Każda z przedstawionych poniżej generacji ma specyficzne dla siebie postawy, zachowania, oczekiwania, nawyki/przyzwyczajenia, sposoby komunikacji. Rów-nież i wartości wyznawane przez poszczególne pokolenia są nieco inne. Dla po-kolenia tradycjonalistów, na przykład, najważniejsze są poszanowanie autorytetu, dyscyplina, konformizm, z kolei dla generacji Baby Boomers istotne są bardziej optymizm i zaangażowanie, w odróżnieniu od generacji X, która skupiona jest wokół sceptycyzmu, zabawy i nieformalności, czy od pokolenia y, które hołduje realizmowi, przekonaniu czy ekstremalnej zabawie5.
pokolenie tradycjonalistów
Pokolenie tradycjonalistów (tradycyjne), nazywane również weteranami, milczą-cymi (ang. Silents), pokoleniem milczącym (ang. the Silent generation), dojrza-łymi (ang. the Matures) czy wreszcie najwspanialszym pokoleniem (ang. the
Greatest Generation) jest najstarszym pokoleniem w miejscu pracy, a spora część
z tych osób już nie pracuje. Do pokolenia tego zalicza się osoby urodzone przed 1945 rokiem6, a inne źródła podają lata 1922-1945 jako okres narodzin pokolenia tradycyjnego7. Osoby zaliczane do tradycjonalistów, ich stosunek do świata oraz
4J. Scott, Is it a different world to when you were growing up?…, s. 355-376.
5D. Metro, Generational Differences. Overview, prezentacja powerpoint, 2010.
6A. tolbize, Generational differences in the workplace, Research and training Center on Com-munity Living, University of Minnesota 2008.
podejście do pracy i życia, ukształtowały głównie, oprócz innych wydarzeń, wielki kryzys i II wojna światowa. Pokolenie to jest charakteryzowane jako „konserwa-tywne i zdyscyplinowane, mające poczucie obowiązku i przestrzegające restryk-cyjnej polityki fiskalnej, (…) a także lubiące formalności, łańcuch dowodzenia z góry na dół, jako wymagające szacunku i preferujące podejmować decyzje w oparciu o to, co sprawdziło się w przeszłości”8.
Członkowie tego pokolenia opisywani są również jako lojalni i oddani pra-cownicy, unikający ryzyka, zdeterminowani do pracy zespołowej i współpracy. W pracy charakteryzuje ich spójność i jednolitość, są zorientowani na przeszłość, eksponują przywództwo oparte na dowodzeniu i kontroli na wzór operacji woj-skowych oraz preferują hierarchiczne struktury organizacyjne9. Praca jest dla nich obowiązkiem i długookresową karierą.
Mimo że kobiety stanowią większość w populacji jako całości, to praca zawo -dowa jest głównie domeną mężczyzn – stopy zatrudnienia mężczyzn zdecy-dowanie przewyższają wartości dla kobiet w tym pokoleniu. Jest to zgodne z wartościami tej generacji, dla których charakterystyczna jest tradycyjna nuklearna rodzina, w której kobiety pozostawały w domu, aby opiekować się rodziną, a wchodziły na rynek na ogół tylko wtedy, gdy istniała potrzeba wsparcia narodu lub rodziny w czasach kryzysu, takiego jak np. II wojna światowa10.
pokolenie Baby Boomers
Baby Boomers, czyli pokolenie powojennego wyżu demograficznego, to osoby urodzone w latach 1946-1964, choć w różnych krajach mogą występować nie-wielkie różnice w określaniu granic czasowych zjawiska Baby Boomu. Niemniej jednak pokolenie to cechuje duża liczebność – w samych Stanach Zjednoczonych urodziło się w tym okresie o 17 mln osób więcej w porównaniu do poprzedniego spisu powszechnego11. Ze względu na liczebność tej generacji, a poprzez ten fakt – rolę, jaką odgrywa we wszystkich płaszczyznach życia, wpływając silnie na ekonomię, politykę, kulturę i obyczajowość, pokolenie to jest w ostatnich latach przedmiotem wielu analiz.
Na ukształtowanie się tego pokolenia (szczególnie amerykańskiego) miało wpływ wiele wydarzeń historycznych i procesów społecznych, między innymi: wojna wietnamska, walka o prawa obywatelskie, rewolucja seksualna, zimna wojna, zabójstwo prezydenta Kennedy’ego i Martina Luthera Kinga, festiwal
8A. tolbize, Generational differences…, s. 2.
9http://www.valueoptions.com/spotlight_yIW/traditional.htm
10Ibidem.
Woodstock12, a także afera Watergate13. Charakterystyczny dla tego pokolenia jest protest przeciwko władzy, który formował przez lata wiele jednostek sprawują-cych obecnie funkcje kierownicze w wielu różnych organizacjach. Najstarsi przed-stawiciele tego pokolenia mają w 2014 roku 68 lat, a najmłodszym pozostało jeszcze przynajmniej 15 lat pracy.
Osoby z pokolenia Baby Boomers opisywane są jako jednostki, które wierzą, że ciężka praca i poświęcenie to cena, którą muszą zapłacić za sukces. Pokolenie to zapoczątkowało pracoholizm, lubi pracę zespołową, współpracę i grupowe podej-mowanie decyzji. Jest konkurencyjne i wierzy w lojalność wobec swojego praco-dawcy oraz ma poczucie obowiązku. Przedstawiciele generacji gotowi są poświęcić życie prywatne dla zawodowego sukcesu. Są osobami z optymizmem podchodzą-cymi do życia, mają poglądy liberalne, ale i szacunek do autorytetów. Cenią sobie zdrowie i dobre samopoczucie, a także rozwój osobisty i osobiste zadowolenie, szu-kają też bezpieczeństwa pracy14.
Większość osób z pokolenia wyżu demograficznego była wychowywana w domu z dwojgiem rodziców, z których najczęściej matka nie pracowała zawo-dowo. Charakterystyczny dla tego pokolenia jest powojenny boom gospodarczy. Dzieci z tego pokolenia wielokrotnie słyszały, jak wiele ich rodzice musieli po-święcić, aby stworzyć dla nich możliwości i że oczekuje się od nich, iż osiągną większy sukces niż ich rodzice. to połączenie sprzyjających warunków ekono-micznych, jak również uwagi i zachęty ze strony rodziców stworzyło optymis-tyczne perspektywy dla tego pokolenia15.
Choć pokolenie Baby Boomers było świadkiem zwiększenia równości spo-łecznej i gospodarczej, jego członkowie dorastali również w okresie, gdy ich kraj był często rozdarty przez różne poglądy na temat polityki, wojny i sprawiedliwości społecznej. Pokolenie wyżu demograficznego doświadczyło radykalnych zmian w możliwościach edukacyjnych, gospodarczych i społecznych. Również miejsce pracy tych generacji ewoluuje z dość jednorodnego rasowo, paternalistycznego środowiska do miejsca o zwiększonej różnorodności rasowej i płciowej. „Miejsce pracy zaczyna powoli odzwierciedlać zmiany polityczne i społeczne narodu. to pokolenie ukuło również pojęcia takie jak »szklany sufit«, »równość szans w miej-scu pracy« oraz zaczęło wykorzystywać profile osobowościowe do budowania
12Chodzi o festiwal muzyczny Woodstock Music and Art Fair, który odbył się w dniach od 15 do 18 sierpnia 1969 r. na farmie M. yasgura w Bethel koło Nowego Jorku. Jego hasłem było: Peace, Love and happiness (pokój, miłość i szczęście). Był to jedno z największych zlotów młodzieżowych końca lat 60., który zgromadził ponad 400 tys. osób. Źródło: Wikipedia.
13A. tolbize, Generational differences…, s. 2.
14Ibidem.
15R. Zemke, C. Raines. B. Filipczak, Generations at work: Managing the clash of veterans,
świadomości na temat tego, jak dogadać się ze współpracownikami”16. Należy jednak pamiętać, że choć w USA pokolenie to ukształtowało się w czasie rozwoju przemysłu, pełnego zatrudnienia i wzrastającej konsumpcji, Polska w tym czasie doświadczała biedy czasów powojennych i wdrażania gospodarki socjalistycznej z silną, na tamte czasy, pozycją rolnictwa17.
pokolenie X
Pokolenie X, nazywane w literaturze także: Gen X, Xers (Iksy), post Boomers, 13-ta generacja, a w Polsce także „średniolatkowie”, to osoby urodzone w latach 1961-1981 choć graniczne lata różnią się nieznacznie w zależności od źródeł. W Pol-sce generacja X to osoby urodzone w latach 1965-197918. Dorastały one w okresie bezrobocia i niepewności zatrudnienia, związanym z kryzysem przełomu lat 70. i 80. w USA. Pokolenie to doświadczyło również upadku komunizmu, rozszerzania się Unii Europejskiej, przemian ustrojowych i gospodarczych. W Polsce w tym czasie mamy do czynienia z jednej strony z dużą inflacją i kartkami w sklepach, z drugiej z rosnącymi możliwościami kariery w wyniku rozwoju gospodarki rynkowej, prze-noszenia zachodnich standardów pracy i rosnącego dostatku19.
„Iksy” wychowują się w rodzinach, w których, w wyniku pogorszenia sytua-cji ekonomicznej oraz presji społecznej, by odnieść sukces finansowy, oboje ro-dziców pracuje, niejednokrotnie są to samotni rodzice. Wzrost udziału pracujących matek spowodował pojawienie się nowego fenomenu, tzw. latchey kids – dzieci z kluczem do drzwi na szyi. Dzieci te rozwinęły w sobie poczucie samodzielności i preferencję wolności20.
to pokolenie, bardziej niż inne, narażone jest na rozwód rodziców. W tym okresie liczba rozwodów w Stanach Zjednoczonych wzrosła trzykrotnie. Badania amerykańskie pokazały, że w wyniku doświadczenia epidemii AIDS, dużego praw-dopodobieństwa bycia świadkami rozwodu swoich rodziców lub utraty przez nich pracy z powodu redukcji zatrudnienia, członkowie tego pokolenia są bardziej nie-zależni i mniej przywiązani do swojego pracodawcy. Przywiązują za to dużą wagę do wynagrodzenia i awansu oraz do czasu wolnego i równowagi na linii praca – życie, a nieco mniejszą niż poprzednie pokolenie do wartości społecznych21.
16http://www.valueoptions.com/spotlight_yIW/baby_boomers.htm
17GM Solutions – Generacja Y portret i idea, prezentacja z konferencji GM Solutions.
18www.diagnoza.com
19GM Solutions – Generacja Y….
20C. Parker, Generational differences in work life balance attitudes, A thesis submitted to De-partment of Psychology of the State University of New york, 2007, s. 3.
21J.M. twenge i wsp., Generational Differences in Work Values: Leisure and Extrinsic Values
Increasing, Social and Intrinsic Values Decreasing, „Journal of Management” 2010, 36, 5
Generacja X, szczególnie amerykańska, jest również świadkiem kryzysu waż-nych instytucji, tak jak np. rząd USA na skutek afery Watergate. Dlatego przedsta-wiciele Iksów „nie mają bohaterów, ponieważ poprzez wprowadzenie tabloidowego dziennikarstwa i szerszy dostęp do mediów dorastali, widząc swoich bohaterów skompromitowanych. to stworzyło wrodzony cynizm u jednostek i skłonność do polegania bardziej na sobie. W przeciwieństwie do swoich rodziców z okresu wyżu demograficznego, którym wiele było dane, osoby z generacji X od początku wiedziały, że same muszą sobie stworzyć możliwości, aby osiągnąć cele”22. pokolenie y
Pokolenie y, nazywane również Millenials (Milenium), Why (Dlaczego?) i yoga (Joga), to najmłodsze grupy osób urodzone w latach 1981-1995 lub 1982-2003, a według niektórych źródeł początku generacji upatruje się w latach 1977-198023. Do grupy tej zalicza się więc osoby, które są już na rynku pracy od jakiegoś czasu, osoby, które są na początku swojej aktywności zawodowej oraz te, które jeszcze się uczą i dopiero niebawem wejdą na rynek pracy.
Jednym z głównych czynników wpływających na te kohorty jest technologia i Internet. Wśród wydarzeń i procesów, które ukształtowały osobowość i wartości pokolenia Milenium, wymienia się: zamachy z 11 września, wojnę z Irakiem, glo-balizację rynku pracy, jednoczącą się Europę. Polskie pokolenie y to osoby „nie-skażone” komunizmem, korzystające z reformy edukacyjnej. Młodzież wyjeżdża na studia zagraniczne, a po akcesji do Unii Europejskiej – także do pracy poza granicami kraju. to osoby ukształtowane przez nowy ustrój, dobrze orientujące się w nowinkach technologicznych, co czyni ich mobilnymi i elastycznymi. Osoby z tego pokolenia charakteryzują się silną potrzebą osiągnięcia szybkiego awansu zawodowego, równowagi praca – życie, a także dużym, w porównaniu do innych generacji, zainteresowaniem podróżami zagranicznymi24.
Dla generacji y ważna jest jakość miejsca pracy, elastyczne godziny zatrud-nienia oraz przestrzeń umożliwiająca wykorzystanie najnowszych technologii oraz pracę zespołową25. Jako kluczowe wartości dla generacji y wymienia się: „ocze-kiwanie zawodowego wzrostu i rozwoju, chęć pogodzenia różnych interesów ży-ciowych w ramach równowagi praca – życie, potrzebę różnorodności w pracy, z wyzwaniami i zmianami, chęć społecznych interakcji w miejscu pracy, dążenie
22C. Parker, Generational differences…, s. 3.
23M. Uba, J. Dark, M. Duquette, M. yendt, M. Gnatek, B. Gallanti, Generation Y and Work/Life
Balance. What are their expectation?, 2012, http://seanlyons.ca/wp-content/uploads/2012/01/WLB.pdf.
24N.J. Beutell, Generational Differences in Work – Family Conflict and Synergy, „International Journal of Environmental Research and Public health” 2013, s. 2544-2559.
25Badania międzynarodowe Generation y and Workplace, Annual Report 2010, za: GM Solutions
do brania odpowiedzialności i wkładu własnego, chęć otrzymywania nagród w postaci wzrostu dochodu i uznania ich wkładu, pragnienie odpowiedniego przy-wództwa w miejscu pracy”26. „Igreki” mogą często zmieniać pracę w ciągu swo-jego życia, jeśli poczują tylko, że ich talenty są niewykorzystywane27.
Brytyjskie badanie wśród studentów biznesu pokazało pięć najważniejszych wartości, które pokolenie y odnosi w stosunku do pracy. Praca ma dawać im przede wszystkim przyjemność. Po drugie, pracodawca, u którego pracują, ma być sprawiedliwy dla wszystkich, kolejno oczekują równych szans, jeśli chodzi o rozwój ich kariery, są tolerancyjni dla współpracowników, a przede wszystkim, co potwierdza szeroka literatura: pracują, by żyć, a nie żyją po to, by pracować”28. Z polskich badań nad generacją y wynika, że osoby z tego pokolenia są świa-dome swojej wartości na rynku pracy, mobilne i gotowe do zmiany miejsca pracy czy zamieszkania. Od pracy oczekują elastyczności, a jednocześnie szybkiej ka-riery i dobrego wynagrodzenia. Zatem oczekiwania pokolenia Milenium wobec pracodawcy są inne niż poprzednich generacji29.