Asyryjskie partie

Pierwsza asyryjska partia polityczna powstała w Syrii. Asyryj-ska Organizacja Demokratyczna (Mtakasta Demoqrateta Atureta, ADO) została powołana do życia w 1957 roku przez garstkę asyryj-skich intelektualistów i politycznych działaczy dążących do stwo-rzenia odrębnego państwa asyryjskiego. Z początku działająca taj-nie ADO z czasem przekształciła się w światowy ruch z własnym newsletterem i jawnymi zgromadzeniami232. Choć syryjski rząd starał się rozprawić z zakazanymi formami nacjonalizmu, jednak dopuszczał większy margines wolności i demokracji w porówna-niu z Turcją233. Trzy asyryjskie/aramejskie partie działają w Liba-nie: utworzona w 1978 roku Szuraja, związana przez lata z maro-nickim politykiem Baszirem al-Dżumajjilem, która obecnie popiera utworzenie asyryjskiego państwa w północnym Iraku234, Aramej-ska Organizacja Demokratyczna (Aramean Democratic

Organiza-tion, ArDO) działająca od 1988roku235 oraz Syryjska Partia Jedności (Syriac Union Party, SUP) powstała w 2005 roku236.

230 1 kwietnia, Ha b-Nisan, stare pogańskie mezopotamskie święto traktowane jest w nim jako Nowy Rok, co dla syryjskich ortodoksów oznacza poganizację chrze-ścijańskiego syryjskiego kalendarza, w którym Nowy Rok wypada 1 paździer- nika. Ibidem, s. 102.

231 Podobnie uważał Leszek Dzięgiel, który pisał o asyrianizmie jako o micie po-litycznym manipulującym w świadomości wyznawców faktami historycznymi w celu osiągnięcia doraźnych celów i spełnienia aktualnych tęsknot społecznych.

Idem, Współcześni Asyryjczycy: nowy obszar badań etnografa?…, s. 103.

232 Choć w latach 70. i 80. XX wieku władze szwedzkie uznawały ADO za or-ganizację terrorystyczną, to 50. rocznica jej powstania była hucznie obchodzona w 2007 roku w Södertälje. J. Mack, op. cit., s. 48.

233 Ibidem, s. 49.

234 Https://www.lebanese-forces.com/.

235 Http://www.aramaic-dem.org/.

124 Współczesna diaspora asyryjsko-aramejska w Szwecji Jednak to Irak jest krajem, gdzie działa najwięcej partii asyryj-skich, przy czym ich mnogość nie jest dowodem na siłę, a raczej na słabość spowodowaną brakiem narodowej solidarności. Przez kilkadziesiąt lat funkcjonował swoisty podział: iraccy Asyryjczycy zamieszkujący miasta popierali Arabów, a ich rodacy z prowincji sympatyzowali z ruchem kurdyjskim. Jednak po inwazji amery-kańskiej w 2003 roku nie da się już jednoznacznie określić, kogo popierają Asyryjczycy237.

Historycznie wielu Asyryjczyków było członkami utworzonej w 1934 roku Irackiej Partii Komunistycznej ze względu na jej anty-reżimowy charakter. Niektórzy pełnili w tej partii prominentne ro-le. Asyryjczycy stworzyli również kilka etnicznych ruchów opozy-cyjnych, które dążyły do obalenia reżimu basistowskiego. Były to asyryjskie odpowiedniki Irackiego Frontu Turkmeńskiego, Kurdyj-skiej Partii Demokratycznej oraz Patriotycznej Unii Kurdystanu238. Wśród asyryjskich partii w Iraku wyróżnia się Demokratycz-na Partia Beth Nahrain (Bet-Nahrain Democratic Party, BNDP). W 1970 roku powstał Asyryjski Ruch Narodowy Beth Nahrain, któ-rego celem ostatecznym było ustanowienie autonomicznego pań-stwa dla Asyryjczyków w Beth Nahrain, tj. Iraku. Sześć lat później przekształcił się w Demokratyczną Partię Beth Nahrain, również dążącą do powstania autonomicznego państwa na starożytnych ziemiach Beth Nahrain239. Daleko bardziej radykalna jest Asyryj-ska Partia Narodowo-Progresywna (Assyrian Progressive

Nationa-list Party, APNP). Według niej Kurdowie nie są odrębnym etnosem,

Irak zaś jest wyłącznie asyryjską ojczyzną – jeśli Kurdowie mają mieć w ogóle jakąś ojczyznę, to w granicach asyryjskiego państwa, może w Iranie240.

Największy sukces spośród wszystkich partii asyryjskich w Ira-ku odniósł Asyryjski Ruch Demokratyczny (Assyrian

Democra-tic Movement, ADM). Stworzony w 1979 roku, ADM opowiada się

za wolnym, demokratycznym Irakiem oraz uznaniem praw naro-dowych Asyryjczyków241. Jego ideologia to w dużej mierze synteza

237 V. Petrosian, op. cit., s. 124–125.

238J.E. Lewis, op. cit., s. 54.

239 Http://www.bet-nahrain.org/.

240 J.E. Lewis, op. cit., s. 55.

wcześniejszej asyryjskiej świadomości kulturowej z Urmii w Iranie oraz Harput w Turcji. ADM, podobnie jak BNDP, wzywa do jedno-ści między Asyryjczykami242, ale w odróżnieniu od BNDP nie dąży do stworzenia autonomicznego państwa asyryjskiego. To pragma-tyczne ugrupowanie, które od 1982 roku walczyło z reżimem ba-sistowskim ramię w ramię z Kurdami243. W 1990 roku ADM przy-łączył się do Irackiego Frontu Kurdystanu (IKF), stając się jedyną niekurdyjską organizacją w jego ramach. Wybory parlamentarne w Kurdystanie w 1992 roku były probierzem stabilności stosunków asyryjsko-kurdyjskich. Iraccy Asyryjczycy nie tylko wzięli w nich udział i zajęli przeznaczone im miejsca, ale pokazali duże wsparcie dla kurdyjskich przywódców244. W uznaniu dla ich lojalności kur-dyjski parlament uznał oficjalnie w grudniu 1996 roku dwa świę-ta: 7 sierpnia na pamiątkę ofiar Simele (Dzień Męczenników) oraz 1 kwietnia, czyli Akitu – Asyryjski Nowy Rok245.

Przewodniczący ADM, Yonadam Kanna, długo był na celow-niku służb Saddama Husajna – został nawet skazany zaocznie-na śmierć; wielu członków ruchu trafiło do więzienia i zostało poddanych torturom246. Jednak na skutek lobbowania ze strony asyryjskich Amerykanów oraz republikańskiego kongresmena

242 W tym celu od 2003 roku promuje nazwę „Chaldo-Asyryjczycy”, która du-żo lepiej przyjęła się w Iraku niż w diasporze. V. Petrosian, op. cit., s. 117–118; A. Boháč, op. cit., s. 69.

243 M. Galletti, Kurdistan: A Mosaic of Peoples, „Acta Kurdica. The International Journal of Kurdish and Iranian Studies”, Vol. 1, 1994, s. 49.

244 Kiedy Saddam najechał na Kuwejt i został pokonany, duża część irackiego Kurdystanu stała się de facto autonomiczna jako strefa zakazu lotów wymuszo-na przez Zachód. Pod kurdyjską kontrolą, wiele asyryjskich miasteczek i wsi uzbroiło się i powołało własne milicje. Od 1992 roku pięciu członków lokalne-go parlamentu kurdyjskielokalne-go to Asyryjczycy. Nie zmienia to faktu, że asyryjscy przywódcy i obrońcy praw człowieka protestują przeciw złemu traktowaniu Asy-ryjczyków przez Kurdów, przywołując różne pogwałcenia praw. W międzycza-sie Asyryjczycy próbują wzmocnić swoją kulturalną autonomię pod kurdyjską władzą, ale nic z tego nie wychodzi. W. Phares, Are Christian Enclaves the

Solu-tion? Disappearing Christians of the Middle East, „Middle East Quarterly”, Vol. VIII,

No. 1, zima 2001.

245 G.B. Teule, Christians in Iraq: An analysis of some recent political developments, „Der Islam” 88, 2012, s. 182.

246 W basistowskim Iraku Asyryjczycy niejednokrotnie byli pod obserwacją nie z powodu swojej religii (chrześcijańscy Ormianie cieszyli się przecież spoko-jem), lecz ze względu na żądania terytorialne – podobnie jak Kurdowie stanowili zagrożenie dla reżimu. Szczegółowo o prześladowaniach politycznych członków ADM zob. S. Donabed, Iraq and the Assyrian…, s. 188 i 270.

126 Współczesna diaspora asyryjsko-aramejska w Szwecji Henry’ego Hyde’a, prezydent George W. Bush mianował ADM oficjalnie uznanym irackim ruchem opozycyjnym i podjął decyzję o finansowym wsparciu dla tej partii (na mocy art. 4 i 5 Irackiego Aktu Wyzwolenia z 1998 roku)247. Kanna zachęcał USA, by zaata-kowały Saddama Husajna: „Jeśli nie zaatakujecie, przyczynicie się do cierpień irackiego ludu. Do zbudowania terroryzmu i zagroże-nia przyszłymi atakami”248. W pierwszych oficjalnych wyborach, w których Asyryjczycy wzięli udział już po inwazji amerykańskiej, to jest tych z 30 stycznia 2005 roku do Konstytuanty, został wybra-my tylko jeden chrześcijanin – Yonadam Kanna249.

Działalność polityczna i kulturalna Asyryjczyków w ramach ADM była wspomagana przez Światowy Związek Asyryjczyków (Assyrian

Universal Alliance, AUA) powołany do życia we Francji 1968 roku250, od 1991 roku będący członkiem Organizacji Narodów i Ludów Nie-reprezentowanych (Unrepresented Nations and Peoples Organization, UNPO)251. Choć do 1992 roku status AUA jako organizacji patronac-kiej został podważony przez wszystkie asyryjskie partie polityczne, to ze względu na luźne powiązania między AUA a ADM Asyryjczycy w Iraku byli na cenzurowanym – jako kolaboranci z siłami zewnętrz-nymi. Ponadto iracki rząd szpiegował swoich asyryjskich obywateli i monitorował ich aktywności w USA i Europie252.

2.13. Podsumowanie

W XXI wieku Asyryjczycy/Aramejczycy żyjący na Bliskim Wschodzie są rozdzieleni granicami państw narodowych: Syrii, Li-banu, Turcji, Iraku oraz Iranu. Mówią różnymi językami i należą do różnych Kościołów – głównie Asyryjskiego Kościoła Wschodu, Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego oraz Chaldejskiego Kościo-ła Wschodu. Tradycyjnie każdy z tych Kościołów postrzegał siebie

247 J.E. Lewis, op. cit., s. 55.

248 „The Modesto Bee”, 28.09.2002. Cyt. za J.E. Lewis, op. cit., s. 55.

249 F. Gasparini, M. Tosco, op. cit., s. 195.

250 Na pierwszym spotkaniu postanowiono o ustanowieniu 1 kwietnia obcho-dami starożytnego Asyryjskiego Nowego Roku oraz przyjęto kalendarz asyryj-ski zaczynający rachubę czasu od 4750 rok p.n.e. Zob. W. Heinrichs, The modern

Assyrians – Name and Nation, [w:] Semitica: Serta Philologica Constantino Tsereteli dictata, red. R. Contini, F.A. Pennacchietti, M. Tosco, Torino 1993, s. 100.

251 A. Boháč, op. cit., s. 70.

jako etnoreligijną wspólnotę, grupę czy nawet naród. Przywódcy religijni nie mieli ochoty dzielić się władzą ze świeckimi, a tym bardziej ze świeckimi członkami siostrzanych Kościołów. Choć o narodzinach asyryjskiego nacjonalizmu można mówić już pod koniec XIX wieku, to nie zdołał on – mimo dużej popularności po I wojnie światowej – stać się jedyną ideologią wspólnoty. W drugiej połowie XX wieku w diasporze pojawił się konkuren-cyjny projekt aramejski; na początku XXI wieku wyraźny jest też separatyzm chaldejski. To w dużej mierze przez autopercepcję jako millet, Asyryjczykom/Aramejczykom nie udało się przezwy-ciężyć różnic religijnych, stworzyć narodowej jedności i w rezul- tacie państwa narodowego – mimo że idea w pewnych kręgach jest wciąż żywa.

Wydarzenia tzw. Arabskiej Wiosny oraz działalność tzw. Pań-stwa Islamskiego dotkliwie dotknęły wspólnotę, zwłaszcza w Syrii oraz Iraku, i spowodowały jeszcze większe jej rozproszenie. Część Asyryjczyków/Aramejczyków zdecydowała się na ucieczkę do Kur- dyjskiego Okręgu Autonomicznego, gdzie panują najlepsze w re-gionie warunki dla rozwoju życia społeczno-politycznego; inni przedostali się do Turcji lub Libanu, jeszcze inni dołączyli do rodzin na Zachodzie. Kilkanaście tysięcy wybrało na nowy dom Szwecję.

Diaspora asyryjsko-aramejska w Szwecji: