Spisu Powszechnego, przeprowadzonego według stanu o północy z 2 na 3 grudnia 1950 roku.
20 maja 1950 roku M. Fisz zwrócił się do Rady Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu z następującą prośbą:
Uprzejmie proszę o przyjęcie mojej pracy Kontrola jakości produkcji masowej na cechę ciągłą jako pracy doktorskiej i, w razie uznania jej za wystarczającą o dopuszczenie mnie do egzaminu ści-słego celem uzyskania stopnia doktora filozofii w zakresie matematyki (przedmiot uboczny: me-chanika teoretyczna).
Ścisły egzamin doktorski M. Fisz zdał 19 grudnia 1950 roku przed Komisją w skła-dzie: prof. dr Jan Nikliborc – przewodniczący oraz prof. dr Hugo Steinhaus, prof. dr Edward Marczewski, prof. dr Władysław Ślebodziński – członkowie. Promoto-rem rozprawy doktorskiej pt. Kontrola jakości produkcji masowej na cechę ciągłą, opublikowanej w czasopiśmie „Studia i Prace Statystyczne”, z. 2 (1950), s. 123–160, był prof. Hugo Steinhaus. Jego promocja doktorska odbyła się 23 czerwca 1951 roku w sali Senatu Uniwersytetu Wrocławskiego. Od czerwca 1950 roku rozpo-czął współpracę z Działem Statystyki Matematycznej w Państwowym Instytucie Matematycznym w Warszawie, a od października 1951 roku podjął pracę w tym instytucie. Jednocześnie od roku akademickiego 1951/1952 rozpoczął współpra-cę z Uniwersytetem Warszawskim, prowadząc na nim wykłady i seminaria zlecone na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii. Z dniem 1 kwietnia 1954 roku minister Szkolnictwa Wyższego powołał go na kierownika Katedry Statystyki Matematycz-nej na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Od tego momentu M. Fisz stał się stałym pracownikiem tego wydziału. Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki uchwałą z dnia 30 czerwca 1954 roku przy-znała M. Fiszowi tytuł naukowy docenta. Ta sama komisja uchwałą z dnia 28 mar-ca 1957 roku przyznała mu tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. Sekcja Stu-diów Uniwersyteckich Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego na posiedzeniu w dniu 20 marca 1957 roku powołała go na członka Zespołu Rzeczoznawców Matematyki. 15 marca 1958 roku został powołany na kierownika Działu Statystyki Matematycznej w Instytucie Matematycznym PAN w Warszawie. Brał udział w I Kongresie Nauki Pol-skiej, który odbył się w dniach od 29 czerwca do lipca 1951 roku w Warszawie. Był to ogólnopolski zjazd około 1800 naukowców. Powołano na nim Polską Akademię Nauk. Od roku 1949 M. Fisz był członkiem Polskiego Towarzystwa Matematycznego, a w la-tach 1953–1955 skarbnikiem Zarządu Głównego tegoż towarzystwa oraz wicepreze-sem Oddziału Warszawskiego. Od roku 1957 był członkiem Institute of Mathematical Statistics (USA). Uczestniczył w organizacyjnym zjeździe Sekcji Biometrycznej przy Pol-skim Towarzystwie Przyrodników im. Kopernika, który odbył się w dniach 19–21 lutego 1959 roku w Instytucie Matematycznym PAN we Wrocławiu. Udział w nim wzięli: J. Cze-kanowski, B. Knaster, J. Łukaszewicz, W. Oktaba, M. Olekiewicz, J. Perkal, H. Steinhaus, S. Zubrzycki i inni. W początkach roku 1961 sekcja ta przekształciła się w Polskie To-warzystwo Biometryczne, którego pierwszym prezesem został Julian Perkal. Profesor M. Fisz wygłosił referaty między innymi na:
– Ogólnopolskim Zjeździe Matematyków w Warszawie w roku 1953, – Konferencji probabilistycznej w Berlinie w roku 1954,
– Konferencji poświęconej procesom stochastycznym we Wrocławiu w roku 1954, – Konferencji probabilistycznej w Leningradzie w roku 1955,
– Czwartym Sympozjum w Berkeley w roku 1960,
– Dorocznym Spotkaniu Instytutu Statystyki Matematycznej w Seattle w roku 1961. W roku 1955 M. Fisz spędził trzy miesiące na Uniwersytecie Moskiewskim, a wiosną 1957 roku wykładał na Uniwersytecie Pekińskim. W roku 1960 wyjechał na roczny staż naukowy do Stanów Zjednoczonych, z którego do Polski nie powrócił. Pracował w: University of Washington (Seattle), Stanford University (Stanford), Columbia Univer- sity oraz New York University (New York).
Zmarł 4 listopada 1963 roku w Metropolitan Hospital of New York City, USA, mając nie-wiele ponad 53 lata. Jest rzeczą znamienną, że żadne polskie czasopismo naukowe nie odnotowało śmierci profesora chociażby jednym zdaniem.
W krótkim, bo tylko szesnastoletnim okresie jego kariery naukowej uzyskał wiele zna-czących wyników. Pierwsze prace naukowe M. Fisza, łącznie z rozprawą doktorską, do-tyczyły metod pobierania prób oraz kontroli jakości produkcji. Kolejną grupę stanowią prace na temat rozkładów granicznych funkcji zmiennych losowych dyskretnych, ze szczególnym uwzględnieniem rozkładu Poissona i rozkładu wielomianowego. Nowo-czesność badań M. Fisza uwidoczniła się w serii jego artykułów z lat 1957–1958, dotyczą-cych rozkładów granicznych statystyk nieparametrycznych typu Kołmogorowa-Smirno-wa. W artykułach tych wykorzystywał wynik Prochorowa z roku 1956, dotyczący słabej zbieżności miar do wielowymiarowych procesów empirycznych. Wyniki te nawet dzisiaj nadają się do pełnego wykorzystania w statystyce matematycznej. Artykuły te zostały przygotowane w czasie jego wizyt w Moskwie i Pekinie. Marek Fisz znaczącą uwagę po-święcił również badaniom własności funkcji próby procesów stochastycznych. Między innymi podał warunki wyrażone w terminach prawdopodobieństw bezwzględnych, przy których prawie wszystkie funkcje próby procesu są funkcjami skokowymi ze skoń-czoną oczekiwaną liczbą punktów nieciągłości. Wyniki te znacząco uogólnił w refera-cie, który zaprezentował na Czwartym Sympozjum w Berkeley w roku 1960. 16 czerw-ca 1961 roku w Seattle, w Stanie Washington, prof. M. Fisz wygłosił specjalny referat, zaproszony na Doroczne Spotkanie Instytutu Statystyki Matematycznej. Przedmiotem jego wystąpienia były rozkłady nieskończenie podzielne, którym pozostał wierny aż do śmierci. R. Pyke (1967) napisał: „Ten wspaniały referat przeglądowy, wraz z obszerną bi-bliografią liczącą 104 pozycje, będzie bardzo użyteczny przez wiele nadchodzących lat”. Najbardziej znanym wkładem M. Fisza do teorii prawdopodobieństwa i statystyki ma-tematycznej jest jego podręcznik Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka
matema-tyczna, którego pierwsze wydanie ukazało się w roku 1954 i liczyło 374 strony tekstu.
Profesor M. Fisz pracę nad tym podręcznikiem rozpoczął w roku 1950, zanim uzyskał doktorat. Podręcznik ten okazał się bardzo popularny i wszystkie egzemplarze zostały sprzedane. Marek Fisz na wiele lat wyznaczył standardy nauczania rachunku
prawdo-podobieństwa i statystyki matematycznej. Wydanie trzecie tego podręcznika w języku angielskim ukazało się w wydawnictwie Wiley w roku 1963. Tłumaczem z języka pol-skiego był prof. Robert Bartoszyński. Nawiasem mówiąc, promotorem rozprawy dok-torskiej Roberta Bartoszyńskiego pt. O słabej zbieżności miar, obronionej 23 stycznia 1960 roku w Instytucie Matematycznym PAN w Warszawie, był prof. M. Fisz. Wydanie trzecie podręcznika M. Fisza w języku polskim (liczyło 694 strony), nakładem Państwo-wego Wydawnictwa NaukoPaństwo-wego, ukazało się dopiero w roku 1967, już po śmierci auto-ra. Opóźnienie to było wynikiem zawirowań życiowych M. Fisza.
R. Pyke (1967) o podręczniku tym napisał tak:
Tekst ten został napisany zarówno dla starszych studentów studiów licencjackich jak i dla stu-dentów pierwszego roku studiów magisterskich. Obejmuje teorię prawdopodobieństwa i wnio-skowanie statystyczne oraz, obok wielu zwykłych zagadnień, zawiera wstępy do procesów sto-chastycznych i analizy sekwencyjnej. W książce znajduje się zestaw 317 zadań i uzupełnień, co łącznie z istotnymi uwagami historycznymi i bibliograficznymi, czyni z niej zarówno znakomitą monografię jak i podręcznik.
Oprócz czterech wydań tego podręcznika w języku polskim ukazały się trzy wydania w języku angielskim (jedno w Indiach i dwa w USA) oraz 11 wydań w języku niemieckim. Profesor M. Fisz w ciągu stosunkowo krótkiej kariery naukowej wniósł bardzo wie-le do rozwoju i nauczania zarówno rachunku prawdopodobieństwa, jak i statystyki matematycznej.
Źródła
Domański C., Fisz Marek, 1910–1963, w: Słownik biograficzny statystyków polskich. Główny Urząd Statystyczny i Polskie Towarzystwo Statystyczne, Warszawa 1998, s. 92–93.
Materiały archiwalne: Instytutu Matematycznego PAN w Warszawie, Uniwersytetu Wro-cławskiego, Urzędu Stanu Cywilnego w Szydłowcu i Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego.
Oktaba W., Fisz Marek, w: W. Oktaba, Probabiliści, statystycy, matematycy, ekonometrycy
i biometrycy od starożytności do 2000 r., Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 2002,
s. 98–99.
Pyke R., Obiturity of Professor Marek Fisz, Z. Wahrscheinlichkeitstheorie verw. Geb., 1967, 8, s. 153–156.
Mirosława Urszula Gazińska urodziła się 23 sierpnia 1961 roku w Płotach. Po ukończeniu liceum, w 1980 roku, rozpoczęła studia na Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. W 1985 roku uzyskała tytuł magistra nauk ekonomicznych. W tym samym roku przyjechała do Szczecina, gdzie rozpoczęła pracę zawodową w Oddziale Wojewódzkim Narodowego Banku Polskiego. Brała aktywny udział w informatyzacji oddziałów NBP i PKO na terenie Szczecina i ówczesnego województwa szczecińskiego. Od 1 września 1986 roku rozpo-częła pracę w Katedrze Ekonometrii i Statystyki Uniwersytetu Szczecińskiego. W lipcu 1993 roku uzyskała stopień naukowy doktora nauk ekonomicznych (specjalność: ekono-metria). Rozprawę doktorską napisała na temat Problem liniowości i nieliniowości
związ-ków przyczynowych w ekonometrycznym modelowaniu gospodarczej działalności przedsię-biorstwa. Promotorem był kierownik Katedry, profesor Józef Hozer.
W 1998 roku powierzono jej funkcję kierownika, początkowo Zespołu Demografii (do 2002 roku), później Zakładu Statystyki i Demografii w Katedrze Ekonometrii i Statystyki. W latach 1993–1998 pracowała również na stanowisku adiunkta w Zakładzie Ekonometrii i Badań Operacyjnych w Wyższej Szkole Morskiej w Szczecinie. W latach 2000–2003 kiero-wała studiami wieczorowymi na kierunku Informatyka i Ekonometria.
9 października 2003 roku Rada Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersyte-tu Szczecińskiego podjęła uchwałę (zatwierdzoną w styczniu 2004 roku przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów) o nadaniu stopnia naukowego doktora habilitowane-go nauk ekonomicznych w specjalności: demografia, statystyka społeczno-ekonomicz-na, ekonometria. Monografia habilitacyjna Potencjał demograficzny w regionie. Analiza
ilościowa, została wydana przez Wydawnictwo Naukowe US (Rozprawy i Studia T. 448,
2003). Recenzentami tej pracy byli profesorowie Jadwiga Suchecka i Jan Paradysz. W pra-cy podjęto próbę wielopłaszczyznowej analizy potencjału demograficznego w regionie, zwracając uwagę na wielość wymiarów tego zjawiska.