Krew jest płynem, stąd symbolika akwatyczna jest w znacznej części tożsama z sym
boliką krw i. Krew, która wraz z wodą wypływała z boku Chrystusa, jest obecna w pieśniach jako wypływający spod krzyża strumień „w ody życia” :
Ten strumień żywota, jak źródło ze skał, Z Jezusa wytryska ci ran.
Za ciebie grzeszniku, za ciebie to dał Swą krew wylać drogi twój Pan!
(ŚP 1981, nr 176)
J.P. Roux w swojej monografii o krw i zwraca uwagę, że chrześcijaństwo połączyło w tym samym przesłaniu krew i wodę w swej podwójnej w iz ji chrztu i eucharystii, które przynoszą odkupienie25. Woda nie jest znakiem zbawienia, lecz częściej
22 Rycinę reprodukuje np. J.P. Roux, Krew..., dz.cyt., s. 326.
23 Zob. Katechizm Heidelberski, art. 11, przet. G. Pianko w: Wyznania wiary. Protestantyzm, red.
Z. Pasek, Kraków 1999, s. 7 9-81; Konfesja Westminsterska, rozdz. 29 w: tamże, s. 124-126.
24 J. Mrózek, jr., Wieczerza Pańska w: Kalendarz jubileuszow y. Warszawa 1963, s. 226-227.
Z dalszych fragmentów jednoznacznie wynika, że spożywane podczas Wieczerzy wino nie jest krwią Chrystusa (mamy do czynienia ze zwingliańską wykładnią Wieczerzy).
25 J.P. Roux, Krew..., dz.cyt., s. 338.
(i w sposób bardziej oczywisty) wiąże się z symboliką łaski Boga, owej mocy, która
„spływa” ze strony sacrum na wiernego. Krzyż, znajdujący się w centrum świata przedstawionego bardzo wielu pieśni, staje się wówczas źródłem strumienia wody żywej, która jest alegorią łaski Bożej. Stale powracają czasowniki „zanurzam” , „napeł
niam” czy „zlewam” , które łączą pola znaczeń zarówno krw i, wody ja k i łaski Boga oraz Jego mocy. Krzyż staje się drzewem życia i „źródłem” wszelakiego dobra26.
Zbawcza śmierć Boga jest „okupem” za grzech człowieka. W ofierze krzyża przelana została krew, która zmazuje następstwa grzechu pierworodnego. Treścią ewangelikal- nej wiary jest głębokie przekonanie, że wyłącznie ofiara Chrystusa daje zbawienie, spłacając „odwieczny dług” . W pieśniach Ch. Wesleya, współtwórcy kanonu ewange- likalnej pieśni, znajdujemy połączone motywy krw i Chrystusa i krzyża jako drzewa życia, zdroju zbawienia. Tu także krew Chrystusa jest wodą życia:
Jezus krwią spłacił nasz odwieczny dług;
Dla przebaczenia zadano mu rany;
Miłości ma, mój Panie ukrzyżowany!
Usiądźmy tu, pod jego świętym krzyżem, Czerpajmy z wiarą - oto zbawczy zdrój27;
Drzewo żywota (krzyż) powstaje jako wyraźny antytyp drzewa rajskiego. O ile tamto sprowadziło na ludzi grzech, tak to przynosi mu wybawienie. W przytoczonym fragmencie woda symbolicznie łączy się z krwią, zwłaszcza w obrazie, w którym wy
pływają wspólnie z przebitego boku Chrystusa. Tak ja k woda odsyła do niezbędnego w praktyce kultowej chrztu, tak krew odsyłała do Starego Przymierza (pokropienie Izraelitów ofiarną krw ią przez Mojżesza) i Nowego - do krw i Chrystusa.
Do ewangelii św. Jana 4,14 („Lecz kto by p ił onę wodę, którą ja mu dam, nie bę
dzie pragnął na w ieki” )28 nawiązuje obraz z pieśni Radosne wołanie Jezusa (incip.
„Słyszałem Zbawcy wołanie” ), w którym motyw ten może być interpretowany komu
nijnie:
Przyszedłem k’niemu i piłem Ze zdroju świętego;
Pragnienie duszy ustało Przez drogą krew Jego.
(WN 1900, nr 106)
Podobnie, w pieśni Znam strumień, pojawia się figura wody życia pod postacią
„strumienia żywota” :
Ten strumień żywota, jak źródło ze skał, Z Jezusa wytryska Ci ran. (...)
kto pragnie, niech przyjdzie i pije z tych wód (ŚP 1981, nr 176; WN 1900, nr 108)
26 O symbolice akwatycznej m.in: J. Homerski, Źródło w ody żywej w prorockich tekstach eschato
logicznych, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 21, 1974, z. 1, s. 15-24; R. Jędrzejewski, Symbol wody w religii chrześcijańskiej w: Symbol w kulturze, red. G. Głuchowski, Lublin 1999, s. 75-87; wstęp w: J. Woźny, Symbolika w ody w pradziejach Polski, Bydgoszcz 1996.
27 Cyt. za: W. Benedyktowicz, Bracia z Epworth, Warszawa 1971, s. 176.
28 O symbolice wody w tej ewangelii: L.P. Jones, The Symbol o fW a ter in the Gospel o f John, Sheffiled 1997.
Religijnej literaturze doby staropolskiej znana była cześć świętej wody wypływają
cej z boku Chrystusa. W pieśniach pasyjnych motyw ten łączy się ściśle (niemal się nakłada) z motywem krw i Chrystusa. Tak jest np. w pieśni Krzyżu wierny i wyborny (adaptacja łac. hymnu Quo lavatur flum ine), w której oba motywy stoją obok siebie:
„Krew sie woda wypuściła,/ która wszytko oczyściła” 29. Ścisły związek krw i i wody w literaturze pasyjnej podejmuje i rozwija twórczość ewangelikalna.
W jednym z najstarszych analizowanych śpiewników - w Wesołej Nowinie z 1900 roku - znajdujemy pieśń pt. Jest święty zdrój, przedrukowywaną przez późniejsze zbiory pieśni w różnych wersjach tekstowych i znaną także z incipitu „Jest źródło” . Autorem angielskiego oryginału (There is a fountain) jest W. Cowper. Hymn stanowi klasyczną pieśń zaczerpniętą z tzw. Hymnów Olneya i zamieszczają ją najważniejsze kancjonały metodystyczne i baptystyczne X IX i pierwszej połowy X X wieku. Przy
toczmy pierwszą zwrotkę oryginału oraz kilka różnych przekładów, by zobaczyć w ja k różny sposób adaptowano tekst:
There is a fountain filled with blood Drawn from Immanuel’s veins;
And sinners, plunged beneath that flood, Lose all their guilty stains30.
Pierwszy raz pieśń ta pojawia się w 1900 roku w następującej wersji:
Jest zdrój, z którego święta krew Dla grzesznych sączy się, Ten zdrój czyni cuda wbrew I koi zmartwienie.
(WN 1900, nr 10)
Przedwojenne wydania zielonoświątkowego ŚP dają jeszcze inną wersję:
Jest zdrój, skąd tryska święta krew na skuty grzechem świat;
ten zdrój to cudów mnogich siew.
On zmywa grzechów ślad.
(ŚP 1923, nr 174; ŚP 1935, nr 143)
Wcześniejsze wydania tego kancjonału zamieszczały starszą wersję w przekładzie księdza P. Sikory, powstałą w środowisku pietystycznym, którą zawierała także HS:
Jest zdrój, skąd święta tryska krew Dla tych, co w grzechy brną;
29 Cyt. za: Polskie pieśn i pasyjne. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, Warszawa 1971, t. l ,s . 63.
30 M.in. The Baptist Church Hymnal, London 1900, nr 19; Baptist Hymnal, red. W.H. Sims, Nashville 1956, nr 92; The Methodist Hymn-Book, London 1933, nr 201; Hymns Ancient a n d Modern, London 1924, nr 633 i in. W języku niemieckim, z którego pośrednictwa niewykluczone, że korzystano, przyswajając językowi polskiemu tę pieśń, brzmi ona następująco:
Es ist ein Bom, draus heiPges Blut FUr arme Sunder ąuillt,
Ein Bom, der lauter Wunder tut Und jeden Kummer stillt!
(Reichsharfe 1920, nr 166)
Ten zdrój, to cud i życia siew, Uleczy duszę mą.
(HS 1920, 1949, 1958; nr 163; PNW 1970, nr 339)
W pierwszym, idącym za językiem niemieckim bardzo chropawym przekładzie A . Gosiewskiego z 1900 roku, zdrój krw i „czyni cuda” . W ŚP z 1923 roku „zmywa grzechów ślad” , a w ChP z 1948 roku „krew nasz gładząca grzech (...) cudownie nas obmywa z plam” (identycznie EwP nr 67). Natomiast w HS, w przekładzie ewangelic
kiego księdza pietysty, ju ż tylko „uleczy duszę mą” , co można tłumaczyć podejściem do symboliki chrzcielnej zgodnie z tradycją luterańską. W ŚP z 1981 roku „święta krew” ju ż tylko „ściera grzech” . Słowa o „cudownym” działaniu krwi znikają wyparte przez bardziej umiarkowane zwroty. Obraz obmywania w krw i jest jednak stały. Po- daje go także stosunkowo najwierniejszy przekład S. Kryńskiego, zamieszczony w kancjonale metodystycznym z 1987 roku:
Jest krwią wciąż tryskający zdrój, Z Emmanuelażyl:
Gdy grzesznik w nim grzech skąpał swój Wszelaką plamę zmył.
(PNW 1987, nr 136)
Pełny tekst tego hymnu krw i Chrystusa podajemy za ŚP z 1981 roku:
Jest źródło, skąd na grzeszny świat Płynęła święta krew,
By zetrzeć grzechu każdy ślad, Przejednać Boży gniew.
Ref. I dla mnie płynie krwi tej zdrój I mnie uzdrawia on,
Bo za mnie także Zbawca mój Męczeński poniósł zgon.
I łotr na krzyżu we krwi tej Zbawienia poznał cud,
Gdy Jezus wziął go w łasce Swej Ze Sobą w rajski gród. Ref.
Baranku, dziś ta sama moc Jest w drogiej Twojej krwi, Więc ogień Ducha ześlij Sam, Co życie dąje mi. Ref.
Jam niegdyś także w grzechach był;
Krew Twa zbawiła mię, Dlatego zawsze z wszystkich sił Radośnie śpiewać chcę: Ref.
Ta krew po wszystkie moje dni - To mego szczęścia zdrój,
Więc pienie me niech zawsze brzmi:
Mnie kocha Jezus mój! Ref.
(ŚP 1981, nr 225)
Zwróćmy uwagę, że „m oc Baranka” umiejscowiona jest we krwi. Widzimy, że jest nazwana „szczęścia zdrojem” , a ło tr „poznał we k rw i” zbawienie lub też, ja k w przed
ostatniej zwrotce, „krew Twa zbawiła mię” . Zwroty te odsyłają do podstawowej sym- bolizacji krw i, jaka pojawia się w pieśniach, czyli do ścisłego związku toposu krw i z obrazem zbawienia, jakie niesie w wierze chrześcijańskiej śmierć Chrystusa.