Z przeprowadzonej analizy wynika, iż w warunkach współczesnej gospodarki mamy do czynienia z głębokimi przemianami w sferze ekonomicznej i społecznej, które mają istotny wpływ na rosnące trudności w łączeniu pracy zawodowej z życiem osobistym pracowników. Postępująca globalizacja, pociągająca za sobą wzrost kon-kurencyjności, skłania pracodawców do zmiany wymagań wobec pracowników,
68Europejski pakt na rzecz równości płci (2011-2020), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
2011/C 155/02.
69C. Sadowska-Snarska (red.), Uwarunkowania godzenia pracy zawodowej z obowiązkami
większej elastyczności, kreatywności, zaangażowania w sprawy organizacji, ciągłego uczenia się, umiejętności współpracy grupowej, dobrej komunikacji i otwartości na zmiany. Z drugiej strony pracodawcy poszukują możliwości obniżki kosztów, w tym kosztów pracy. to z kolei prowadzi do redukcji zatrudnienia i rozwoju atypo-wych (elastycznych) form zatrudnienia i organizacji pracy. Zmiany w charakterze pracy, rodzące również problemy utrzymania równowagi praca– życie, dokonują się również pod wpływem dynamicznego rozwoju technologii high-tech, zwłaszcza tech-nologii ICt, rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, a także przekształceń struktural-nych w gospodarce w kierunku wzrostu udziału sektora usługowego.
trudności w łączeniu pracy zawodowej z życiem rodzinnym wiążą się też ze zmianami społecznymi, odnoszącymi się głównie do wejścia kobiet na rynek pracy i związanej z tym zmiany modelu rodziny, w której dwie osoby pracują zawodowo, przemian w składzie rodzin w kierunku rodzin małych, nuklearnych, jak również rodzin niepełnych, a także wskutek rosnącej skali potrzebnej pomocy dla osób starszych ze względu na postępujący proces starzenia się ludności.
W efekcie tych przemian w warunkach współczesnej gospodarki mamy do czynienia ze wzajemnym przenikaniem pracy zawodowej i życia rodzinnego. Problem ten jest o tyle ważny, iż na tym tle dochodzi do pojawienia się konfliktu na linii praca – życie pozazawodowe, w tym życie rodzinne, które wywołuje szereg negatywnych konsekwencji o charakterze społecznym, jak też ekonomicznym, w wymiarze całej gospodarki i społeczeństwa, przedsiębiorstw oraz w wymiarze indywidualnym.
Należy podkreślić, iż przemiany te obecnie nasilają się także w Polsce, a to oznacza, że wzorem krajów wysoko rozwiniętych winny być podjęte natychmias-towe działania mające na celu wprowadzenie rozwiązań sprzyjających godzeniu ról zawodowych i pozazawodowych. W Strategii Rozwoju Polski 2020 jednym z zarysowanych priorytetowych kierunków interwencji publicznej jest zwiększe-nie aktywności zawodowej m.in. poprzez tworzezwiększe-nie rozwiązań umożliwiających i ułatwiających godzenie życia zawodowego70. Należy mieć nadzieję, że te zapisy przerodzą się w działania praktyczne.
Bibliografia
Anioł W., Paradoksy globalizacji, Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszaw-skiego, Warszawa 2002.
Balcerzak-Paradowska B., Firma przyjazna rodzinie, [w:] Programy praca–życie a
efek-tywność firm, red. S. Borkowska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2003.
70Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo, Załącznik do Uchwały nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 września 2012 r., „Monitor Polski”
Balcerzak-Paradowska B., Praca i rodzina – dwie sfery życia człowieka, [w:] Człowiek
w pracy i polityce społecznej, red. J. Szambelańczyk, M. żukowski, Wyd.
Uniwer-sytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2010.
Balcerzak-Paradowska B., Rodzina i polityka rodzinna na przeło mie wieków, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2004.
Bergmann M., Godzenie życia zawodowego i rodzinnego jako wyzwanie dla europejskiej
polityki społecznej – przykład Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, [w:] Aktywna poli-tyka społeczna z perspektywy Europy socjalnej, red. K. Piątek, A. Karwacki, Wyd.
Edukacyjne Akapit, toruń 2007.
Borkowska S., Ile pracy, ile życia poza nią, [w:] Programy praca–życie. Z teorii i praktyki, red. S. Borkowska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2011.
Borkowska S., O równowagę między pracą i życiem, [w:] Programy praca–życie a
efek-tywność firm, red. S. Borkowska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2003.
Borkowska S., Praca a życie pozazawodowe, [w:] Przyszłość pracy w XXI wieku, red. S. Borkowska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Główny Urząd Statystyczny, War-szawa 2004.
Borkowska S., Programy praca– życie. Czy to się opłaca organizacjom?, „Organizacja i Kierowanie” 2011, 2.
Borkowska S., Równowaga między pracą a życiem pozazawodowym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2010, 240.
Borkowska S., Społeczna odpowiedzialność organizacji a praca ludzka, [w:] Praca kluczem
polityki społecznej, red. J. Mazur, towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2007.
Borkowska S., Wyzwania wobec rynku pracy w Polsce, [w:] Aktywizująca polityka
spo-łeczna, red. J. Orczyk, M. żukowski, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu,
Poznań 2007.
Cascio W.F., Kalkulacja kosztów zasobów ludzkich, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2001.
Chirkowska-Smolak t., Równowaga między pracą z życiem osobistym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2008, 1.
Cierniak-Emerych A., Pietroń-Pyszczek A., Elastyczność w obszarze zatrudnienia – optyka
pracodawcy, „Zarządzanie Zasobami Ludzkimi” 2008, 5.
Clutterbuck D., Równowaga między życiem zawodowym a osobistym, Oficyna Ekono-miczna, Kraków 2005.
EUROPA 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważo nego rozwoju
sprzyjają-cego włączeniu społecznemu, Komunikat Komisji, Bruksela 2010.
Europejski pakt na rzecz równości płci (2011-2020), Dziennik Urzędowy Unii
Europej-skiej 2011/C 155/02.
Fredriksen-Goldsen K.I., Scharlach A.E., Families and Work. New Directions in the
Twenty-First Century, Oxford University Press, New york-Oxford 2001.
Gerzer-Sass A., Sass J., Family skills as a potential source of innovative human resources
development, Deutches Jugendinstitute, Munich 2002.
Giddens A., Socjologia, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Głogosz D., Kierunki działań na rzecz godzenia obowiązków rodzinnych z obowiązkami
w kontekście aktywizacji zawodowej kobiet, red. C. Sadowska-Snarska, tchon Li,
Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2008.
Graniewska D., Rodzina a praca zawodowa, [w:] Praca i polityka społeczna w
perspek-tywie XXI wieku, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2000.
Greenhaus J.h., Beutell N.J., Sources of conflict between work and family roles, „Academy of Management Review” 1985, 10.
Greenhaus J.h., Collins K.M., Show J.D., The relation between work–family balance and
quality of life, „Journal of Vacational Behavior” 2003, 63(3).
Greenhaus J.h., Powell G.N., When work and family are allies: A theory of work–family
enrichment, „Academy of Management Review” 2006, 31.
harris L.A., Foster B., The Drivers of Work–Life Balance: A Critical Review, Proceed -ings of the 22nd Conference of the Association of Industrial Relations Academics of Australia and New Zealand February 6-8, Melbourne 2008.
Jamka B., Kierowanie karierami kobiet – problemy i perspektywy, [w:] Równowaga
praca–życie–rodzina, red. C. Sadowska-Snarska, Wyd. Wyższej Szkoły
Ekonomicz-nej w Białymstoku, Białystok 2008.
Kahn R.L., Wolfe D.M., Quinn R., Snoek J.D., Rosenthal R.A., Organizational Stress:
studies in role conflict and ambiguity, Wiley, New york 1964.
Kotowska I.E., Elastyczność i sprawność rynku pracy – możliwości łączenia pracy
zawo-dowej z obowiązkami rodzinnymi w Polsce, [w:] Elastyczność i sprawność rynku pracy, red. E. Balcerowicz, CASE – Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych –
Fundacja Naukowa, BRE Bank SA, Warszawa 2006.
Kotowska I.E., Rodzina a aktywizacja zawodowa, Materiały z konferencji „Polska Rodzina – wyzwania, działania, perspektywy”, zorganizowanej przez Ministerstwo Polityki Społecznej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ośrodek Informacji ONZ w War-szawie, 8 listopada 2004 r., Warszawa 2004.
Kotowska I.E., Uwagi o polityce łączenia pracy zawodowej i rodziny w kontekście nowej
demografii Europy i zmian na rynku pracy, [w:] Człowiek w pracy i polityce społecz-nej, red. J. Szambelańczyk, M. żukowski, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego
w Poznaniu, Poznań 2010.
Kotowska I.E., Zmiany demograficzne a przyszły rynek pracy, [w:] Przyszłość pracy
w XXI wieku, red. S. Borkowska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2004.
Kryńska E., Globalizacja a rynek pracy, [w:] Zarządzanie zasobami ludzkimi w warunkach
nowej gospodarki, red. Z. Wiśniewski, A. Pocztowski, Oficyna Ekonomiczna,
Kra-ków 2004.
Kryńska E., Popyt na pracę w Polsce – tendencje i perspektywy, [w:] Praca i polityka
społeczna w perspektywie XXI wieku, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa
2000.
Machol-Zajda L., Godzenie życia zawodowego i pozazawodowego – poszukiwanie
roz-wiązań organizacyjnych i czasowych, [w:] Godzenie pracy z rodziną w kontekście aktywizacji zawodowej kobiet, red. C. Sadowska-Snarska, tchon Li, Wyd. Wyższej
Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2008.
Maniak G., Wybrane aspekty internacjonalizacji rynku pracy towarzyszące globalizacji
Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego” 3, Szczecin 2008.
Michoń P., Polityka państwa wobec aktywności zawodowej matek, [w:] Aktywizująca
po-lityka społeczna, red. J. Orczyk, M. żukowski, Wyd. Akademii Ekonomicznej w
Poz-naniu, Poznań 2007.
Orczyk J., Państwo na rynku pracy – wybrane dylematy, [w:] Gospodarowanie pracą, red. B. Urbaniak, Wyd. Uniwersytetu łódzkiego, łódź 2001.
Orczyk J., Polityka społeczna. Uwarunkowania i cele, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2008.
Pavalko E.K., henderson K.A., Combining Care Work and Paid Work. Do Workplace
Policies Make a Difference?, „Research on Aging” 2006, 28.
Polkowska D., Work – life balance w nauce możliwy czy nie? Przykłady dobrych praktyk
w wybranych uczelniach wyższych, „humanizacja Pracy” 2013, 4.
Przegląd realizacji pekińskiej platformy działania: kobiety i gospodarka. Godzenie pracy z życiem rodzinnym jako warunek równego uczestnictwa w rynku pracy, Europejski
Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn, Luksemburg 2011.
Rączaszek A., Demograficzne problemy rynku pracy w wybranych krajach, [w:]
Regio-nalne i lokalne rynki pracy. Od dysproporcji do spójności, red. R.C. horodeński,
C. SadowskaSnarska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie, Wyd. Wyż -szej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2006.
Sadowska-Snarska C., Elastyczne formy pracy jako instrument ułatwiający godzenie życia
zawodowego z rodzinnym, Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku,
Bia-łystok 2007.
Sadowska-Snarska C., Godzenie życia zawodowego z rodzinnym jako element działań
na rzecz poprawy jakości zatrudnienia w Polsce, [w:] Rozwój regionalny. Podstawowe cele i wyzwania, red. A.F. Bocian, Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Biały stok 2007.
Sadowska-Snarska C., Programy równowaga praca – życie–rodzina − instrumenty, [w:]
Małżeństwo – etyka – ekonomia, red. E. Ozorowski, R.C. horodeński, Wyd. Wyższej
Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2007.
Sadowska-Snarska C., Rozwiązania wspierające równowagę między życiem zawodowym
i osobistym, Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2008.
Sadowska-Snarska C. (red.), Uwarunkowania godzenia pracy zawodowej z obowiązkami
rodzinnymi, Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2011.
Sadowska-Snarska C. (red.), Work – Life Balance. Comparative study Finland – Poland –
Spain, Bialystok School of Economics Press, Białystok 2007.
Skowron-Mielnik B., Zagrożenie ze strony elastycznych form zatrudnienia i organizacji
pracy, [w:] Elastyczne formy pracy. Szanse i zagrożenia, red. C. Sadowska-Snarska,
Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2008.
Strategia na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2010-2015, Komunikat Komisji do Parla-mentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Bruksela 2010.
Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo, Załącznik do Uchwały nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 września 2012 r., „Monitor Polski” 22 listopada 2012, Warszawa.
Szukalski S.M., Społeczne problemy Europy w świetle regresu demograficznego i
proce-sów migracyjnych, [w:] Gospodarka społeczna w Europie, red. E.
Pancerek-Cybul-ska, Wyższa Szkoła handlowa, Wrocław 2008.
Szylko-Skoczny M., Polityka społeczna wobec bezrobocia w Trzeciej Rzeczpospolitej, Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004.
W trosce o pracę. Raport o rozwoju społecznym Polska 2004, Program Narodów
Zjedno-czonych ds. Rozwoju, Warszawa 2004.
Większa równowaga między pracą a rodziną: ułatwienia godzenia życia zawodowego, prywatnego i ro dzinnego, Komisja Wspólnot Europejskich, Bruksela 2008.