Powody emigracji do Szwecji

Raporty szwedzkich urzędów pokazują, że starający się o azyl Asyryjczycy/Aramejczycy nie precyzowali zwykle powodów swo-jej emigracji z Bliskiego Wschodu, poza ogólnym stwierdzeniem, że uciekają przed prześladowaniami. W istocie niektórzy Asyryj-czycy i ChaldejAsyryj-czycy z Iraku, zwłaszcza ci, którzy byli zaangażowa-ni polityczzaangażowa-nie, np. jako pisarze czy redaktorzy, mogli obawiać się represji ze strony reżimu basistowskiego9. Również w czasie wojen i konfliktów na Bliskim Wschodzie łatwo było postradać życie mi-mo neutralności. Syryjscy ortodoksi z Turcji twierdzili, że ich ży-cie było zagrożone w ojczyźnie z powodu religii; ci z Libanu mó-wili o wojnie domowej10. Naures Atto cytuje typowe wyjaśnienie składane w Szwecji przez nowo przybyłych z Turcji: „zabijali nas” (aram. ktellalan), ukazując wyraźny podział na nas (chrześcijan) oraz ich (muzułmanów)11. Ponadto tym, którzy zwlekali z wyjaz-dem, trudno było żyć wśród pustych domów sąsiadów lub pośród samych Kurdów czy Turków12. Ibrahim Sirkeci konceptualizuje środowisko niepewności jako „zestaw czynników wymuszających

6 Södertälje Kommun – statystyki na rok 2013 [w posiadaniu autorki].

7 Wywiad z burmistrz Södertälje, Södertälje, 3 czerwca 2014.

8 S. Lundgren, The Assyrians – From Nineveh to Södertälje, Lulu (USA) 2016, s. 80.

9 Ch. J. Spurlock, From the Tigris to the rouge: An exploratory study of Chaldean

gendered ethnicity and gender transition [praca doktorska], East Lansing (MI, USA)

2010, s. 67.

10 A. Rabo, op. cit., s. 184.

11 N. Atto, op. cit., s. 186.

12 Niektóre asyryjskie/aramejskie rodziny decydowały się na emigrację z Tur Abdinu do Europy m.in. po to, by zwiększyć szanse swych córek na poznanie i po-ślubienie rodaka. B. Arikan, Assyrian Transnational Politics: Activism From Europe

Towards Homeland [praca magisterska], Ankara 2011, https://etd.lib.metu.edu.tr/

wyjazd” (ang. set of push factors)13. Niepewność stojąca za migracją Asyryjczyków/Aramejczyków miała dwa wymiary – materialny (oznaczający brak dostępu do edukacji, służby zdrowia, intratnych zawodów) i niematerialny (rozumiany jako niemożność swobodne-go wyrażania swojej tożsamości kulturalnej i językowej)14.

Bliskowschodni chrześcijanie zakładali, że świat wie dosko-nale o ich trudniej sytuacji, europejscy chrześcijanie zaś czekają z otwartymi ramionami gotowi im pomóc. W odróżnieniu od in-nych imigrantów, którzy marzyli o jak najszybszym powrocie do swych ojczyzn, Asyryjczycy/Aramejczycy deklarowali, że Szwecja jest ich nowym domem, bo jako mniejszość chrześci-jańska nie mają żadnych szans na Bliskim Wschodzie. Nie mogli zrozumieć, dlaczego rdzennym Szwedom było to obojętne, że są wyznawcami tej samej religii15. Tymczasem Szwecja, która otwo-rzyła przed nimi drzwi, była na drodze do realizacji własnej utopii, w której chrześcijaństwo nie odgrywało znaczniejszej roli. Pierw-sza fala asyryjskich/aramejskich przybyszów ze zdziwieniem skon-statowała w latach 70. XX wieku, że w oczach Szwedów stanowi najmniej chętnie witaną grupę imigrantów – ze względu na swoje bliskowschodnie zwyczaje16.

Dziś Asyryjczycy/Aramejczycy żyjący w Szwecji rzadko mówią o sobie jako o ofiarach, jednak motyw prześladowań pojawia się sporadycznie w ich rozmowach z etnicznymi Szwedami – zwłasz-cza, gdy chcą usprawiedliwić porzucenie swoich ojczystych ziem. Na przykład 27-letni, urodzony w Szwecji asyryjski respondent, czuł, że musi podkreślić swoją szwedzką tożsamość zaraz po tym, jak mówił o Syrii, kraju, z którego wyemigrowali jego rodzice, ja-ko o swojej ojczyźnie: „Jedną z przyczyn, dla których jestem tutaj, a nie w naszym kraju, są prześladowania chrześcijan. To dlatego tu jestem. Ale jestem Szwedem”.

Z kolei wychowany w Szwecji 31-letni Chaldejczyk, który opu-ścił Irak jako dziecko w 1990 roku, odwiedził ten kraj w 2014 roku, by nakręcić film dokumentalny o położeniu swoich współwyznawców.

13 I. Sirkeci, War in Iraq: Environment of Insecurity and International Migration, „International Migration”, Vol. 43, No. 4, 2005, s. 201.

14 A. İçduygu, D. Romano, I. Sirkeci, The ethnic question in an environment

of insecurity: the Kurds in Turkey, „Ethnic and Racial Studies”, Vol. 22, No. 6, 1999,

s. 991–1010.

15 A. Rabo, op. cit., s. 184.

132 Współczesna diaspora asyryjsko-aramejska w Szwecji Uderzyły go analogie pomiędzy sytuacją w latach 90. XX wieku, gdy toczyła się wojna między Irakiem a Iranem, i obecną, choć we-dług niego aktualny konflikt miał podłoże czysto religijne:

Poleciałem do Iraku, do Ankawy. Zobaczyłem tam straszne rzeczy. Lu-dzie żyli w namiotach, w obskurnych budynkach. W ogóle nie mieli łazie-nek. Tylko trzy–cztery toalety na setki ludzi. Okropne... Gdy udaliśmy się do obozu, było akurat po deszczu – padało całą noc. Wszystko było w bło-cie. Woda wlewała się do namiotów. Ludzie nie mogli spać. To było okrop-ne. Kiedy zobaczyłem te namioty, przypomniałem sobie, jak uciekaliśmy z Iraku do Turcji. My też przenosiliśmy się z obozu do obozu, też spaliśmy w namiotach. Zacząłem przypominać sobie wszystko przez co przeszedłem. Spaliśmy w namiotach przez sześć miesięcy. Przypomniałem to sobie i myślałem „To dzieje się znów!” Kiedy uciekliśmy z Iraku, to był konflikt po-lityczny. Teraz jest religijny. Islam prawdziwie prześladuje chrześcijaństwo. Na pytanie w ankiecie DIMECCE o przyczyny emigracji do Szwecji, więcej niż połowa respondentów odpowiedziała, że jest nią polityczna sytuacja w ojczyźnie, jedna czwarta wskazała na chęć dołączenia do członków rodzin, którzy już wcześniej przy-byli do Szwecji, jedna piąta na sytuację ekonomiczną w ojczyźnie, podobna liczba możliwość otrzymania statusu azylanta (można było wybrać więcej niż jedną odpowiedź). Tylko 13 proc. respon-dentów przyznało się do emigracji zarobkowej. Te dane powin-ny zostać potraktowane z dużą ostrożnością, niektórzy rozmówcy uczciwie stwierdzali, że do emigracji zmusiła ich bieda w krajach pochodzenia, i tylko udawali uchodźców, by dostać się do Szwecji. Choć elektroniczna forma ankiety gwarantowała pełną anonimo-wość, woleli wskazać inne przyczyny niż (tylko) poszukiwanie pra-cy – kilka osób przyznało mi się do tego w wywiadach.

Wykres 2 Powody emigracji do Szwecji (respondentów lub ich rodziców)

Ogólną sytuację bliskowschodnich chrześcijan w Szwecji moż-na określić jako dobrą, choć zależy omoż-na od wielu czynników, m.in. społeczno-ekonomicznego kapitału danej rodziny, kraju pochodze-nia, czasu, który minął od momentu przybycia do Szwecji. Z jed- nej strony spotkać można asyryjskich/aramejskich bogaczy zamiesz- kujących wille w śródziemnomorskim stylu skupione w dzielnicy Lina Hage w Södertälje17, z drugiej strony wielu uboższych Asy-ryjczyków/Aramejczyków mieszka w tworzących swoiste getta wieżowcach (choć tereny wokół tychże są czyste i zielone, całe dzielnice zaś bardzo odbiegają od polskiego wyobrażenia tzw. gett etnicznych). Dopiero co przybyli z Bliskiego Wschodu muszą się często zadowolić prowizorycznymi warunkami zapewnionymi przez szwedzki rząd bądź swoje rodziny.

3.2. Historia asyryjskiej/aramejskiej emigracji