s. 188. O jej wysokim poziomie naukowym świadczy przetłumaczenie jej na język rosyj-ski i wydanie w renomowanym wydawnictwie radzieckim1.
Drugi etap naukowego rozwoju M. Kędelskiego związany jest z demografią i pisaniem pracy habilitacyjnej. Na początku raczej przeważają problemy poznawcze, a potem widać więcej pierwiastków metodologicznych. Wśród aspektów poznawczych, który-mi pasjonuje się M. Kędelski, na uwagę zasługują: deterktóry-minanty reprodukcji ludności, analizowane w skali makro, związki ekonomii z demografią, aktywnością zawodową i produktywnością siły roboczej oraz trwaniem życia. Ten ostatni z wymienionych wątków zaczyna z czasem dominować w tematyce badawczej M. Kędelskiego i nie-długo zaowocuje rozprawą habilitacyjną2. Pierwiastki metodologiczne były obecne już w pierwszym jego opracowaniu z zakresu demografii3. Jednakże metodologiczne osiągnięcia M. Kędelskiego stają się szczególnie widoczne po jego ośmiomiesięcznym stażu naukowym w Państwowym Instytucie Badań Demograficznych (INED) w Paryżu, w roku akademickim 1975/76. Z wielkich fascynacji metodologicznych M. Kędelskie-go, które zaowocowały poważnymi rozprawami naukowymi, należy wymienić: modele ludności ustabilizowanej i nieustabilizowanej4, demografię potencjalną5, demografię wieloregionalną6, demometrię. W tym ostatnim przypadku M. Kędelski może być słusz-nie uznany za jednego z prekursorów demometrii w Polsce.
Jest godne podkreślenia, że jeszcze przed apelem A. Rogersa, by nie traktować demo-metrii jako synonimu demografii ilościowej, M. Kędelski używał pojęcia demometria w węższym sensie, odróżniając ją zarówno od demografii matematycznej, jak i anali-zy demograficznej. Wybiegając nieco do przodu, gdyż działo się to już w następnym etapie jego naukowego rozwoju, w uznaniu zasług dla nowej dyscypliny naukowej, po śmierci prof. Egona Vielrosego, Komitet Nauk Demograficznych powołał M. Kędel-skiego na stanowisko przewodniczącego Sekcji Demometrii KND PAN. W połowie lat osiemdziesiątych dzięki jego staraniom w Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, w ów-czesnym Instytucie Cybernetyki Ekonomicznej, powołano unikatową w skali kraju Pra-cownię Demometrii, która przetrwała do roku 1992. Reorganizacja struktury uczelni,
1 M. Kędelski, Statisticzeskije mietody issledowania struktury cien. Statistika, Moskwa 1976, s. 144.
2 M. Kędelski, Szacowanie potencjału życiowego ludności w Polsce. Zeszyty Naukowe, Seria II. Prace doktorskie i habilitacyjne, nr 77, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 1982, s. 198.
3 M. Kędelski, Analiza kohortowa – teoria i zastosowanie. Studia Demograficzne 1974, nr 36, s. 3–22.
4 M. Kędelski, Demograficke perspektivy Polska a Czeskoslovenska na zaklade modelu stabilni populace. Demo-grafie [Praga] 1975, nr 2, s. 105–110; M. Kędelski, Durée de la vie active de la population masculine et
dévelop-pement économiąue. Essai d’éstimation, w: Les méthodes d’analyse économiąue en démographie économique. Dossiers et recherches, cz. I. INED, Paryż 1976, s. 54–66; M. Kędelski, Populacje ustabilizowane i nieustabilizo-wane w modelach demograficznych. Studia Demograficzne 1981, nr 4/66, s. 69–89.
5 M. Kędelski, Potencjał pracy ludności miejskiej według wykształcenia. Studia Demograficzne 1975, nr 42, s. 51–68; M. Kędelski, Straty w potencjale pracy ludności według przyczyn zgonów. Studia Demograficzne 1976, nr 44, s. 95–101.
6 M. Kędelski, Wielostrumieniowe tablice trwania życia ludności Polski w przekroju „miasto-wieś”. Studia Demo-graficzne 1981, nr 2/64, s. 45–63
zmiana zadań i zainteresowań naukowych poszczególnych członków Pracowni Demo-metrii spowodowały jej likwidację.
Trzeci etap rozwoju naukowego M. Kędelskiego następuje po habilitacji i naukowym usamodzielnieniu się. Jego zainteresowania zmierzają w kierunku oceny źródeł staty-stycznych, demografii historycznej i koniunktury demograficznej. W tym czasie, odpo-wiadając na potrzeby rodzącego się samorządu lokalnego, M. Kędelski wykonuje pro-gnozę demograficzną Poznania7.
M. Kędelski był pierwszym naukowcem w Polsce, który zwrócił uwagę na obciążenia błędami systematycznymi współczynników demograficznych w przekrojach terytorial-nych. W wyniku jego krytyki od 1983 roku w Głównym Urzędzie Statystycznym zaczęto konsekwentnie opracowywać i publikować podstawowe struktury ludności w prze-kroju terytorialnym, według stanu de iure, żeby zachować zgodność definicji zdarzeń i struktur we współczynnikach demograficznych. Wcześniej w Głównym Urzędzie Sta-tystycznym nie zwracano na to szczególnej uwagi. Wiele sił i czasu M. Kędelski poświęcił oszacowaniu właściwych struktur ludności według wieku w okresach między spisami, ponieważ nie był zadowolony z oficjalnych danych GUS w tym zakresie. Właśnie tak-że to było bezpośrednim powodem napisania pełnego pasji artykułu poświęconego migracjom zagranicznym8. Zatem można go uznać za prekursora estymacji pośredniej w ośrodku poznańskim, jak też wykorzystującego nowe źródła w badaniach statystycz-nych, w tym statystyki lustrzanej. Był jednym z pierwszych, którzy dostrzegali (i głośno o tym mówili) rozmiary obciążenia oficjalnych wskaźników umieralności niemowląt na skutek arbitralnie przyjętej przez Polskę w roku 1962 własnej definicji urodzenia żywe-go, która nie była zgodna z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia. W rezultacie tej manipulacji definicją Polska miała o kilka punktów promilowych zaniżoną umieralność niemowląt.
Pomimo świetnej znajomości metod ilościowych M. Kędelski nie ograni-czał się do statystycznego i demograficznego przetworzenia informacji zebra-nych i uporządkowazebra-nych przez inzebra-nych, ale sam chciał mieć pieczę nad wstęp-nym uporządkowaniem tych historycznych baz danych. W wyniku jego prac powstają prekursorskie publikacje dotyczące spisu ludności w Polsce przed roz-biorami9 oraz estymacji pośredniej na podstawie danych podatkowych10. W śro-dowisku naukowym za najlepsze uważane są jego prace o charakterze analitycz-nym z zakresu demografii historycznej. Są one poświęcone analizie ruchu ludności
7 M. Kędelski, Perspektywy demograficzne Poznania (1991–2015). Seria Monografie, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 1994, s. 114.
8 M. Kędelski, Fikcja demograficzna w Polsce i RFN (Ze studiów nad migracjami zagranicznymi). Studia Demogra-ficzne 1990, nr 1/99, s. 21–55.
9 M. Kędelski, Przedrozbiorowy spis ludności diecezji poznańskiej (1765–1769). Przeszłość Demograficzna Polski 1986, 17, s. 221–235.
10 M. Kędelski, Dynamika i struktura ludności chrześcijańskiej miasta Poznania w XVIII wieku w świetle rejestracji
w XIX wieku w Wielkopolsce11 i na Śląsku12. Jednakże na szczególną uwagę zasłu-guje monografia opublikowana w roku 1992, pt. Rozwój demograficzny Poznania
w XVIII i na początku XIX wieku, która staje się jego „książką profesorską”13. Można
powiedzieć, że demografia historyczna z biegiem lat coraz mocniej pochłaniała M. Kędelskiego. Tuż przed śmiercią opublikował esej poświęcony rozwojowi demo-graficznemu ludności żydowskiej w XIX wieku w Poznaniu14 oraz sięgnął do źródeł pruskich w celu estymacji dynamiki i struktury gospodarstw domowych w końcu XVIII wieku w Wielkopolsce.
Osobny rozdział w problematyce badawczej M. Kędelskiego stanowi koniunktura de-mograficzna. Prawdopodobnie uwrażliwienie danych statystycznych na długie szeregi czasowe M. Kędelski wyniósł z badań ekonomicznych. Zajmował się cenami artykułów, co prawda na niezbyt wolnym rynku. W długich szeregach czasowych bardzo wnikliwy demograf i statystyk, jakim był M. Kędelski, doszukiwał się praw rządzących rozwojem ludnościowym Polski. W zakresie koniunktury demograficznej M. Kędelski opublikował kilka artykułów, które miały duży wpływ na rozwój badań demograficznych. Między innymi zwracał uwagę na regres krajów mieniących się socjalistycznymi pod względem długości życia15. Był jednym z pierwszych bijących na alarm z powodu zapaści demo-graficznej Polski16. Zwracał uwagę na znaczenie zawierania pierwszych małżeństw na reprodukcję ludności w długich okresach17. W kontekście tej pracy warto zwrócić uwa-gę na modelowanie krzywych rozkładów zjawisk demograficznych według wieku. M. Kędelski dość wcześnie zajął się informatyką. Chadzał tutaj jednak swoimi droga-mi. W zasadzie nie uznawał gotowych narzędzi w postaci arkuszy kalkulacyjnych czy pakietów statystycznych. Sam pisał sobie programy komputerowe i to nie tylko celem wykonania niezbędnych obliczeń, ale także do weryfikacji wiedzy studentów. Uwień-czeniem badań nad koniunkturą demograficzną było opublikowanie dwutomowej pra-cy w wydawnictwie uczelnianym Akademii Ekonomicznej. W niej to M. Kędelski zebrał podstawowe miary reprodukcji ludności Polski w przekroju miasto-wieś18.
11 M. Kędelski, Fluctuation of deaths and its causes in Wielkopolska in the years 1816–1871. Polish Population Review, t. 6, 1995, s. 121–135.
12 M. Kędelski, Piramida wieku i tablice trwania życia ludności Śląska w 1864 roku. Przeszłość Demograficzna Polski, t. 20, 1997, s. 49–71.
13 M. Kędelski, Rozwój demograficzny Poznania w XVIII i na początku XIX wieku. Seria Monografie, Akademia Eko-nomiczna w Poznaniu, Poznań 1992, s. 154.
14 M. Kędelski, Liczebność i struktura społeczno-gospodarcza ludności żydowskiej w Poznaniu w drugiej połowie
XVIII wieku. Przeszłość Demograficzna Polski, t. 20, 1997, s. 17–33.
15 M. Kędelski, Regres potencjału życiowego dorosłych mężczyzn w krajach Europy Wschodniej (1956–1985). Studia Demograficzne 1991, nr 2/104, s. 19–38.
16 M. Kędelski, Demographic decline in Poland (1981–1992). Studia Demograficzne 1993, nr 4/114, s. 161–170.
17 M. Kędelski, Częstość i kalendarz zawierania pierwszych małżeństw według płci w Polsce w latach 1950–1994. Studia Demograficzne 1996, 3, s. 3–33.
18 M. Kędelski, Koniunktura demograficzna w Polsce w latach 1948–1994. Tom I: Piramidy wieku i trwanie życia
W Akademii Ekonomicznej w Poznaniu M. Kędelski prowadził ćwiczenia, wykłady oraz seminaria ze statystyki i demografii. Oprócz wspomnianego oryginalnego testu kom-puterowego egzaminującego wiedzę studentów jest autorem programu o specjalności Informatyka i Statystyka na kierunku Informatyka i Ekonometria. Jest współautorem trzech podręczników akademickich do statystyki19 i demografii20.
Mieczysław Kędelski pełnił liczne odpowiedzialne zadania w Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. W latach osiemdziesiątych był między innymi prodziekanem Wydziału Pla-nowania i Zarządzania, kierownikiem Pracowni Demometrii, a od roku 1991 kierow-nikiem Katedry Statystyki i Demografii. Przyczynił się do powstania i funkcjonowania specjalności Informatyka i Statystyka na Wydziale Ekonomii, a także był jej opiekunem. Kierował zespołami roboczymi w centralnie sterowanych problemach badawczych. W szczególności należy wymienić problemy węzłowe z lat 1976–1980 oraz 1981–1985. Od roku 1974 był stale powoływany do składu Komitetu Nauk Demograficznych Pol-skiej Akademii Nauk. Po śmierci E. Vielrosego M. Kędelskiemu powierzono kierownic-two Sekcji Demometrii KND PAN. Aktywnie uczestniczył także w pracach Sekcji Demo-grafii Historycznej.
Dorobek naukowy M. Kędelskiego jest nie tylko obszerny, ale także wytrzymu-je próbę czasu. Świadczy o tym fakt, że z okazji dziesiątej rocznicy wytrzymu-jego śmierci, 23 i 24 października 2008 roku, w Instytucie Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego jego pamięci poświęcono międzynarodową konferencję naukową pt. „Przemiany de-mograficzne Europy Środkowej od XVIII w.”. Autorzy21 wielu referatów z tej konferencji odwoływali się do dorobku naukowego M. Kędelskiego.
JAN PARADYSZ
19 M. Kędelski, I. Roeske-Słomka, Statystyka. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1996, s. 260.
20 M. Kędelski, J. Paradysz, Demografia – skrypt. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1990, s. 194; M. Kędelski, J. Paradysz, Demografia. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2006, s. 323.
21 Por. Przemiany demograficzne Europy Środkowej w czasach nowożytnych. Pod red. H. Kurowskiej. Oficyna wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2010.
Witold Klonecki urodził się 28 września 1930 roku w Tczewie. Jego rodzice, Tekla i Leon, prowadzili znany w mieście sklep kolonialny. Jego dzieciństwo naznaczone było do-świadczeniami z czasów okupacji niemieckiej, ukrywaniem się ojca w czasie wojny i późniejszymi represjami władz stalinowskich wobec jego rodziców. Pod koniec lat pięćdziesiątych, w Poznaniu poznał swoją przyszłą żonę – Kazimierę Tymieniecką, z któ-rą z wielką troską wychował czterech synów – Jerzego, Pawła, Andrzeja i Kazimierza. Studia wyższe na kierunku matematyka na Uniwersytecie Poznańskim ukończył w 1955 roku uzyskując stopień magistra. Stopień doktora nauk matematycznych uzyskał w 1963 roku na podstawie rozprawy O funkcjach fenotypowych przed Radą Naukową Instytutu Matematycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Promotorem jego był Julian Perkal, a praca była opublikowana w Zastosowaniach
Matematy-ki. Stopień doktora habilitowanego nauk matematycznych otrzymał w 1970 roku
uchwałą Rady Naukowej Instytutu Matematycznego PAN za rozprawę O
identyfi-kowalności mieszanych rozkładów złożonych, rozkładów poissonowskich i pewnych losowych mechanizmów karcinogenezy. W 1983 roku uzyskał tytuł profesora
nad-zwyczajnego. Zatrudniony kolejno jako asystent w Uniwersytecie Poznańskim (1954–1956) i Uniwersytecie Wrocławskim (1956–1962), adiunkt (1963–1969), do-cent (1970–1982) i profesor (1983–1992) w Instytucie Matematycznym PAN. W roku 1992 podjął pracę w Instytucie Matematyki Politechniki Wrocławskiej na stanowi-sku profesora, a od 1996 na stanowistanowi-sku profesora zwyczajnego. Na emeryturę prze-szedł w roku 2000. Pracując dalej na części etatu do roku 2005, prowadził semi-narium z metod statystycznych w genetyce i specjalny wykład o matematycznych aspektach genetyki.
Specjalnością naukową Witolda Kloneckiego była statystyka matematyczna i jej za-stosowania, głównie zastosowania teorii eksperymentu do kontroli jakości w