mogli korzystać również z różnego rodzaju instrumentów polityki finansowej.
2,3%
13,4%
37,0%
54,5%
0% 20% 40% 60%
fundusze pożyczkowe i poręczeniowe instytucje dysponujące środkami unijnymi banki oferujące kredyty i pożyczki dla przedsiębiorstw żadne
1,3%
2,0%
3,3%
4,6%
7,2%
10,5%
13,2%
25,7%
49,3%
0% 20% 40% 60%
dotacje na rozwój współpracy z zagranicą inne dofinansowanie na założenie działalności gospodarczej dofinansowanie do doradztwa i konsultacji oraz szkoleń dla
pracowników
nie wiem/ trudno powiedzieć poręczenia, gwarancje dotacje na promocję i podniesienie innowacyjności firmy dotacje na rozwój przedsiębiorstwa (np. zakup maszyn,
sprzętu itp.)
preferencyjne kredyty i pożyczki
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
188
Wykres nr 73. Korzystanie z instrumentów polityki finansowej przy wdrażaniu innowacji (N=191, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Bardzo duża grupa respondentów, ponad 70%, nie korzystała z żadnych instrumentów polityki finansowej przy wdrażaniu innowacji. Ogólnie tego typu narzędzia jedynie w niewielki stopniu są popularne wśród przedsiębiorców, co może być spowodowane tym, że aby z nich skorzystać, trzeba niejednokrotnie spełnić dodatkowe wymagania.
Wykres nr 74. Wsparcie finansowe oczekiwane przez przedsiębiorców w kontekście tworzenia/wprowadzania innowacji w firmie (N=368, możliwość wielokrotnego wyboru)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CATI.
Mazowieccy przedsiębiorcy przy tworzeniu czy też wprowadzaniu innowacji w firmie najbardziej oczekiwaliby wsparcia finansowego w postaci ulg podatkowych i subsydiów (51,4% wskazań). Istotne dla firm byłyby również uproszczone procedury starania się o środki na działalność innowacyjną (47,8%) oraz dopłaty dotyczące promocji i innowacji firmy (41,6%). Wśród innych typów wsparcia finansowego przedsiębiorcy wskazywali dopłaty do szkoleń pracowników oraz dostęp do kapitału zagranicznego. W powyższym zakresie odnotowano brak istotnych zróżnicowań w odniesieniu do wielkości firmy i subregionów. uproszczenie procedur starania się o środki na
działalność innowacyjną
ulgi podatkowe i subsydia
Badanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013
189