Matki samotnie wychowujące małe dzieci Cechy społeczno-demograficzne:

Î Kobiety do 35. roku życia;

Î Najczęściej mają jedno lub dwoje dzieci w wieku do 7 lat; Î Wykształcenie zawodowe lub średnie, rzadziej policealne; Î Mieszkanki wsi, miasteczek i większych miast;

Î Stan cywilny panny lub rozwódki;

Î Brak doświadczenia zawodowego lub doświadczenie niewielkie – do 1 roku (które mogą potwierdzić dokumentami), często podejmowane prace dorywcze w szarej strefie;

Î Najczęściej mieszkają z rodzicami (lub u byłych teściów), rzadziej we własnym miesz-kaniu; mogą liczyć na częściową pomoc rodziców, znajomych, rodziny (np. w opiece nad dzieckiem na kilka godzin);

Î Źródła utrzymania: alimenty lub świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego, świad-czenia rodzinne oraz zasiłki z pomocy społecznej oraz pomoc rodziny.

Główne przyczyny pozostawania bez pracy: Î Brak doświadczenia zawodowego;

Î „Nieopłacalność” podejmowania zatrudnienia za niskie wynagrodzenie, które w du-żej mierze zostanie wydane na opłaty na żłobek lub przedszkole;

Î Brak możliwości zapewnienia opieki nad dzieckiem (np. brak przedszkola, żłobka szczególnie na wsi; brak wsparcia od rodziny, ojca dziecka szczególnie w przypadku kobiet mieszkających tylko z dziećmi);

Î Dość wysokie wymagania odnośnie pracy, tj. praca w sektorze publicznym, w stałych godzinach, bez wyjazdów służbowych, bez dyspozycyjności 24 godziny na dobę; Î Brak dostępnych wolnych stanowisk pracy w miejscu zamieszkania i najbliższej okolicy. Charakterystyka psycho-społeczna z uwzględnieniem konsekwencji pozostawania przez długi czas bez pracy:

Î Niska aktywność w poszukiwaniu pracy;

Î Ocenianie swoich szans na znalezienie pracy jako niskie;

Î Im wyższe osiągane dochody (alimenty, świadczenia socjalne) tym mniejsza moty-wacja do poszukiwania i podjęcia pracy;

Î Koncentracja na dziecku, ale również wyczerpanie związane z odpowiedzialnością za dziecko, co może prowadzić do depresji, sięgania po alkohol;

Î Obawa przed powierzeniem opieki nad dzieckiem innym osobom, szczególnie obcym; Î Brak myślenia perspektywicznego skutkujące odkładaniem decyzji o szukaniu

pra-cy lub powrotu do prapra-cy, co powoduje większą przerwę w aktywności zawodowej i zwiększa szansę na pozostawanie dalej osobą bezrobotną;

Î Mała mobilność związana z tym, że aby podjąć pracę w większym mieście trzeba wy-nająć tam mieszkanie, znaleźć żłobek lub przedszkole dla dziecka, co generuje często koszty większe niż możliwa do osiągnięcia płaca;

Î Konflikty pomiędzy matką sprawującą opiekę nad dzieckiem a ojcem dziecka lub wzajemne żale i pretensje, co ma negatywny wpływ na dziecko, jego relacje z ojcem; Î Konflikty z rodzicami samotnej matki dotyczące różnych metod sprawowania opieki nad dzieckiem, konieczności podporządkowania się samotnej matki woli rodziców, od których otrzymuje wsparcie dotyczące m.in. tego, że w ich opinii to ona powinna się zajmować dzieckiem (a nie pracować), a ojciec dziecka powinien zapewniać jej i dziecku utrzymanie;

Î Kobiety znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji materialnej i rodzinnej mogą zanie-dbywać dziecko, pozostawiać bez opieki lub pod opieką osób nieodpowiedzialnych, co grozi pozbawieniem praw rodzicielskich i umieszczeniem dziecka w rodzinie za-stępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Sylwetka 6.

Kobieta (27 lat) ma dwoje dzieci w wieku 3 i 5 lat, jest rozwiedziona, ponieważ jej mąż założył drugą rodzinę, czasami odwiedza dzieci, ale są to kontakty sporadyczne. Mieszka w niewielkim miasteczku, jej rodzice mieszkają kilkadziesiąt kilometrów dalej, nie mają możliwości wspiera-nia jej finansowo. Jej matka czasami przyjeżdża, aby pomóc w opiece nad dzieckiem, ojciec zaś obwinia ją za to, że jej mąż od niej odszedł. Nie otrzymuje alimentów od byłego męża, utrzy-muje się ze świadczeń rodzinnych i zasiłków z pomocy społecznej. Ma ukończone technikum gastronomiczne i roczne doświadczenie w pracy w małej gastronomii, ale nie może podjąć pracy, bo jeśli pojawiają się jakieś oferty to wymagają pracy w godzinach popołudniowych (bary, kawiarnie), a wtedy nie miałaby z kim zostawić dzieci.

Sylwetka 7.

Kobieta (20 lat) z dzieckiem, które ma 1 rok. Wskazany ojciec dziecka nie uznał go. Dziewczyna postrzega dziecko jako obciążenie, często „podrzuca” je do siostry lub matki, a sama z koleżan-kami i kolegami idzie na piwo i do dyskoteki. Utrzymuje się dzięki wsparciu rodziców i ze świad-czeń na dziecko. Nie ukończyła szkoły zawodowej, nigdy nie pracowała i nie myśli o tym, żeby iść do pracy, choć matka ją do tego namawia i oferuje opiekę nad dzieckiem.

Sylwetka 8.

Kobieta (30 lat), ma troje dzieci w wieku 2, 4 i 10 lat, jest od roku wdową (mąż zginął w wypad-ku). Mieszka z teściami, z którymi często się kłóci głównie o to, że chciałaby iść do pracy, ale oni uważają, że powinna zajmować się dziećmi, czasami dochodzi do przemocy psychicznej. Dzieci nie otrzymują renty po ojcu, gdyż pracował on nielegalnie; rodzina jest wspierana finan-sowo przez teściów, ale uzależniają oni tą pomoc od podporządkowania się ich woli, również w zakresie stosowania metod wychowawczych. Nie może liczyć na wsparcie od swoich rodzi-ców, np. nie może się do nich wyprowadzić, gdyż sami są w trudnej sytuacji materialnej, miesz-kają na wsi, gdzie dzieci miałyby utrudniony dostęp do szkoły, a ona do pracy. Sama nigdy nie pracowała, ma ukończone technikum ekonomiczne.

Potrzeby osób bezrobotnych:

Î Stały dochód potrzebny na utrzymanie dziecka, opłaty;

Î Wsparcie w opiece nad dzieckiem zarówno w trakcie wykonywania pracy, ale rów-nież w fazie uzupełniania wykształcenia, podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz poszukiwania pracy;

Î Znalezienie legalnej pracy w godzinach, kiedy dziecko może przebywać w żłobku lub przedszkolu;

Î Wsparcie w rozwiązywaniu konfliktu z ojcem dziecka lub jego rodziną (np. dziadka-mi dziecka, szczególnie jeśli bezrobotna matka dziadka-mieszka w domu byłych teściów lub blisko nich);

Î Zdobycie wiedzy i umiejętności dotyczących wychowywania dziecka w sytuacji sa-modzielnego sprawowania opieki nad dzieckiem;

Î Poradnictwo w zakresie sytuacji prawnej samotnej matki, np. w zakresie otrzymania alimentów od ojca dziecka lub jego rodziców, uzyskania mieszkania socjalnego itp.; Î Deklaracja możliwości wykonywania pracy w domu;

Î Potrzeba czasu wolnego od opieki nad dzieckiem, skoncentrowania się na własnych potrzebach, pasjach, utrzymywaniu kontaktów towarzyskich.

Potrzeby członków ich rodziny:

Î Dzieci potrzebują kontaktu z ojcem, prawdziwych informacji na temat tego, dlaczego rodzice nie są razem;

Î Dzieci potrzebują odpowiednich warunków do prawidłowego rozwoju psycho-fizycznego; Î Rodzice samotnej matki nie chcą nadmiernego obciążenia wynikającego z

koniecz-ności pomocy córce w opiece nad dzieckiem, zarówno we wspieraniu jej i dziecka finansowo, jak i sprawując opiekę nad wnuczkiem.

Cele pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi: Î Podnoszenie samooceny samotnej matki;

Î Wsparcie w trudnych sytuacjach związanych z opieką i wychowywaniem dziecka oraz w kontaktach z ojcem dziecka oraz jego rodziną;

Î Poprawa relacji z ojcem dziecka tak, aby wspierał matkę w opiece nad dzieckiem i jego utrzymaniu, aby nawiązywał prawidłowe relacje z dzieckiem;

Î Poprawa kontaktów z rodzicami, aby nie utrudniali podejmowania aktywności pro-wadzącej do zdobycia zatrudnienia;

Î Wzmacnianie motywacji do uzupełnienia wykształcenia, kwalifikacji zawodowych, podej-mowania różnorodnych aktywności, poszukiwania pracy, podjęcia leczenia (np. depresji); Î Wsparcie w budowaniu sieci kontaktów w społeczności lokalnej, które umożliwiałyby

wsparcie w opiece nad dzieckiem, umożliwienie zawierania nowych znajomości. Cele pracy socjalnej z członkami rodziny osoby bezrobotnej:

Î Poprawa relacji z córką, tak aby wspierać ją w poszukiwaniu i podejmowaniu aktyw-ności zawodowej.

Î Odbudowywanie kontaktu i/lub prawidłowej relacji dzieci z ojcem. Î Zapewnienie właściwych warunków do rozwoju psychofizycznego dzieci.

Uwagi dodatkowe: w trudniejszej sytuacji są matki, które mają więcej niż jedno dziecko i gdy dzieci pochodzą od różnych ojców oraz matki, które mają co najmniej jedno dziecko niepełnosprawne.

2.2.3. Osoby po 45. roku życia, których kwalifikacje zawodowe