był członkiem Polskiego Towarzystwa Biometrycznego, a od 1979 roku – Wrocławskie-go Towarzystwa NaukoweWrocławskie-go.
Po uzyskaniu doktoratu został zatrudniony na etacie adiunkta w Instytucie Immuno-logii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu, gdzie pracował nieprzerwanie przez 10 lat (w zakładzie o dość egzotycznej nazwie: Ośrodek Obliczeniowy i Kolekcja Drob-noustrojów, którego kierownikiem był mikrobiolog prof. dr hab. Teofil Szulga), gdzie był głównym konsultantem w zakresie metod matematycznych i statystycznych wielu prac doktorskich i habilitacyjnych pracowników naukowych tego Instytutu. W latach 1973–1984 prowadził w tym Instytucie coroczne praktyki dla studentów IV roku sekcji zastosowań UWr. W tym czasie pracował również jako członek zespołu ds. wydawnictw serii „Statystyka Matematyczna”. Latem 1981 roku odbył dwumiesięczny staż naukowy w Instytucie Matematyki Akademii Nauk NRD w Berlinie. W roku 1981 aktywnie uczest-niczył w organizacji międzynarodowej konferencji we Wrocławiu pod nazwą 14th Eu-ropean Meeting of Statisticians.
Stopień doktora habilitowanego nauk matematycznych w zakresie statystyki matema-tycznej uzyskał 18 stycznia 1984 roku w Instytucie Matematyki na Wydziale Matema-tyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego (na podstawie cyklu publikacji pod tytułem Estymacja komponentów wariancyjnych w modelach liniowych), zatwierdzony przez CK w czerwcu 1984 roku.
Specyficzny klimat ostatnich lat pracy w Instytucie (w latach 1980–1982 był wiceprze-wodniczącym NSZZ „Solidarność”) spowodował, że musiał opuścić środowisko me-dyczne i po habilitacji, 1 października 1984 roku, podjął pracę na stanowisku adiunkta w Katedrze Matematyki Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Dokładnie rok później został mianowany na stanowisko docenta (do 31.10.1991).
Tytuł naukowy profesora otrzymał 27 grudnia 1991 roku na wniosek Rady Wydziału Ma-tematyki i Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 1991–1994 był kierownikiem Katedry Matematyki i kierownikiem Zakładu Statystyki Akademii Rol-niczej we Wrocławiu na stanowisku profesora nadzwyczajnego. W latach 1990–1994 był także zatrudniony w Instytucie Matematyki Politechniki Opolskiej. W okresie VI kadencji (1988–1990) pełnił funkcję przewodniczącego Komisji ds. Statystyki Matematycznej przy Komitecie Nauk Matematycznych Polskiej Akademii Nauk, a w okresie 1991–1993 był jej wiceprzewodniczącym. Jesienią 1994 roku, po długich rozważaniach, podjął trudne wyzwanie w nowym środowisku akademickim i naukowym w Wyższej Szkole Pedago-gicznej im. T. Kotarbińskiego w Zielonej Górze. Na tej uczelni do roku 1997 był kierowni-kiem Zakładu Probabilistyki i Statystyki Matematycznej Instytutu Matematyki, a w latach 1997–1999 w tymże instytucie pełnił funkcję zastępcy dyrektora ds. naukowych na sta-nowisku profesora zwyczajnego (od 1.06.1997 r. na zasadach mianowania przez MEN). W latach 1996–1999 z wielkim zaangażowaniem pełnił obowiązki prorektora ds. Na-uki i Współpracy z Zagranicą. Od 1999 roku podjął pracę na Politechnice Zielonogór-skiej w Instytucie Matematyki na stanowisku profesora zwyczajnego. We wrześniu
2001 roku z połączenia Politechniki Zielonogórskiej i WSPTK utworzony został Uni-wersytet Zielonogórski z nietuzinkowym w skali kraju, liczącym blisko 100 pracowni-ków Instytutem Matematyki, który, niestety, okazał się ostatnią naukową przystanią prof. Stanisława Gnota.
Profesor Gnot był wytrawnym specjalistą w zakresie statystyki matematycznej. Opu-blikował ponad 60 prac naukowych w renomowanych czasopismach o zasięgu mię-dzynarodowym, głównie w zakresie estymacji i testowania hipotez o parametrach, określających strukturę probabilistyczną modeli liniowych oraz dotyczących teorii eks-perymentu. Był promotorem 3 prac doktorskich (do ukończenia czwartego doktoratu zabrakło zaledwie paru tygodni). Wykonał 22 recenzje prac doktorskich, 3 recenzje prac habilitacyjnych i 2 recenzje w sprawie ubiegania się o tytuł naukowy profesora. Wydał oryginalną monografię pt. Estymacja komponentów wariancyjnych w modelach
liniowych (WNT, Warszawa 1992), która jest wspaniałym kompendium wiedzy o
opty-malnej estymacji punktowej komponentów wariancyjnych w mieszanych i losowych modelach liniowych, odpowiadających różnym układom eksperymentalnym. Jest ona bardzo pomocna zarówno młodym adeptom matematyki, specjalizującym się w sta-tystycznej teorii podejmowania decyzji, jak i doświadczonym statystykom, zajmują-cym się rozważaną w tej monografii problematyką. Ze względu na szeroko rozwinięty aspekt praktyczny chętnie korzystają z niej specjaliści z innych niematematycznych dyscyplin. Ponadto jest współautorem dosyć popularnego i niezwykle oryginalnego podręcznika ze statystyki (Statystyka – 15 godzin z Pakietem „Statgraphics”. Wyd. AR, Wrocław 1993, 1994, 1997, współautorzy: A. Dąbrowski, A. Michalski, J. Srzednicka), będącego przewodnikiem przy statystycznej analizie danych eksperymentalnych, pro-wadzonej z wykorzystaniem pakietu statystycznego. Tym samym jako jeden z pierw-szych na rynku polskim pokazał, jak można w nowoczesny i praktyczny sposób uczyć trudnych pojęć z zakresu statystyki matematycznej. Odbył kilka staży zagranicznych w takich krajach, jak: Finlandia (University of Tampere), Niemcy (Univesität Dortmund, tu przebywał również miesiąc w ramach stypendium naukowego DAAD), Wielka Bry-tania (University of London), Portugalia (University of Lisboa), Słowacja (Slovak Aca-demy of Sciences); brał udział w kilkunastu konferencjach zagranicznych, najczęściej z gościnnym wykładem.
Warto podkreślić, że na różnych etapach swojej zawodowej kariery był organizatorem lub współorganizatorem wielu konferencji naukowych krajowych i międzynarodo-wych, poświęconych różnym zagadnieniom statystyki matematycznej, między innymi: – „Conference On Mathematical Statistics”, Kozubnik 1986, Łagów 1998,
– „Statystyczne Metody Identyfikacji – Teoria i Zastosowania”, Sobótka 1987, 1988, 1989 (seminaria naukowe z udziałem gości zagranicznych, których efektem były wydania oryginalnych materiałów z recenzowanymi artykułami w języku angielskim),
– „Statystyka Matematyczna”, Wisła 1992, 1994, 1995,
–„Zielonogórskie Konfrontacje Matematyczne”, 1996, 1997, 1998.
Problematyka badawcza, będąca głównym przedmiotem zainteresowań i rozważań prof. Stanisława Gnota, dotyczyła:
– wnioskowania statystycznego w genetyce populacyjnej i mikrobiologii – ważniejsze prace: Ilościowy i jakościowy aspekt cech w numerycznych metodach taksonomicznych („Postępy Mikrobiologii”, XIV, 1975), Zastosowanie metody analizy czynnikowej do
taksonomii drobnoustrojów („Postępy Mikrobiologii”, XVI, 1977) – współautor T.
Szul-ga, Estimation of gene frequencies by the determinant methods („Genetica Polonica”, 22,1981, współautorzy: H. Matej, T. Szulga), Estimation of parameters in certain
hierar-chical genetic models („Math. Operationsfors. Statist.”, ser. Statistics 10, 1979), Testing for Hardy-Weinberg equilibrium („Biometrics”, 36,1980, współautor T. Ledwina), Esti-mation of parameters under Hardy-Weinberg law in population genetics („Statistics”, 19,
1988, współautor A. Michalski);
– optymalnej estymacji i testowania hipotez w modelach liniowych o różnorodnych strukturach macierzy kowariancji – ważniejsze prace: Best linear plus quadratic
esti-mation of parameters in mixed linear models („Zastosowania Matematyki”, XV, 1977,
s. 455–462, współautorzy: W. Klonecki, R. Zmyślony), Uniformly minimum variance
unbiased estimation in various classes of estimators (współautorzy: W. Klonecki, R.
Zmyślony), The essentially complete class of rules in multinomial identification („Math. Operationsfors. Statist.”, ser. Statistics 8, 1977), Best unbiased linear estimation. A
co-ordinate-free approach („Prob. Math. Statist.”, 1, 1979, współautorzy: W. Klonecki, R.
Zmyślony), Bayes estimation in linear models: A coordinate-free approach („J. Multiva-riate Analys.”, 13, 1983), Quadratic estimation in mixed linear models with two variance
components („J. Statist. Plan. Inference”, 8, 1983, współautor J. Kleffe), Nonnegativity of quadratic estimates in mixed linear models with two variance components („J. Statist.
Plan. Inference”, 12, 1985, współautorzy: J. Kleffe, R. Zmyślony), Kwadratowa
estyma-cja komponentów wariancyjnych w modelach liniowych („Matematyka Stosowana”,
XXVII, 1986), Quadratic estimation of variance components in mixed block design („J. Statist. Plan. Inference”, 16, 1987), On minimum biased ąuadratic estimators („Stati-stics”, 19, 1988, współautor J. Srzednicka), Characterizations of two-way layouts from
the point of view of variance component estimation in corresponding linear models („J.
Statist. Plan. Inference”, 26, 1990, współautorzy: J. Baksalary, A. Dobek), Linear and
ąuadratic estimation from inter and intra-block sources of information („Statistics”, 22,
1991, współautor A. Michalski), Bayes invariant ąuadratic estimation in general linear
regression models („J. Statist. Plan. Inference”, 30, 1992, współautorzy: J. Srzednicka,
R. Zmyślony), Nonlinear estimation in linear models („Statistics”, 23, 1992, współauto-rzy: H. Knautz, G. Trenkler, R. Zmyślony), Tests based on admissible estimators in two
variance components model („Statistics”, 25, 1994, współautor A. Michalski), Nonne-gative minimum biased ąuadratic estimation in the linear regression model („J.
Multi-variate Analysis”, 54, 1995, współautorzy: G. Trenkler, R. Zmyślony), Best estimation
of variance components with arbitrary kurtosis in two-way layouts mixed models („J.
Statist. Plan. Inference”, 44, 1995, współautorzy: J. Baksalary, S. Kageyama), On
ad-missible of the intra-block and interblock variance component estimators („Biometrical
Letters”, 35, 1, 1998, współautorzy: T. Caliński, A. Michalski), Nonnegative minimum
biased ąuadratic estimation in mixed linear linear models („J. Multivariate Ann.”, 80,
2002, współautor M. Grządziel), Maximum likelihood estimation in mixed normal
mo-del with two variance compenents („Statistics”, 36(4), 2002, współautorzy: D. Stemann,
– teorii eksperymentu ze szczególnym uwzględnieniem teorii układów blokowych – ważniejsze prace: Układy wierszowo-kolumnowe (Czwarte Colloquium z Agro- Bio-metrii, 1974), The mean efficiency of block design. „Math. Operationsfors. Statist.”, 7, 1976);
– metod identyfikacji – prace: The problem of two-group identification („Math. Opera-tionsfors. Statist.”, ser. Statistics 9, 1978), Odporne metody identyfikacji (Materiały Semi-narium nt. Metody identyfikacji – teoria i zastosowania, Sobótka 1987, współautorzy: T. Bednarski, A. Niemiec), Estymatory typu „ridge” w modelach liniowych (Materiały Se-minarium nt. Metody identyfikacji – teoria i zastosowania, Sobótka 1988), Identyfikacja
obrazów – teoria i zastosowania. Metody Transformacji Obrazów Satelitarnych i Fotogra-metrycznych dla Potrzeb Gospodarki Rolnej i Wodnej (AR Wrocław 1990, współautorzy:
T. Bednarski, A. Dąbrowski).
Do najważniejszych osiągnięć naukowych Stanisława Gnota należy zaliczyć:
– skonstruowanie klasy testów dopuszczalnych do testowania hipotezy o równowadze Hardy’ego-Weinberga w modelach genetyki populacyjnej (prace z T. Bednarskim i T. Ledwiną);
– podanie pewnych uogólnień teorii dotyczących charakteryzacji estymatorów bay-esowskich i dopuszczalnych względem kwadratowej funkcji straty w modelach linio-wych (współpraca z: W. Kloneckim, R. Zmyślonym, J. Kleffe, J. Srzednicką);
– konstrukcja klasy testów i podanie ich własności dla testowania hipotez dotyczących komponentów wariancyjnych, opartych na niezmienniczych estymatorach dopusz-czalnych tych parametrów (wspólnie z A. Michalskim);
– podanie pełnej charakteryzacji nieujemnych i dopuszczalnych estymatorów kompo-nentów wariancyjnych w modelach mieszanych z dwoma komponentami (współpra-ca z: R. Zmyślonym, J. Kleffe, D. Stemannem, G. Trenklerem);
– podanie warunków koniecznych i dostatecznych, przy których istnieją jednostajnie najlepsze estymatory niezmiennicze komponentów wariancyjnych w modelu dwu-kierunkowej klasyfikacji, przy dowolnym rozkładzie prawdopodobieństwa wektora obserwacji (współpraca z J. Baksalarym, S. Kageyamą);
– skonstruowanie estymatora nieujemnego o minimalnym obciążeniu funkcji średnie-go ryzyka kwadratoweśrednie-go estymatora linioweśrednie-go w modelu normalnym i wykorzysta-nie tego estymatora przy wyborze zmiennych w analizie regresji (współpraca z: G. Trenklerem, H. Knautzem, R. Zmyślonym, D. Stemannem);
– podanie warunków koniecznych i dostatecznych dopuszczalności wewnątrz i mię-dzy-blokowych estymatorów komponentów wariancyjnych w mieszanym modelu liniowym z dwukierunkową klasyfikacją (wspólnie z A. Michalskim);
– podanie w jawnej postaci estymatorów największej wiarogodności komponen-tów wariancyjnych dla pewnej klasy liniowych modeli mieszanych bez ograniczeń i w klasie estymatorów nieujemnych (prace z: A. Urbańską-Motyką, G. Trenklerem, H. Knautzem, R. Zmyślonym, D. Stemannem).
Osiągnięcia naukowe i dydaktyczne Stanisława Gnota to namacalny dowód jego nauko-wego talentu i zdolności wspaniałego organizowania pracy w różnych zespołach badaw-czych. Był kierownikiem lub głównym wykonawcą kilku projektów badawczych grantów finansowanych przez KBN, nie licząc innych finansowanych przez różne resorty
ministe-rialne. Ostatni grant KBN (01.02.2000–30.01.2002), którego był kierownikiem, dotyczył zastosowania metod algebry liniowej, analizy wypukłej oraz algorytmów i procedur nu-merycznych do liniowego i odpornego wnioskowania w modelach liniowych. Kierowa-ny przez niego grant zaowocował 12 pracami opublikowaKierowa-nymi lub wysłaKierowa-nymi do druku w takich czasopismach, jak: „Linear Algebra and its Applications”, „Statistics”, „J. Multivariate Analysis”. Końcowy raport z realizacji tego projektu badawczego pisał z wielkim wysiłkiem, nie wiedząc do końca, że bezlitosny nowotwór trawi kości jego spracowanych ramion.
Doskonale pamiętam dzień 23-go listopada 2001 roku po południu w małej sali seminaryjnej Katedry Matematyki AR, kiedy w wąskim gronie prezentował główne idee naszej wspólnej z Agnieszką Urbańską-Motyką, niestety już ostatniej pracy „Some properties of ML and REML estimators in mixed normal models with two variance components” (Discussiones Mathemati-cae – Probability and Statistics 24, 2004), poświęconej estymatorom typu REML komponentów wariancyjnych w mieszanych modelach normalnych – to był ostatni występ profesora Stanisława Gnota przy tablicy, jakże można Go za to teraz podziwiać, ile musiał wydobyć z siebie sił, doko-nując ostatnich zapisów”
– wspomina jego uczeń i wieloletni współpracownik – dr hab. Andrzej Michalski. Za swoje osiągnięcia na polu naukowym i dydaktycznym otrzymał liczne nagrody: w la-tach 1986–1994 – dziewięć nagród Rektora AR we Wrocławiu, w lala-tach 1994–1998 – trzy nagrody Rektora WSPTK w Zielonej Górze.
Zmarł nad ranem we wtorek 9 kwietnia 2002 roku po długiej i ciężkiej chorobie, która powoli niweczyła jego twórcze siły. Pomimo cierpienia, niemalże do ostatnich dni życia rozmawiał i myślał o różnych problemach, o swoich współpracownikach i wielu niedo-kończonych pracach. Został pochowany 11 kwietnia na cmentarzu parafii św. Rodziny we Wrocławiu, przy ul. Smętnej (pole 16b, rząd II, grób 19).
Profesor dr hab. Stanisław Gnot cieszył się wielkim uznaniem nie tylko w kraju, ale i w różnych miejscach świata, o czym świadczyły listy kondolencyjne napływające z róż-nych ośrodków zagraniczróż-nych. Ci, którzy go znali lub choćby przez chwilę z nim prze-bywali, doznawali wiele radości i szczerze go poważali. Był ceniony za swój niebywały humor, otwartość, niespotykaną życzliwość, umysł z jednej strony bardzo racjonalny, a z drugiej – subtelny i głęboko refleksyjny. Był wybitnym naukowcem i mądrym na-uczycielem akademickim – po prostu człowiekiem z charyzmą.
Źródła
Dokumenty Archiwum Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.
Dokumenty i prace odziedziczone po zmarłym, będące w posiadaniu autora biogramu.
Dzieje Akademii Rolniczej. Wydawnictwo AR we Wrocławiu, Wrocław 2001. Pro Memoria. Wydawnictwo AR we Wrocławiu, Wrocław 2005.
Jerzy Piotr Greń urodził się 14 marca 1936 roku w Cięcinie (powiat żywiecki, wów-czas województwo krakowskie, obecnie śląskie). Szkołę powszechną i liceum ukończył w Bielsku-Białej. W latach 1954–1958 studiował w Szkole Głównej Planowania i Staty-styki w Warszawie na Wydziale Ogólnoekonomicznym. Ukończył kierunek „Statystyka matematyczna”, otrzymując dyplom magisterski na podstawie pracy Wyrównywanie
danych dorocznych spisów rolnych w Polsce metodą reprezentacyjną, napisanej pod
kie-runkiem prof. Ryszarda Zasępy. W 1958 roku rozpoczął pracę jako asystent w Katedrze Statystyki Matematycznej na Wydziale Ogólnoekonomicznym SGPiS. W roku 1964 na Wydziale Finansów i Statystyki SGPiS uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych po obronie rozprawy doktorskiej Zagadnienia lokalizacji próby w wieloparametrowym
losowaniu warstwowym (promotorem rozprawy był prof. Wiesław Sadowski,
recen-zentami prof. Ira Koźniewska i prof. Egon Vielrose). Od 1 października 1964 roku był adiunktem w Katedrze Statystyki Matematycznej SGPiS, która została przekształcona w Katedrę Ekonometrii, a następnie Instytut Ekonometrii. Od 1970 roku należał do PZPR. W 1972 roku Rada Wydziału Finansów i Statystyki SGPiS nadała mu stopień dok-tora habilitowanego nauk ekonomicznych na podstawie rozprawy Gry statystyczne
i ich zastosowania (recenzentami byli prof. prof. Zdzisław Hellwig, Zbigniew Pawłowski
i Wiesław Sadowski). Od 1 marca 1973 roku był docentem w Katedrze Ekonometrii. W roku akademickim 1973/1974 przebywał na stypendium British Council w Queen Mary College i London School of Economics. W latach 1975–1980 był wicedyrektorem Instytutu Gospodarstwa Społecznego SGPiS. W 1979 roku Rada Państwa PRL nada-ła mu tytuł profesora nadzwyczajnego nauk ekonomicznych (recenzentami wniosku byli prof. prof. Zbigniew Czerwiński, Wiesław Sadowski i Kazimierz Zając), a w 1980 roku został kierownikiem Zakładu Statystyki Matematycznej w Instytucie Ekonometrii. W latach 1979–1981 kierował także Zakładem Statystyki i Ekonometrii na Wydziale Ekonomicznym UMCS w Lublinie. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Od-rodzenia Polski. Od lipca 1981 do czerwca 1984 roku przebywał w Etiopii jako ekspert