• Nie Znaleziono Wyników

Bogdan KRAWIEC (1944–2003)

W dokumencie Statystycy polscy. Biogramy (Stron 196-200)

Profesor Bogdan Krawiec urodził się 6 czerwca 1944 roku w Piotrkowie Trybunalskim, w rodzinie chłopskiej. Po ukończeniu liceum ogólnokształcącego w Piotrkowie Try-bunalskim w roku 1962 rozpoczął naukę w Studium Nauczycielskim nr 1 w Łodzi, na kierunku matematyczno-fizycznym. Studium ukończył w roku 1964 i po zdaniu egzaminów wstępnych został przyjęty na Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii Uni-wersytetu Łódzkiego. W roku 1969 ukończył studia na kierunku fizyki teoretycznej UŁ i otrzymał dyplom magistra. Od 1 października 1969 roku podjął pracę w Wyższej Szkole Rolniczej w Szczecinie na stanowisku asystenta, a następnie starszego asy-stenta w Zakładzie Matematyki.

W roku 1976 na Wydziale Rolniczym Akademii Rolniczej w Szczecinie obronił pracę doktorską Optymalizacja struktury produkcji roślinnej przy wykorzystaniu

programo-wania stochastycznego i uzyskał stopień doktora nauk rolniczych – specjalność

eko-nometria. W pracy zastosował modele E, V i VE programowania stochastycznego do jednorocznego planowania produkcji roślinnej przedsiębiorstwa rolnego. Wszystkie modele miały losową funkcję celu z liniowymi zdeterminowanymi ograniczeniami. Wykazał, że najbardziej przydatne w planowaniu mogą być modele VE, dzięki którym można znacznie ograniczyć niepewność realizacji planu, przy jednoczesnym utrzy-maniu wysokiej wartości jego realizacji. Dodatkowo przedstawił praktyczny przykład planowania produkcji roślinnej w wybranej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej woje-wództwa szczecińskiego.

W kolejnych latach nadal prowadził badaniach nad wykorzystaniem metod progra-mowania stochastycznego w planowaniu produkcji przedsiębiorstw rolnych. Ich ce-lem była adaptacja modeli programowania stochastycznego z losową funkcją celu do jednorocznego i wieloletniego planowania produkcji rolniczej przedsiębiorstw rolnych. Udowodnił, że nieznaczne obniżenie wartości oczekiwanej dochodu w

sto-sunku do maksymalnej wartości oczekiwanej dochodu z produkcji roślinnej i jed-noczesna minimalizacja wariancji dochodu powodują znaczne ograniczenie ryzyka w produkcji roślinnej przedsiębiorstwa („Prace IBS PAN” 1981, nr 75). Następnie z J. Kopeciem opracował oryginalną wersję modelu P programowania stochastycznego („Przegląd Statystyczny” 1982, nr 3/4), w której optymalizuje się prawdopodobień-stwo realizacji planu produkcji roślinnej w przedsiębiorstwie rolnym. Ponadto, w celu dostarczenia parametrów do budowy modeli programowania stochastycznego, przebadał typy rozkładu plonów w przedsiębiorstwach rolnych Pomorza Zachodnie-go oraz oszacował parametry rozkładu plonów i macierz kowariancji plonów czterna-stu głównych upraw tego regionu.

Innym nurtem badań prof. B. Krawca były zagadnienia ryzyka w planowaniu produkcji przedsiębiorstw rolnych. Badania te miały na celu poznanie i skwantyfikowanie wy-branych czynników ryzyka w produkcji rolniczej oraz kompensację przejawów ryzyka w planach produkcji przedsiębiorstw poprzez ocenę wielkości zagrożeń i tworzenie rezerw. Opracował oryginalną metodę planowania rezerw pasz w przedsiębiorstwach rolnych („Zagadnienia Ekonomiki Rolnej” 1983, nr 3), oszacował współczynniki ryzyka oraz wielkość niezbędnych rezerw w zakresie pasz objętościowych i zbóż paszowych dla regionu Pomorza Zachodniego. Skwantyfikował wielkość wpływu wahań plonów w wybranych przedsiębiorstwach rolnych województwa szczecińskiego na ryzyko w produkcji mleka (ok. 60% wahań w produkcji mleka spowodowane jest wahaniami plonów roślin pastewnych). Oszacował rozkład prawdopodobieństwa występowania przymrozków wiosennych dla oceny zagrożenia roślin ciepłolubnych, określił wiel-kość wpływu opadów, średnich temperatur miesięcznych oraz długości zalegania pokrywy śnieżnej na plony wybranych roślin Pomorza Zachodniego.

Innym obszarem badań prowadzonych przez B. Krawca były problemy związane z modelowaniem organizacji przedsiębiorstwa rolnego. Wykorzystał w nich analizę systemową do modelowania procesów informacyjno-decyzyjnych w przedsiębior-stwie rolnym. Opracował matematyczny model podsystemu produkcji roślinnej jako głównego podsystemu zasilającego w przedsiębiorstwie rolnym. Następnie zajął się metodami sterowania produkcją w przedsiębiorstwie rolnym z wykorzy-staniem metod sterowania optymalnego. Celem było opracowanie modeli i algo-rytmów sterowania produkcją, wspomagających proces zarządzania w przedsię-biorstwie rolnym. Opracował modele sterowania w wyodrębnionym podsystemie produkcji roślinnej.

W roku 1985 B. Krawiec opublikował rozprawę habilitacyjną pod tytułem Sterowanie

produkcją roślinną w przedsiębiorstwie rolnym (Wyd. Uczelniane AR w Szczecinie). Na

jej podstawie w roku 1986 na Wydziale Rolniczym AR w Szczecinie uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk rolniczych w zakresie ekonometrii. W pracy zastoso-wał dyskretny model sterowania optymalnego do sterowania produkcją roślinną w przedsiębiorstwie. Zmienne stanu opisywały areały roślin, zmienne sterujące zaś zmianowanie roślin. Zastosował sterowanie w układzie otwarto-zamkniętym z ustalo-nym stanem początkowym systemu. Kryterium sterowania opisywało dochód z

pro-dukcji roślinnej w okresie t lat, gdzie t = 0, 1, 2, ..., T. Produkcję roślinną potraktowano jako system nieodosobniony od wpływów otoczenia, opisany przez układ równań i nierówności. Wyznaczona trajektoria systemu opisywała wieloletni plan produkcji roślinnej w okresie T lat. W momencie czasu 0 < t < 1 zostaje dokonana identyfikacja stanu systemu. Jeżeli stan systemu odbiega od trajektorii, dokonywana jest ponowna optymalizacja układu. Sterowanie opisanym układem zapewniało efektywność eko-nomiczną produkcji roślinnej przy zachowaniu wymagań agrotechnicznych i zapew-nieniu zasileń materiałowych pozostałym gałęziom gospodarstwa.

W roku 1991 ukazała się książka B. Krawca pt. Metody optymalizacji w rolnictwie (PWN, Warszawa-Łódź). Zawarł w niej opis wszystkich swoich badań związanych z optyma-lizacją w rolnictwie. Uważał, że cybernetyczna definicja systemu sformułowana przez Gutenbauma (Modelowanie matematyczne systemów, PWN, Warszawa-Łódź 1987) jest najbardziej przydatna z punktu widzenia sterowania systemami. Twierdził również, że przedsiębiorstwo rolne jest przykładem systemu złożonego, który charakteryzuje się dużą liczbą sprzężeń i współdziałających elementów zapewniających spełnienie złożonej funkcji takiego przedsiębiorstwa. Wskazywał, że w przedsiębiorstwie rolnym można wydzielić podsystemy:

– produkcyjne, takie jak: produkcja roślinna, produkcja zwierzęca, przemysł rolny, – ekonomiczne, nadrzędne w stosunku do podsystemów produkcyjnych.

Każdy z tych podsystemów składa się z określonych elementów i jako element sys-temu można przyjąć najmniejszą jego część, która nie da się podzielić (np. obo-rę lub proste operacje technologiczne, dające się opisać prawami fizycznymi lub biologicznymi).

Zdaniem B. Krawca, podejmowanie decyzji optymalnych wiąże się na ogół ze sto-sowaniem metod i modeli matematycznych oraz techniki komputerowej. Sam pro-ces podejmowania decyzji w rolnictwie nie odbiega od ogólnie przyjętego. Jednak, jego zdaniem, trzeba wyraźnie zaznaczyć, że rolnictwo i zachodzące w nim procesy produkcyjne są specyficzne i charakterystyczne tylko dla tej dziedziny gospodarki. Był on głęboko przekonany, że podejmowanie optymalnych decyzji w rolnictwie wymaga głębokiej znajomości przyrodniczych i ekonomiczno-organizacyjnych wa-runków działania podsystemów składających się na gospodarstwo rolne. Uważał, że wiele problemów dotyczących sterowania procesami technicznymi, produkcyjnymi, ekonomicznymi i organizacyjnymi można opisać za pomocą równań i nierówności li-niowych, tworzących tak zwane modele liniowo-dynamiczne. Rozwiązanie tego typu modeli pozwala, jak podkreślał, zoptymalizować sterowanie przebiegiem badanych procesów (również w rolnictwie) w takim kierunku, aby uzyskać określone efekty ekonomiczne lub technologiczne. Podnosił także, że w modelowanych procesach produkcji w rolnictwie istnieje potrzeba uwzględniania losowego charakteru proce-su wytwarzania oraz zapobiegania niekorzystnym skutkom wpływu czynników loso-wych na podejmowane decyzje produkcyjno-ekonomiczne. Decyzje te optymalizo-wać należy za pomocą modeli programowania stochastycznego, które, jego zdaniem, lepiej odwzorowują rzeczywisty charakter skomplikowanych procesów

ekonomicz-no-produkcyjnych w porównaniu z modelami zdeterminowanymi oraz pozwalają ocenić lub zmniejszyć zagrożenia wynikające z losowego przebiegu tych procesów. Zdaniem B. Krawca, wiele problemów występujących w zagadnieniach podejmowa-nia decyzji w rolnictwie można właściwie rozwiązać tylko przy użyciu programowa-nia w liczbach całkowitych. Wynika to z naturalnego faktu, że zmienne w modelach i w rzeczywistości mogą przyjmować tylko wartości całkowite, a w przypadkach (na przykład niewielkiej liczebności stada lub liczby maszyn), gdy zadania mają struk-turę „gruboziarnistą”, zaokrąglanie otrzymanych wartości zmiennych decyzyjnych jest niedopuszczalne, gdyż zasadniczo zmieni się sens rozwiązania. Co więcej, za-okrąglane wartości zmiennych mogą leżeć poza zbiorem rozwiązań dopuszczalnych. Podkreślał, że nie zawsze można podjąć najlepszą decyzję, ograniczając się tylko do jednego kryterium. Dlatego, jego zdaniem, w pewnych przypadkach niezbędne jest uwzględnienie w modelu wektorowej funkcji celu, ujmującej różne kryteria oceny rozwiązania. Zauważa, że w takim podejściu zagadnienie komplikuje się, ponieważ pojęcie optymalności rozwiązania, które ma oczywiste znaczenie w przypadku jed-nokryterialnym, traci je, bowiem poza trywialnymi wyjątkami nie da się zoptymalizo-wać wektorowej funkcji celu w sensie osiągnięcia maksymalnych (bądź minimalnych) wartości poszczególnych kryteriów. Wielkim osiągnięciem B. Krawca było zbudowa-nie omawianych modeli dla produkcji rolnej, pokazujących sposoby ich zastosowań w procesach podejmowania decyzji.

B. Krawiec był też współautorem oryginalnego systemu optymalizacji produkcji go-spodarstw indywidualnych w warunkach ryzyka, opracowanego na mikrokompu-tery. Można go stosować, ze względu na oszacowane parametry, w dowolnym go-spodarstwie indywidualnym regionu północno-zachodniej Polski. Charakteryzuje się on dużą łatwością obsługi ze względu na zautomatyzowane wprowadzanie danych o gospodarstwach i dobór działalności. Rozwiązania (strukturę produkcji) otrzymuje się dla różnych współczynników ryzyka deklarowanych przez użytkowników. Decy-dent otrzymuje warianty planu dające określony dochód, który może być zrealizowa-ny z określozrealizowa-nym ryzykiem. Jest to system programowania interaktywnego. Został on wdrożony do praktyki rolniczej.

W 1991 roku ukazała się też książka pt. Un’applicazione delle tecniche multicriteriali alla

pianificazione dell’azienda forestale, napisana przez B. Krawca wspólnie z włoskimi

na-ukowcami – Iacopo Bernettim i Leonardo Casinim (Wyd. Uniwersytetu we Florencji). Praca ta dotyczyła niezwykle istotnego problemu eksploatacji i ochrony zasobów śro-dowiska naturalnego. Przedmiotem badań były teoretyczne i praktyczne problemy związane z zarządzaniem w dużych systemach leśnych. W publikacji zostały omówione najnowsze osiągnięcia i metody podejmowania decyzji w systemach przy wielorakości celów. Po raz pierwszy w literaturze światowej zastosowano równocześnie metody pro-gramowania wielokryterialnego STEM oraz interaktywnego propro-gramowania celowego IMPG do podejmowania decyzji w leśnictwie. Pozwoliło to uzyskać równowagę ekono-miczną, produkcyjną i ekologiczną. Wymieniona książka była przykładem międzynaro-dowej współpracy w dziedzinie badań operacyjnych służących ochronie środowiska.

Bogdan Krawiec, od 1 października 1989 roku jako docent, a następnie profesor AR kierował Zakładem Statystyki Matematycznej na Wydziale Ekonomiki i Organizacji Gospodarki Żywnościowej AR w Szczecinie. W roku 1993 uzyskał tytuł profesora nauk ekonomicznych w dyscyplinie zarządzanie, specjalność ekonometria i informatyka. W latach 1993–2002 kierował Katedrą Statystyki Matematycznej AR w Szczecinie. Był wieloletnim członkiem Senatu tej uczelni.

W latach 1980–1986 B. Krawiec pracował również jako adiunkt, w latach 1986–1993 jako docent, a w latach 1993–1996 jako profesor (na ½ etatu) w Instytucie Badań Systemowych PAN w Warszawie. W latach 1996–1998 był członkiem Rady Naukowej tego Instytutu. W latach 1985–1986 odbył sześciomiesięczny staż na Uniwersytecie we Florencji, a w roku 1990 na tymże uniwersytecie przez trzy miesiące prowadził wykłady z metod modelowania i optymalizacji w rolnictwie oraz leśnictwie. W roku 1992 został zatrudniony na drugim etacie na Politechnice Szczecińskiej, gdzie w la-tach 1992–1999 kierował Zakładem Analizy Systemowej. Od 31 grudnia 1998 roku był pracownikiem Politechniki Szczecińskiej (na pierwszym etacie), pełniąc funkcję kierownika Katedry Inżynierii Finansowej i Systemów Wspomagania Decyzji na Wy-dziale Informatyki, którą zorganizował. Od roku 1996 był członkiem Senatu Politech-niki Szczecińskiej. Współpracował z zagranicznymi ośrodkami naukowymi, głównie we Włoszech i RFN. W roku 1998 został wybrany na członka zagranicznego Centro Studi di Estimo e di Economia Territoriale (Ce.S.E.T.) we Włoszech.

W roku 2002 B. Krawiec i M. Krawiec opublikowali książkę pt. Opcje na giełdach

towaro-wych w Polsce (Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa). Dotyczyła ona zastosowań

metod inżynierii finansowej na rynkach towarowych. Omówiono w niej klasyczne instrumenty pochodne, stosowane na giełdach towarowych (kontrakty terminowe i opcje), jak również niestandardowe kontrakty opcyjne. W szczególności zdefiniowa-no i opisazdefiniowa-no podstawowe rodzaje kontraktów forward, a następnie przedstawiozdefiniowa-no kontrakty futures z uwzględnieniem sposobów ich rozliczania i standaryzacji, ma-jących duże znaczenie w przypadku towarów rolnych. Szczegółowo scharakteryzo-wano również kontrakty opcyjne, podstawowe czynniki wpływające na ich wartość, funkcje wypłaty, modele wyceny (model Blacka-Scholesa i model dwumianowy) oraz parametry greckie, badające wrażliwość premii opcyjnej. Przedstawiono procedury wyznaczania zmienności implikowanej na podstawie rynkowej ceny opcji oraz pod-stawowe strategie zabezpieczające, konstruowane z wykorzystaniem opcji standar-dowych. Opisano także wybrane opcje egzotyczne (barierowe, koszykowe, look back, azjatyckie, wyboru) i metody ich wyceny. W części praktycznej autorzy dokonali ana-lizy rynku opcji na dwóch polskich giełdach towarowych (w Poznaniu i Warszawie), wskazując zarówno jego ułomności, jak i dalsze badania, które powinny być prze-prowadzone. Szczególną uwagę zwrócono na techniczne i informatyczne aspekty wyceny opcji. Starano się ukazać perspektywy zastosowań tych instrumentów w wa-runkach polskiego rynku. Zaproponowano wprowadzenie oraz pokazano sposób wyceny, niestosowanych dotąd w Polsce, opcji na kontrakty futures. Oprócz opcji standardowych skonstruowano i pokazano sposób wyceny kilku opcji egzotycznych, opiewających na towary rolne, a także omówiono ich własności i sposób

W dokumencie Statystycy polscy. Biogramy (Stron 196-200)