Proces oczyszczenia przez krew doprowadza do stanu czystości, obrazowanego sym
bolicznie przez motyw „wybielenia przez krew” , który jest literacką figurą oddającą stan religijnej doskonałości i nawiązuje do wersetu z Objawienia św. Jana 7,14:
„1 rzekłem mu: Panie! Ty wiesz. I rzekł mi: Cić są, którzy przyszli z ucisku wielkiego i omyli szaty swoje, i w yb ie lili je we krw i Barankowej” 39. W duchowości ewangelikal- nej „wybielenie” jest alegorią oddającą wyższy stopień uświęcenia, oczyszczenia człowieka z grzechu. W samych tekstach „wybielenie” dość jednoznacznie odnosi się do dokonanego zbawienia, do skutków, jakie powoduje przyjęcie przez człowieka daru Chrystusowej ofiary.
W pieśni Erdmanna Neumeistera (1671-1756) Jesus nimmt sie Sunder an, powsta
łej w 1718 roku, a więc w czasach, gdy autor pozostawał pod wpływem pietyzmu40, znajdujemy ów motyw:
Mam tę ufność - choćby grzech jako szkarłat był czerwony,
Może jednak przez Twą krew Jako śnieg być wybielony.
Ja tej wiary chwytam się:
Jezus grzesznych przyjąć chce.
(SP 1981, nr 182, Jezus g rzesznych p rz y ją ć chce) Ich bin ganz getrosten Muts:
ob die Sunden blutrot wiiren, milssen sie kraft deines Bluts dennoch sich in Schneeweiss kehren, da ich gl&ubig sprechen kann:
Jesus nimmt die SUnder an.
(Evangelisches Gesangbuch, Posen b.r.w., nr 147)
W niemieckim oryginale jest mowa o mocy krw i, która potrafi krwistoczerwony grzech przemienić w śnieżnobiałą czystość. Posługiwanie się paradoksem (krew, która czyści) jest dla podmiotu lirycznego ilustracją Bożej wszechmocy. W innych pieśniach je j działanie rozciąga się na ludzkie życie. W kręgu niemieckiego pietyzmu tworzył, zaliczany do jego radykalnego skrzydła, G. Arnold, u którego spotykamy wątek uświę
cenia przez krew:
O, jak drogośmy kupieni, Nie żyć według ludzkich praw,
39 W purytańskim Commenlary on the Whole Bibie (1706-1721) opracowanym przez M. Hemy’ego podkreśla się wyjątkową rolę krwi Baranka i przypisuje się jej własność „oczyszczania krwi świętych”
(czyli wiernych): „The means by which they had been prepared for the greal honour and happiness they now enjoyed: they had washed their robes, and madę them white in the blood o f the Lamb (...). It is not the blood o f the martyrs themselves, but the blood o f the Lamb, that can wash away sin, and make the soul pure and clean in the sight o f God. Other blood stains; this is the only blood that makes the robes o f the saints white and clean”.
40 W. Heiner, Bekannte Lieder..., dz.cyt., s. 253. Motyw wybielenia jako oczyszczenia z grzechów podejmowany przez cytowaną niżej pieśń rozwija Ps 51.
We krwi Zbawcy wybieleni, Możem żyć dla Bożych spraw.
(PKB 1936, nr 313)
Liczne ewangelikalne pieśni pochodzące z anglosaskiegu kręgu twórców literatury przebudzeniowej wieku X IX podejmują to obrazowanie. Przytaczaną niżej pieśń O Jezu, j a pragnę omyty być z plam, napisał James L. Nicholson (1828—1876)41.
Zwróćmy uwagę na pierwszą i czwartą zwrotkę:
O Jezu, ja pragnę omyty być z plam;
Zamieszkaj i króluj Ty we mnie już Sam!
Dopomóż, bym pozbył się bożków i zrzekł, Krwią Twoją omyty był bielszy nad śnieg.
Ref. Tak, bielszy nad śnieg, o bielszy nad śnieg!
Krwią omyj mnie Swoją i wybiel nad śnieg! (...) Ja czekam z tęsknotą, o Jezu Ty mój,
Przyjdź rychło i poświęć i z Sobą mnie spój!
Nie odszedł zawiedzion od Ciebie tu nikt.
Więc teraz mię wybiel we krwi Swej nad śnieg.
(ŚP 1981, nr 280; ChP 1948, nr 294; HS 1949, nr 170)
Odpowiednie zwrotki angielskiego oryginału brzmią następująco:
Lord Jesus, I long to be perfectly whole;
I want Thee forever to live in my soul.
Break down every idol, cast out evety foe;
Now wash me, and I shall be whiter than snów.
Ref. Whiter than snów, yes, whiter than snów.
Now wash me, and I shall be whiter than snów. (...) Lord Jesus, Thou seest I patiently wait,
Come now, and within me a new heart create;
To those who have sought Thee, Thou never saidst “No”, Now wash me, and I shall be whiter than snów42.
Nie znajdujemy tu ani słowa, które mówiłoby wprost o krw i. Pojawia się tylko figu
ra obmywania z grzechu. W polskim przekładzie krew w ybija się bardzo mocno na plan pierwszy. Niemal w identycznej szacie słownej pieśń ta zamieszczana była w pierwszych wydaniach ŚP. Należy jednak zaznaczyć, że w edycji ŚP z 1923 roku pojawia się odsyłacz do Reichsharfe, z którego zaczerpnięto nuty i prawdopodobnie tekst. W wersji niemieckiej (H err Jesu, ich w a r' so gem heilig und reiri) krew jest jednak obecna, zwróćmy uwagę na refren: „Weiser ais Schnee! Ja, weiser ais Schnee, ja weiser ais Schnee! O wasch’ mich im Blute jetzt weiser ais Schnee!” 43. Każda z pięciu zwrotek kończy się wezwaniem „wasch mich im Blute jetzt” . Niemieckie środowiska ewangelikalne były bardzo ważnym wzorem dla polskich tłumaczy. Trzy
mali się oni wiernie wersji pieśni ze śpiewników, które znali lepiej, czyli niemieckich, a angielskie oryginały stopniowo wprowadzano w prace redakcyjne nad tekstami. Pa
miętajmy, że przekład był swobodną parafrazą oryginału. W pieśni Francisa Ridleya
41 Starsze śpiewniki mylnie podają, że autorem jest H. von Niebour.
42 Oryginał cytuję za śpiewnikiem Joyfiil Songs No. 4, Philadelphia 1872.
43 Reichsharfe, Striegau 1920, nr 341. Ten kancjonał używany przez neopietystyczny ruch Gemein- schaflsbewegung podaje, że tekst został przejęty z baptystycznego Frohe Botschaft.
Havergala (1836-1879) Tobie tylko, Panie Jezu także znajduje się motyw wybielenia przez „przenajświętszą” krew:
Pragniesz z serca wykorzenić Moich żądz zabójczy siew;
Wiem, że szaty me wybieli Twa przenajświętsza krew.
(ŚP 1981, nr 421)
W przytaczanych fragmentach „wybielenie” oznacza w dość oczywisty sposób uświęcenie i uwolnienie od grzechu. Strumień krw i można uznać, podobnie ja k wodę, za obraz łaski, która znosi ludzki grzech i oczyszcza wierzącego. Ciemność zamienia się w jasność, brud w czystość - wewnętrzną i zewnętrzną. Tylko przez uznanie krwi za synonim (czy znak) zbawienia można wyjaśnić, wiążąc myślenie teologicznie z obrazowym, ów paradoks zawarty w figurze oczyszczenia przez krew. Chodzi o symbol zbawienia albo, zgodnie ze starotestamentową wykładnią krw i jako życia, o samego Jezusa. Krew ma większy ciężar zmysłowości, jest bardziej plastyczna i wieloznaczna. Działa mocniej na wyobraźnię, odsyłając do wyrazistych przykładów ze Starego Testamentu. Grzeszność człowieka, ja k pokazywał P. Ricoeur w Symbolice zla, ma dość powszechną symbolizację w postaci zmazy i nieczystości44. Stąd krwawa ofiara Chrystusa, która w chrześcijańskiej koncepcji soteriologicznej znosi (zmywa) ów brud, łączy „archaiczną wiarę w złowrogą moc przelanej k rw i” z nowym myśle
niem o jednorazowej, uniwersalnej ofierze Syna Bożego. Podkreślmy, że dla prote
stantyzmu ofiara Chrystusa była wydarzeniem jednorazowym. Znosząc jego „powta
rzalność” w ofierze mszy, protestantyzm osiągał swój cel, jakim było przywrócenie centralnej pozycji Chrystusa. Zauważmy, że w przytaczanych powyżej pieśniach poja
wia się czas przyszły. Uwzględniając ewangelizacyjny charakter wielu pieśni, można przyjąć, że mówienie o przyszłym „obmyciu we k rw i” odnosi się do tych członków śpiewającej kongregacji, którzy są jeszcze przed nawróceniem, a więc przed aktem zbawiającej wiary. A k t ten w duchowości ewangelikalnej ma charakter przełomowy, momentalny. Za taką interpretacją przemawiają pieśni, w których podmiot zwraca się wprost do „odbiorcy” :
Czy zgładzony grzech twój, serce nowe już.
Czy Zbawiciel cię obmył w swej krwi?
Czy grzechowi zaprzestałeś służyć już?
Czyś ju ż czysty w Jezusa krwi?
Ref. Czyś omyty we krwi?
W Zbawiciela świętej krwi?
Czy twe szaty wybielone, jasne już?
Czyś omyty w Jezusa krwi?
(ChP 1948, nr 68, Czy zgładzony grzech twój)
M otyw wybielenia szat we krw i buduje szerszą metaforykę „zbawienia jako obmy
cia” . Powtarzane w cytowanej pieśni pytania są wezwaniem dla słuchaczy będących jeszcze przed nawróceniem, a chrześcijan nawróconych stawia ją w roli zbiorowego podmiotu lirycznego. Obrazy oczyszczenia, obmycia i wybielenia są plastycznym opi
sem stanu będącego ich udziałem. Ciekawym zabiegiem stosowanym przez autorów
44 P. Ricoeur, Symbolika zła..., dz.cyt., s. 30-31.
pieśni jest pojawiający się czasami tryb oznajmujący, mocno podkreślany stwierdze
niami: „wiem, żeś zbawiony” lub „mam tę ufność” . Retoryczne pytanie z ostatniej z cytowanych strof niesie ze sobą wyraźne wezwanie do osiągnięcia stanu pewności.
Echem odbijają się tu możliwości perfekcjonistycznej interpretacji ewangelikalnej czy pietystycznej doktryny.