W czasie II wojny światowej pracowała jako statystyk w Wydziale Szpitalnictwa Zarzą-du Miejskiego w Warszawie. Wywieziona podczas powstania warszawskiego do obozu pracy pod Berlinem, już 15 maja 1945 roku zgłosiła się do GUS, gdzie początkowo za-trudniono ją na etacie radcy, a 15 sierpnia 1946 roku mianowano naczelnikiem Wydzia-łu Statystyki Rolnictwa i Leśnictwa. W 1946 roku zorganizowała spis rolny, który – po zastosowaniu przez nią odpowiednich pomiarów kontrolnych – pozwolił na uzyskanie dostatecznie dokładnych danych dla poznania statusu rolnictwa w Polsce po wojnie oraz dostarczył materiałów do planowania gospodarczego. Rozbudowywała też sieć korespondentów rolnych.
W latach 1946–1947 M. Czerniewska była delegowana przez GUS na trzy konferencje Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO): do Lon-dynu (10–20.04.1946 roku), Rzymu (3–8.03.1947 roku) i Waszyngtonu (4–12.08.1947 roku).
Tuż po wojnie M. Czerniewska opublikowała w GUS między innymi pracę Powierzchnia
zasiewów i zbiory w 1947 r. („Statystyka Rolnicza”, Warszawa 1948) oraz dwa artykuły
w „Gospodarce Planowej” (Liczby i struktura gospodarstw rolnych, z. 9/1947; Statystyka
rolnicza po wojnie, z. 3/1948).
Od 2 marca 1948 roku do 5 stycznia 1949 roku Maria Czerniewska była aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i więziona pod fikcyjnymi zarzutami w Warszawie przy ul. Rakowieckiej 37. Po zwolnieniu z aresztu zgłosiła się do pracy, ale ówczesny prezes GUS, prof. Stefan Szulc, mimo starań nie otrzymał zgody na jej zatrudnienie. Przestała być pracownikiem GUS od dnia 30 marca 1949 roku. Formalnie rozwiązano z nią sto-sunek pracy na podstawie art. 10 pkt. d dekretu z dnia 15 maja 1946 roku (Dz.U. RP 22) o tymczasowym unormowaniu stosunków służbowych pracowników państwowych. Mimo aresztowania, ówczesny wiceprezes GUS, Zygmunt Padowicz, wydał 25 maja 1949 roku w piśmie do Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskie-go bardzo dobrą opinię służbową o M. Czerniewskiej, co umożliwiło jej kontynuację pracy rozpoczętej w kwietniu 1949 roku w Wydziale Ekonomiki Rolnej Gospodarstw Wiejskich Instytutu Puławskiego, a na początku 1950 roku pozwoliło jej uzyskać pracę w Instytucie Ekonomiki Rolnej w Warszawie.
W 1950 roku PWRiL wydał pracę M. Czerniewskiej pt. Badania obrotów i towarowości
artykułów rolnych w gospodarstwach chłopskich 1947/48, a następnie opracowany przez
nią wspólnie ze Stanisławem Kuzińskim podręcznik Statystyka ogólna i rolnicza (cz. I:
Statystyka ogólna – Prace IER, z. 9, 1950) i cz. II – Statystyka Rolnicza (1955, PWRiL).
W roku 1954 M. Czerniewska została kierownikiem Zakładu Badania Dochodowości i Or-ganizacji Rachunkowości Rolnej, w 1956 roku mianowano ją docentem, a w 1964 roku profesorem nadzwyczajnym. Zakład przez nią kierowany zbierał i opracowywał w każ-dym roku materiały dotyczące rachunkowości 1500 gospodarstw rolnych w kraju. Ma-teriały te za lata 1955/56–1966/67 były co roku publikowane pt. Wyniki rachunkowości
W nieznanych szerszemu gronu specjalistów „Biuletynach wewnętrznych Instytutu Ekonomiki Rolnej” M. Czerniewska opublikowała trzy ważne studia (Badania obrotów
i towarowości artykułów rolniczych w gospodarstwach chłopskich – nr 12/1952; Porów-nanie wyników badania budżetów członków spółdzielni produkcyjnych w 1953 r. oraz wyników rachunkowości rolnej średniackich gospodarstw indywidualnych w 1952/53 –
nr 7/1955; Wyniki badania budżetów pracowników PGR w 1953 r. – nr 10/1955).
Poczynając od roku 1952 prace M. Czerniewskiej związane ze statystyką ukazywały się głównie w czasopismach naukowych, takich jak: „Roczniki Nauk Rolniczych”
(Wykorzy-stanie koni w gospodarstwach indywidualnych prowadzących rachunkowość 1954/55 r.
– t. 75/1958), „Roczniki Socjologii” (Budżety domowe rodzin chłopskich w 1964 r. – t. 2/1964), „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” (Spasanie zbóż w
gospo-darstwach chłopskich w latach 1952/53–1960/61 – z. 64/1965), a także w
„Wiadomo-ściach Statystycznych” (np.: Sztuki przeliczeniowe inwentarza żywego – nr 3/1965), „Ze-szytach Ekonomiki i Planowania” (np. Spożycie artykułów jadalnych w gospodarstwach
chłopskich – nr 9/1958), a przede wszystkim w „Studiach i Materiałach IER” (Budżety domowe rodzin chłopskich – z. 33/1962; Dochody gospodarstw chłopskich – z. 42/1962; Reprezentatywność gospodarstw chłopskich prowadzących rachunkowość rolną –
z. 108/1965; Budżety domowe rodzin chłopskich – z. 109/1965; Kilka uwag o planie
pięcio-letnim na lata 1966–1970 – z. 114/1966; Wykorzystanie kredytów i stan zadłużenia w go-spodarstwach chłopskich – z. 124/1966; Rachunkowość rolna w Polsce i innych krajach
– z. 140/1967; Próba szacunku siły nabywczej ludności wiejskiej w 1967 r. – z. 150/1967;
Stan zadłużenia, wierzytelności i zasobów gotówki w gospodarstwach chłopskich w dniu 30.VI.1966 – z. 164/1967; Produkcja a spożycie artykułów rolniczych w latach 1965–1985 –
z. 173/1968; Kupno artykułów jadalnych przez ludność w latach 1960–1970 – z. 188/1968) oraz w „Zagadnieniach Ekonomiki Rolnej” (Przyczynek do ześredniaczenia wsi w świetle
liczb Narodowego Spisu Powszechnego – nr 2/1952; Gospodarstwa biedniackie i gospo-darstwa chłopów pracowników w niektórych rejonach Polski w 1952/53 r. – nr 4/1955; Bu-dżety członków spółdzielni produkcyjnych w 1954 r. na tle wyników rachunkowości rolnej średniackich gospodarstw indywidualnych w 1953/54 r. – nr 3/4/1956; Spożycie gospo-darstw chłopskich – nr 3/1958; Rachunkowość rolnicza w Holandii – nr 4/1958; Liczba in-dywidualnych gospodarstw rolnych w Polsce w 1957 r. – nr 2/1959; Szacunek spłat rodzin-nych w latach 1956/57 i 1957/58 – nr 2/1959; Dochody gospodarstw chłopskich w latach 1952/53–1957/58 – nr 5/1959; Dochody gospodarstw chłopskich w 1958/59 – nr 6/1960; Dochody gospodarstw chłopskich w 1959/60 – nr 6/1961; Zużycie pasz treściwych w go-spodarstwach chłopskich w latach 1952/53–1960/61 – nr 5 i 6/1963; Zagadnienia kredytu rolnego w świetle opinii rolników – nr 5/1967).
M. Czerniewska była współautorem wydanego w 1955 roku podręcznika dla liceów sta-tystycznych – Sprawozdawczość statystyczna oraz wydanej w roku 1960 Uproszczonej
książki do prowadzenia rachunkowości rolnej w gospodarstwach indywidualnych.
W roku 1963 M. Czerniewska wydała książkę Budżety domowe rodzin chłopskich, w roku 1964 – Gospodarstwa rolne i ludność o mieszanym źródle dochodu, a w roku 1965 –
Ogólna bibliografia jej prac autorskich liczy 80 pozycji, a wszystkich prac łącznie ze współautorskimi i redaktorskimi – około 100 pozycji. Przykładowo w latach 1951–1967 wydała aż 16 tomów Wyników rachunkowości rolnej gospodarstw indywidualnych oraz 24 tomy Indywidualnych wyników rachunkowości rolnej gospodarstw chłopskich.
Profesor M. Czerniewska była członkiem Komitetu Ekonomiki Rolnictwa Wydziału V Pol-skiej Akademii Nauk i Komitetu Żywności i Żywienia.
Maria Czerniewska zmarła w Warszawie 8 października 1968 roku. Pochowana została w grobie rodzinnym na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym.
Maria Czerniewska była odznaczona między innymi: Medalem Dziesięciolecia Odzyska-nej Niepodległości (1929), Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę (1938) i Srebr-nym Krzyżem Zasługi (1938), Złotym Krzyżem Zasługi (1959), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), złotą odznaką wydaną z okazji 50-lecia pracy GUS.
Źródła
Akta personalne w Centralnym Archiwum GUS. Katalogi i zbiory Centralnej Biblioteki Statystycznej.
Dziedzic F., Maria Czerniewska – życie i praca. „Zagadnienia Ekonomiki Rolnej” 1969, nr 1 s. 3–11.
Instytut Ekonomiki Rolnej, 1950–1965. Bibliografia. Warszawa 1966. Instytut Ekonomiki Rolnej, 1966–1974. Bibliografia. Warszawa 1975.
Słownik biograficzny statystyków polskich. GUS, PTS. Warszawa 1998.
Konstanty Czerniewski, syn Piotra, urodził się w 1904 roku w miejscowości Ozierki koło Petersburga, w rodzinie inteligenckiej. W roku 1924 zdał maturę w Dyneburgu na Ło-twie. W latach 1926–1929 studiował na Wydziale Rolnym Szkoły Głównej Gospodar-stwa Wiejskiego w Warszawie.
15 października 1929 roku na podstawie pracy Znaczenie gospodarcze lnu, napisanej pod kierunkiem prof. Władysława Grabskiego, uzyskał tytuł inżyniera rolnika w ramach specjalizacji Agronomia Społeczna. W tymże roku podjął pracę jako instruktor rolny Wi-leńskiego Towarzystwa Organizacji i Kółek Rolniczych w województwie wileńskim. W roku 1930 na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych K. Czerniewski opra-cował monografię województwa wileńskiego (nieopublikowana, prawdopodobnie zaginęła).
W latach 1931–1936 K. Czerniewski pracował w Głównym Urzędzie Statystycznym w Wy-dziale Statystyki Rolnej jako kierownik referatu sieci korespondentów rolnych. Nadsyłane przez korespondentów rolnych sprawozdania były cennym źródłem informacji między innymi o stanie: upraw, plonów i zbiorów, obsady inwentarza, cen produktów rolnych, cen ziemi, wysokości płac robotników rolnych. K. Czerniewski opisał te prace w artykułach publikowanych na łamach „Wiadomości Korespondenta Rolnego”, takich jak: Notatnik
ko-respondenta rolnego u nas i gdzie indziej (nr 4/1933), Sieć korespondentów rolnych w latach 1931–1933 (nr 1/1934), Skład sieci korespondentów rolnych Głównego Urzędu Statystyczne-go (nr 11/1934), Prace nad siecią korespondentów rolnych w latach 1919–1935 (nr 13/1935).
W tym okresie napisał wstęp do publikacji GUS pt. Użytkowanie gruntów w Polsce w 1931 r. (Warszawa 1933). Opublikował pracę Daty robót polowych w latach 1931–1933 (Warsza-wa 1934); współredago(Warsza-wał też roczniki GUS: Statystyka rolnicza 1931/32 (Warsza(Warsza-wa 1933),
Statystyka rolnicza 1934 (Warszawa 1935) i Statystyka rolnicza 1935 (Warszawa 1936).