Inwentarz Przekonań o Uczeniu się Języków (BALLI)

Inwentarz Przekonań o Uczeniu się Języków BALLI był drugim z narzędzi badawczych zastosowanych na tym etapie badań. Został on skonstruowa-ny i sprawdzoskonstruowa-ny w serii badań w różskonstruowa-nych grupach przez E.K. Horwitz (1988, 1987). Składa się z 34 twierdzeń. Uczestnicy badań określają w skali 1-5 stopień, w jakim zgadzają się z danym twierdzeniem. Pytania dotyczą przekonań osoby badanej w pięciu zakresach:

1) przekonań dotyczących trudności doświadczanych w czasie nauki języka obcego;

2) przekonań dotyczących związku między efektami uczenia się a po-siadaniem specyficznych zdolności językowych;

3) natury procesu uczenia się języka;

4) przekonań dotyczących efektywnych strategii komunikacyjnych;

5) motywacji i aspiracji.

Inwentarz był używany w wielu badaniach różnych grup uczniów, których celem było zarówno szukanie podobieństw, jak i różnic w prze-konaniach między grupami osób uczących się różnych języków (Horwitz 1985a, 1985b,1987,1989, 1999; Nikitina, Furuoka 2006).

Pierwotnie analiza danych zbieranych za pomocą inwentarza BALLI przez badaczy polegała na zastosowaniu narzędzi statystyki opisowej

(Horwitz 1999), jednak w późniejszym okresie badacze stosowali w ob-liczeniach także zaawansowane metody statystyczne. Nikitina i Furu-oka (2006) w prowadzonych przez siebie badaniach wykonały analizę czynnikową, która potwierdziła, iż 4 spośród 5 proponowanych przez Horwitz kategorii (z wyjątkiem kategorii 3, obejmującej twierdzenia do-tyczące natury uczenia się języka obcego), pojawiły się także jako efekt analizy czynnikowej zebranych przez nie wyników. Badania Nikitiny i Furuoka (2006) potwierdziły więc, że kwestionariusz BALLI jest ade-kwatnym narzędziem, pozwalającym rzetelnie badać przekonania stu-dentów, dotyczące uczenia się języka w różnych grupach społecznych i językowych.

Ze względu na brak jednoznacznych danych odnośnie do parametrów statystycznych testu BALLI postawiono powtórzyć analizę czynnikową z wykorzystaniem pakietu statystycznego SPSS w grupie uczestników ni-niejszych badań – studentów z wadą słuchu. Analizie czynnikowej podda-no 34 twierdzenia. Zastosowapodda-no metodę głównych składowych, a czynni-ki zostały wyodrębnione na podstawie własności własnej większej niż 1.

Ze względu na brak założenia o niezależności czynników wykorzystano metodę rotacji prostej Oblimin.

Pierwszy etap analizy czynnikowej umożliwił wyodrębnienie 3 skła-dowych, z których czynnik 1 wyjaśnia 58,48% wariancji, czynnik 2 wy-jaśnia 3,62% wariancji, natomiast czynnik 3 wywy-jaśnia 3,53% wariancji.

Tabela prezentująca macierz modelową ładunków czynnikowych znaj-duje się w aneksie. Na wykresie 4.1 przedstawiono natomiast wykres osypiska, ilustrujący, w jakim stopniu uzyskane czynniki wyjaśniają wariancję zmienności analizowanego zjawiska. Interpretacja tego wy-kresu wyraźnie pozwala na wyodrębnienie jednego czynnika głównego o wartości własnej 19,88. Pozostałe dwie składowe przyjmują wartość na poziomie 1,23 i 1,20.

Dokładna analiza wyników zamieszczonych w macierzy modelo-wej wskazuje na konieczność przeprowadzenia redukcji twierdzeń, które jednocześnie ładują więcej niż jeden czynnik (są to twierdzenia:

13, 16, 29, 27, 6, 8, 10, 22, 21, 19). Po eliminacji wskazanych itemów wy-odrębniono tylko 2 czynniki, które łącznie wyjaśniają 65,1% wariancji.

Czynnik 1 wyjaśnia 61% wariancji, natomiast czynnik 2 wyjaśnia 4,1%

wariancji. Macierz modelowa dla tej analizy znajduje się w aneksie, natomiast na wykresie 4.2 przedstawiono graficznie wyniki uzyskane w tym badaniu.

Wykres 4.1. Wykres osypiska dla analizy czynnikowej skali BALLI (3 czynniki składowe)

Analiza treściowa twierdzeń wchodzących w zakres czynnika 1 i czyn-nika 2 nie pozwala na uznanie tych dwóch grup czynników za oddzielne grupy o precyzyjnie zarysowanym charakterze. Na podstawie wyników przeprowadzonej analizy czynnikowej można zatem stwierdzić, iż jeden główny czynnik wyjaśnia 65% wariancji w zakresie przekonań studentów niesłyszących i słabosłyszących na temat uczenia się języka obcego. Czyn-nik ten ładowany jest przez 21 twierdzeń. Można zatem postawić wnio-sek, że skala zawiera tylko 1 czynnik i nie ma potrzeby przeprowadzania analizy uzyskanych wyników w odniesieniu do drugiej składowej (jej za-wartość treściowa nie jest spójna).

Wykres 4.2. Wykres osypiska dla analizy czynnikowej skali BALLI (2 czynniki składowe)

Ponieważ analiza czynnikowa nie dała spodziewanych rezultatów i nie otrzymano jednoznacznego podziału twierdzeń na kilka czynni-ków, w prezentacji i interpretacji danych posłużono się kategoriami zaproponowanymi przez Horwitz, które są także powszechnie przyj-mowane w innych badaniach prowadzonych z wykorzystaniem tego narzędzia (por. np. Buyukyazi 2010; Siebert 2003; Bernat 2004, 2006;

Bernat i in. 2007, 2009; Bernat, Piechurska-Kuciel 2009; Bernat, Gvoz-denko 2005).

Twierdzenia inwentarza BALLI w zamyśle Horwitz tworzą 5 katego-rii. Kategoria I składa się z twierdzeń określających przekonania o ogól-nych trudnościach napotykaogól-nych w uczeniu się języka, okresie potrzeb-nym do nauczenia się posługiwania językiem obcym oraz nastawienie badanego do uczenia się języka obcego. Kategoria II składa się z twier-dzeń określających przekonania o zdolnościach językowych. Wśród twierdzeń są takie, które wyrażają przekonania o wyższości

predyspo-zycji dzieci nad predyspozycjami osób dorosłych w zakresie uczenia się języka obcego oraz przypisywania pewnym grupom ludzi oraz sobie samemu wybitnych zdolności językowych. Przekonanie o tym, że tyl-ko niektórzy ludzie posiadają specjalne zdolności języtyl-kowe, a nie przy-znawanie ich sobie, może prowadzić do niskiej samooceny własnych możliwości i zdolności oraz negatywnych oczekiwań co do skuteczności uczenia się języka (Horwitz 1988; Berent, Gvozdenko 2005). W kategorii III zebrane zostały twierdzenia, wyrażające przekonania na temat natu-ry procesu uczenia się języka obcego i wyższości określonych technik uczenia się (uczenie się gramatyki, słownictwa, wymowy) nad innymi technikami. Kategoria IV zawiera twierdzenia, dotyczące skuteczno-ści stosowanych strategii komunikacyjnych i znaczenia w komunikacji poprawności wymowy, znajomości słownictwa i reguł gramatyki oraz sposobu oceny poprawności wypowiedzi ustnych i pisemnych. Ostatnia kategoria zbiera twierdzenia, opisujące rodzaj i poziom motywacji stu-dentów do uczenia się języka obcego.

W stosunku do oryginalnego inwentarza E. Horwitz (1988), zbudo-wanego w języku angielskim i wykorzystyzbudo-wanego wśród osób uczą-cych się języka angielskiego jako obcego, wprowadzono modyfikacje związane z faktem, że badane osoby pochodziły z wielu krajów i uczyły się różnych języków obcych. Sformułowania wskazujące na odniesienia do języka angielskiego (np. Chciałabym nauczyć się dobrze języka angiel-skiego) zamieniono zatem na sformułowania z wykorzystaniem frazy ję-zyk obcy (np. Chciałbym nauczyć się dobrze jęję-zyka obcego). Wprowadzono także jedną zmianę merytoryczną, mianowicie usunięto twierdzenie B26 (It is important to practice with cassettes or tapes) z tego względu, że bada-ne osoby słabosłyszące i niesłyszące nie korzystają w edukacji z nagrań i kaset. W zamian za to zaproponowano nowe twierdzenie, B34, Uczenie się języka obcego jest dla mnie ważne, bo chcę być dobrze wykształcony. Zmie-niono także brzmienie twierdzenia B30. Zamiast mówić w języku obcym (sapek a foreign language), używanego w języku angielskim dla określe-nia nie tylko mówieokreśle-nia w języku obcym, ale także poznaokreśle-nia go, używa-nia, zastosowano bardziej ogólne sformułowanie używać języka obcego (use a foreign language), które nie sugeruje wyłącznie mówienia. Zgodnie z sugestią Bajko (2002), która używała inwentarza BALLI w badaniach 5 niesłyszących osób pochodzenia węgierskiego, wydłużono także skalę odpowiedzi o dodatkową wartość środkową, tak więc studenci wybie-rali odpowiedzi spośród 6 opcji, dla ułatwienia oznaczonych znakami plus i minus: 1 – zdecydowanie nie zgadzam się (---); 2 – nie zgadzam się (--); 3 – częściowo nie zgadzam się (-); 4 – częściowo się zgadzam (+);

5 – zgadzam się (++); 6 – zdecydowanie zgadzam się (+++). Kategorie oraz należące do nich twierdzenia przedstawiono w tabeli 4.4, natomiast wzór kwestionariusza w wersji angielskiej oraz w tłumaczeniu na język polski zamieszono w aneksie.

Tab. 4.4. Kategorie i twierdzenia w inwentarzu BALLI (tłum. własne)

Kategoria Twierdzenia

1. Przekonania o zdolnościach językowych

 1. Łatwiej jest dzieciom niż dorosłym uczyć się języka obcego  2. Niektórzy ludzie mają szczególne zdolności do nauki języka

obcego

 6. Moi rodacy są dobrzy w uczeniu się języków obcych

10. Jeśli ktoś zna jeden język obcy, łatwiej jest mu uczyć się kolej-11. Osoby, które są dobre w matematyce i przedmiotach ścisłych, nych

nie są dobre w uczeniu się języków obcych

16. Mam szczególne zdolności do nauki języków obcych 19. Kobiety są lepsze od mężczyzn w nauce języków obcych 29. Ludzie, którzy znają języki obce są bardziej inteligentni 32. Każdy może nauczyć się języka obcego

2. Przekonania o trudnościach w uczeniu się języka

 3. Niektóre języki są łatwiejsze do nauczenia się niż inne

 4. Język obcy, którego się uczę, jest: a) bardzo trudnym językiem, b) trudnym językiem, c) średnio trudnym językiem, d) łatwym językiem, e) bardzo łatwym językiem

15. Jeśli ktoś uczy się języka angielskiego codziennie przez go-dzinę, jak dużo czasu potrzebuje, żeby nauczyć się go bardzo dobrze? a) mniej niż rok, b) 1-2 lat, c) 3-5 lat, d) 5-10 lat, e) nie można nauczyć się języka, ucząc się jedną godzinę dziennie 25. Łatwiej jest mówić w języku obcym niż go rozumieć

33. Łatwiej jest czytać i pisać języku obcym, niż mówić i rozumieć innych

3. Przekonania o procesie uczenia się języka

 8. Żeby używać języka obcego, trzeba poznać kulturę krajów, w których jest używany jako język ojczysty

12. Najlepiej jest uczyć się języka obcego w kraju, w którym jest on używany

17. Najważniejsze w uczeniu się języka obcego jest uczenie się no-wych słów

23. Najważniejsza w uczeniu się języka obcego jest gramatyka 27. Najważniejsze w uczeniu się języka obcego jest nauczenie się

tłumaczenia z mojego języka na język obcy

26. Uczenie się języka obcego różni się od uczenia się innych przedmiotów

4. Przekonania do-tyczące strategii komunikacyjnych

 7. Ważne jest, żeby bardzo poprawnie wymawiać słowa w języ-ku obcym

 9. Nie powinno się mówić w języku obcym, jeśli nie umie się po-prawnie wymawiać słów

13. Lubię posługiwać się językiem obcym w komunikacji z obco-krajowcami

14. Jeśli ktoś nie zna jakiegoś słowa w języku obcym, może spró-bować odgadnąć, co ono znaczy

18. W nauce języków obcym ważne jest, żeby dużo powtarzać i ćwiczyć

21. Czuję się nieśmiały, gdy mam używać obcego w komunikacji z innymi

22. Jeśli początkującym uczniom pozwala się popełniać błędy, później będzie im trudno mówić poprawnie

5. Motywacja i

ocze-kiwania uczniów  5. Jestem przekonany, że nauczę się bardzo dobrze języka obcego 20. Dla moich rodaków ważne jest, żeby znać język obcy

24. Chciałbym nauczyć się języka obcego, żeby lepiej poznać lu-dzi, którzy go używają na co dzień

28. Jeśli nauczę się bardzo dobrze języka obcego, będę miał więk-sze szanse na lepszą pracę

30. Chcę nauczyć się dobrze używać języka obcego

31. Chciałbym mieć przyjaciół w kraju, którego języka się uczę 34. Uczenie się języka obcego jest dla mnie ważne, bo chcę być

dobrze wykształcony