W 1910 roku J. Buzek został mianowany profesorem zwyczajnym. W czasie wojny w roku akademickim 1916/1917 pełnił obowiązki dziekana wydziału prawnego Uni-wersytetu we Lwowie.
Z parlamentu austriackiego z innymi posłami z Galicji Wschodniej przeszedł w 1919 roku do Sejmu Ustawodawczego (na mocy dekretu Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskie-go z dnia 28.11.1918), a na początku roku 1919 był członkiem delegacji polskiej na konferencję pokojową w Paryżu. Wówczas opublikował dwa opracowania eksperckie:
La ąuestion de la Silesie de Cieszyn (Paris-Leve 1919) i Les protestants polonais et la ąu-estion des frontieres occidentales de la Pologne (Paris 1919).
Pracę publicystyczną J. Buzek rozpoczął jako urzędnik centralnej komisji statystycznej w Wiedniu, ogłaszając w organie tej komisji („Statistische Monatsschrifte”) w okresie 1899–1901 kilka rozpraw, dających pogląd na stan ówczesnego gospodarstwa narodo-wego Rosji (Die wichtigsten Tatsachen der russischen Volkswirtschaft), na zamorską emi-grację z Austrii (Die überseeische Oesterreichische Wanderung in den Jahren 1896–1908) i na wpływ zbiorów na ruch ludności w Galicji (Der Einfluss der Ernten auf die
Bevölkerun-gsbewegung in Galizien). W ogłoszonej w roku 1902 na łamach „Przeglądu Polskiego”
rozprawie habilitacyjnej pt. Podstawy organizacyjne angielskiego samorządu Buzek pro-pagował ideę samorządową. Niemal równocześnie ogłosił rozprawę pt. Proces
wynaro-dowienia w świetle nowszej statystyki narodowościowej państw europejskich, drukowaną
najpierw w lwowskim „Przeglądzie Prawa i Administracji”. W rozprawie tej zajął się ży-wiołowym (nie przymusowym) wynaradawianiem się słabszych narodowości na rzecz silniejszych. W 1903 roku J. Buzek opublikował też rozprawę Wpływ polityki żydowskiej
rządu austriackiego w latach 1772 do 1788 na wzrost zaludnienia żydowskiego w Galicji.
Pokłosiem wykładów J. Buzka z dziedziny administracji i prawa administracyjnego były wydane w 1905 roku Studia z zakresu administracji i wychowania publicznego o szkolnictwie ludowym oraz opublikowane w roku 1913 obszerne, liczące 946 stron, dzieło pt. Administracja gospodarstwa społecznego. Równolegle J. Buzek ogłosił w wy-dawnictwie krajowego biura statystycznego we Lwowie („Wiadomościach Statystycz-nych o Mieście Lwowie”) kilka rozpraw statystyczStatystycz-nych, dających pogląd na stosunki społeczne i narodowościowe ludności galicyjskiej: Stosunki zawodowe i socjalne Galicji
wedle wyznania i języka (1905), Własność tabularna w Galicji według stanu z końcem r. 1902 (1905), Materiały statystyczne do reformy sejmowej prawa wyborczego (1906)
i O rozsiedleniu ludności Galicji wedle wyznania i języka (1909). W latach 1908–1909 opublikowano dwie historyczne rozprawy autora: w „Ateneum Polskim” o antypolskiej polityce Bismarcka, a w bibliotece „Wiedza i Życie” – Historia polityki
narodowościo-wej rządu pruskiego wobec Polaków od traktatów wiedeńskich do ustaw wyjątkowych z r. 1908. Jako pierwszy ustalił w niej wydatki rządu pruskiego na politykę
germaniza-cyjną w latach 1898–1907.
Wykorzystując dostępne źródła statystyczne, J. Buzek przeprowadził szerokie prace analityczne nad szkolnictwem galicyjskim, które ogłosił drukiem w roku 1909 w pracy
Kierując Biurem Statystycznym dla Galicji, J. Buzek odznaczał się nie tylko wiedzą teo-retyczną, ale i umiejętnościami praktycznymi. Wyrazem jego talentów organizacyjnych była wydana w 1910 roku broszura Uwagi na zbliżający się spis ludności, w której spraw-nie opisał kospraw-nieczne do wykonania prace przedspisowe, zorganizowaspraw-nie należytej kontroli nad spisem oraz omówił technikę przeprowadzania spisu i opracowania jego wyników.
Po wybuchu I wojny światowej J. Buzek został dziekanem wydziału prawnego na Uni-wersytecie Lwowskim. Równolegle do wykładów na uniUni-wersytecie w 1916 roku wygło-sił cykl odczytów na kursie ekonomicznym zorganizowanym przez Naczelny Komitet Narodowy, które opublikował Instytut Ekonomiczny NKN pt. Pogląd na wzrost ludności
ziem polskich w wieku 19-ym. W pracy tej J. Buzek przedstawił szeroką analizę
statystycz-ną ludności polskiej pod zaborami w okresie ostatniego stulecia, poddając trafnej kry-tyce źródłowej dane statystyczne pruskie, zwłaszcza z rejencji opolskiej i olsztyńskiej, oraz opracowując pionierski, syntetyczny obraz emigracji sezonowej Polaków.
W lutym 1917 roku J. Buzek został wyznaczony przez Tymczasową Radę Stanu na ge-neralnego referenta komisji konstytucyjno-sejmowej. Opracował wówczas projekt or-dynacji wyborczej do sejmu i senatu oraz projekt konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Reskryptem Rady Regencyjnej z 8 listopada 1918 roku J. Buzek został mianowany dy-rektorem Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie. Przeniósł się do Warszawy i pozostał na tym stanowisku do roku 1929. W tym czasie zajmował się głównie organi-zacją Urzędu, a równocześnie wykładał prawo administracyjne na Uniwersytecie War-szawskim i w Wyższej Szkole Handlowej. W „Miesięczniku Statystycznym” ogłosił dwie rozprawy: Problemat równowagi budżetu państwa (1923) i Główne zasady programu
ag-rarnego w dziedzinie handlowo-cłowej (1925).
J. Buzek już w pierwszych latach kierowania urzędem rozwinął wydawnictwa GUS. Rozpoczęto publikację kilkusettomowej serii „Statystyka Polski”, opierając się na prze-prowadzonym w 1921 roku I Powszechnym Spisie Ludności wydano 28 tomów mate-riałów spisowych oraz niezwykle szczegółowy Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej
Polskiej (15 tomów). Rozpoczęto publikację specjalistycznych statystycznych
wydaw-nictw ciągłych („Miesięcznik Statystyczny”, „Wiadomości Statystyczne”, „Miesięcznik Pra-cy”, „Statystyka PraPra-cy”, „Sprawozdanie Miesięczne z Handlu Zagranicznego”). Pierwszy
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej (t. I) został wydany już w roku 1921, a jego
drugi tom ukazał się w 1923 roku. W 1928 roku opublikowano Rocznik Statystyki Miast
Polski, a w 1930 – rozpoczęte w 1927 roku – fundamentalne dzieło Atlas Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej.
Powołana przez J. Buzka Biblioteka Naukowa w roku 1919 liczyła 3 tys. woluminów, a w 1929 już 27 tys.
W 1925 roku J. Buzek powołał Referat Kartograficzny w GUS, a w 1926 Komitet Redak-cyjny do prac wydawniczych i referat informaRedak-cyjny przekształcony w Biuro
Informa--cyjno-Prasowe. W 1928 roku kierowany przez niego GUS liczył już 415 pracowników (na początku prac w 1918 r. było ich tylko dziewięciu).
Największym osiągnięciem J. Buzka w dziedzinie współpracy międzynarodowej było zorganizowanie w Warszawie w sierpniu 1929 roku XVIII Sesji Międzynarodowego In-stytutu Statystycznego, którego był członkiem jako jedyny Polak aż do 1925 roku. Będąc dyrektorem GUS, J. Buzek prowadził równolegle prace z zakresu prawa admini-stracyjnego. W 1922 roku ogłosił studium krytyczne Główne zasady polityczne
organi-zacji do sejmu i senatu. Dalsze jego opracowania były już ściśle związane ze statystyką,
przykładowo rozprawa z 1925 roku pt. Zakres działania i budżety państwowe urzędów
statystycznych przed wojną i obecnie, w której omówił organizację statystyki
państwo-wej: w Polsce, Czechosłowacji, na Węgrzech, Łotwie, w Estonii, Rzeszy Niemieckiej, Francji, Finlandii, Austrii, Szwajcarii oraz USA.
J. Buzek interesował się również statystyką gospodarczą i statystyką finansów. W roku 1923 na łamach „Miesięcznika Statystycznego” opublikował artykuł Problemat
równo-wagi budżetu państwowego w świetle statystyki finansowej. Cztery lata później
dopro-wadził do powstania w GUS zalążka Instytutu Badania Koniunktur Gospodarczych i wnioskował, na posiedzeniach Komisji Opiniodawczej przy Prezesie Komitetu Ekono-micznego Ministrów, utworzenie w Polsce Państwowej Rady Gospodarczej.
W latach 1922–1927 J. Buzek był senatorem Rzeczypospolitej Polskiej, wybranym z ra-mienia Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast. W senacie był referentem generalnym budżetu i autorem licznych sprawozdań o preliminarzach budżetowych. 28 stycznia 1925 roku J. Buzek wygłosił w senacie mowę, ogłoszoną drukiem, w której poddał kry-tyce antypolską politykę władz miasta Gdańska.
W 1927 roku J. Buzek na łamach „Allgemeines Statistisches Archiv”, wydawanego w Je-nie, ogłosił syntetyczny artykuł o organizacji statystyki administracyjnej w Polsce (Die
Organisation der amtlichen Statistik in Polen). W 1930 roku w „Kwartalniku
Statystycz-nym” opublikował obszerne studium historyczno-organizacyjne pt. Historia ogólna
Głównego Urzędu Statystycznego od roku 1918 do roku 1928.
J. Buzek zdobył też uznanie jako członek Rady Statystycznej m. st. Warszawy i jako prze-wodniczący Rady Instytutu Badania Koniunktur Gospodarczych i Cen (od 1928) oraz jako profesor prawa administracyjnego Uniwersytetu Warszawskiego i Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie. Podczas wykładu w tej ostatniej placówce, 23 kwietnia 1928 roku, doznał ataku paraliżu i 24 października tegoż roku przeszedł na emeryturę ze względu na stan zdrowia. Przeniósł się wówczas do Cieszyna, gdzie zmarł 22 września 1936 roku. Został pochowany – zgodnie ze swą wolą – w rodzinnej miejscowości Koń-ska pod Cieszynem.
J. Buzek był odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, węgierskim Krzyżem Zasługi II klasy i Orderem Egipskim Nilu III stopnia.
Źródła
Głąbiński S., Józef Buzek [biogram], w: Polski słownik biograficzny, t. XXII/1, z. 92, Ossoli-neum, Wrocław 1977.
Hahn W., Kronika Uniwersytetu Lwowskiego za lata 1896–1910.
Kwartalnik Statystyczny 1929, t. VI, z. 4 (autobiografia i spis prac naukowych oraz arty-kuły pożegnalne L. Krzywickiego i A. Sujkowskiego).
Kwartalnik Statystyczny 1936, z. 28 (wspomnienie pośmiertne).
Łazowska B., Wkład galicyjskiej myśli statystycznej w powstanie GUS. Wiadomości Staty-styczne 2008, nr 4, s. 16–21.
Nadobnik M., S.p. Józef B. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1936, s. 919.
Słownik biograficzny statystyków polskich. GUS, PTS. Warszawa 1993. Słownik biograficzny statystyków polskich. GUS, PTS. Warszawa 1998.
Żeglicki J., Józef Buzek – pierwszy dyrektor Głównego Urzędu Statystycznego. Wiado-mości Statystyczne 1968, z. 3, s. 35–41.