Tendencje i umiejętności potrzebne na rynku pracy w najbliższej przyszłościw najbliższej przyszłości

Aktywizowanie osób bezrobotnych i przygotowywanie ich do wejścia na rynek pracy, oprócz znajomości i umiejętności stosowania metod aktywizacyjnych, wymaga również znajomości trendów na rynku pracy. Jest to ważne, aby umieć tłumaczyć procesy zacho-dzące na rynku pracy, wiedzieć jakie cechy pracowników będą szczególnie cenione nie tylko w ciągu najbliższego roku czy dwóch, ale w ciągu najbliższych 10 lat, aby odpowied-nio kształtować programy szkoleń i udzielać odpowiednich informacji podczas poradni-ctwa zawodowego. Również sami pracownicy socjalni, doradcy zawodowi itp. powinni wiedzieć jakie czekają ich wyzwania na rynku pracy, co ma wpływ na określanie własnej ścieżki zawodowej oraz zapobiega ich wykluczeniu z rynku pracy.

Najważniejsze tendencje na rynku pracy w najbliższych latach to:105

Î wydłużająca się średnia długość życia wymusi zmianę podejścia do swego życia za-wodowego, prywatnego oraz edukacji, tak aby podtrzymać zdolność do pracy i ak-tywnego życia;

Î postępująca robotyzacja i digitalizacja, czyli poszerzanie obszarów, w których pracę ludzi będą zastępować roboty; roboty będą przejmować obowiązki powtarzalne i niebezpieczne, a ludziom pozostanie jedynie ich obsługa, ale roboty w dalszym cią-gu nie zastąpią ludzi w krytycznym myśleniu i podejmowaniu decyzji; postępująca robotyzacja wymusi również konieczność współpracy z maszynami;

Î wzrost użycia różnorodnych urządzeń („naszpikowanych” czujnikami i przekaźnikami danych) powoduje wytworzenie ogromnej ilości danych, na podstawie których będą budowane systemy programowania i projektowania oraz podejmowania decyzji w różnorodnych dziedzinach od prowadzenia biznesu do życia prywatnego;

Î dalszy rozwój nowych form i kanałów komunikacji – takich jak serwisy społecznoś-ciowe i komunikatory internetowe, co spowoduje stopniowe odchodzenie od słowa pisanego na rzecz grafik, filmów i animacji oraz wymusi nowe sposoby komunikacji, ale też zarządzanie swoim wizerunkiem w sieci;

Î powstanie i rozwój superstruktur organizacyjnych, czyli globalnych instytucji ist-niejących w świecie wirtualnym; to spowoduje również powstanie nowych warun-ków pracy zupełnie odmiennych od form tradycyjnych tj. np. chodzenie codziennie do biura;

Î postępująca globalizacja na świecie prowadząca do jeszcze większej intensyfikacji powiązań transgranicznych przy jednoczesnym coraz większym nacisku na koopera-cję specjalistów z różnych dziedzin, kręgów kulturowych i krajów, co będzie ułatwio-ne poprzez komunikację wirtualną.

Jak wynika z wyżej przedstawionych wyzwań dynamicznie zmieniający się rynek pracy wymusi stałe poszerzanie wiedzy i kompetencji pracowników zarówno wykonujących prace proste, jak i prace wymagające specjalistycznej wiedzy. W omawianym raporcie przedstawiono również listę 10 niezbędnych umiejętności106:

Î Krytyczne myślenie i wnioskowanie: pomimo rozwoju sztucznej inteligencji,

na-dal nie jest możliwe zmuszenie maszyny do krytycznego myślenia. Moc obliczeniowa nie zastąpi w najbliższym czasie zdolności do oceny kontekstu sytuacji oraz wyciąga-nia wniosków, na podstawie których podejmuje się decyzje.

105 Na podstawie raportu: A. Davies, D. Fidler, M. Gorbis, ”Future Work Skills 2020”, Institute for the Future for the University of Phoenix Research Institute, 2011, s. 3-4. Dostępny na stronie: http://www.iftf.org/uploads/media/SR-1382A_UPRI_future_work_skills_sm.pdf [dostęp: 02.06.2014 r.].

tów czy kontrahentów pozwala nie tylko skutecznie łagodzić ewentualne napięcia, ale też odgadywać ludzkie oczekiwania, co pozwala osiągnąć zamierzone efekty. Jest to szczególnie ważne w profesjach, w których potrzeba budować relacje oparte na zaufaniu, do czego niezbędna jest zdolność empatii.

Î Sprawność adaptacyjna: bardzo pożądaną umiejętnością będzie zdolność do

ad-aptacji w zmieniających się okolicznościach i dopasowania się do sytuacji, a także znajdowania nieszablonowych i skutecznych rozwiązań pod presją czasu, wiążą-cych się na niższych stanowiskach z zadaniami manualnymi, na wysokich – z pracą umysłową.

Î Kompetencje międzykulturowe: w związku ze zglobalizowaniem się rynku pracy

będzie potrzebna umiejętność współpracy z ludźmi posługującymi się nie tylko in-nym językiem, ale też posiadającymi odmienne przekonania, wartości i światopogląd. Î Przetwarzanie danych: w związku z wytwarzaniem coraz większej ilości danych,

co-raz większą wartość będzie miała umiejętność wyciągania wniosków i podejmowa-nia decyzji w oparciu o te dane, w czym m.in. pomoże znajomość statystyki. Ponadto, pracownicy będą musieli posiadać umiejętność kwestionowania myślenia systemo-wego, umieć znajdować luki w przyjętym modelu postępowania i radzić sobie w sy-tuacji kryzysowej oraz radzić sobie z czasowym brakiem dostępu do danych. Î Praca z nowymi mediami: w związku z rozwojem nowych form i kanałów

komuni-kacji będzie konieczna umiejętność tworzenia oraz krytycznej analizy zasobów udo-stępnianych za pomocą nowych mediów. Stanie się niezbędne analizowanie mate-riałów graficznych i filmowych na poziomie obecnego słowa pisanego, ponieważ przenikną one do sfery codziennych czynności służbowych.

Î Interdyscyplinarność: biorąc pod uwagę fakt, że wydłuży się czas kariery

zawodo-wej, z pewnością konieczne może być przekwalifikowanie się. Poza tym, trzeba bę-dzie posiadać również wiedzę wykraczającą często poza naszą dyscyplinę, aby two-rzyć efektywne zespoły ze specjalistami z innych dziedzin.

Î Projektowanie pracy: rozwinie się dziedzina, która będzie miała na celu

utrzyma-nie higieny umysłu za pomocą projektowania własnego środowiska pracy, przez od-powiednie zaaranżowanie czynników zewnętrznych, gdyż nawet drobne szczegóły wnętrza, w którym pracujemy, mają bezpośredni wpływ na stan naszego umysłu, a więc i wyniki naszej pracy.

Î Praca w szumie: nadmiar danych powoduje tzw. szum informacyjny, dlatego

nie-zbędną umiejętnością stanie się zdolność do wyłuskania spośród tego szumu infor-macyjnego tych danych, które są nam potrzebne do wykonania zadania.

Î Dobra współpraca w przestrzeni wirtualnej: przestrzeń wirtualna, która stanie się

przez to pracownicy będą zmuszeni do współpracy bez możliwości fizycznego kon-taktu. Jedynym sposobem rozwiązania problemów i konfliktów staną się wideokon-ferencje i chaty. W takich sytuacjach umiejętność tworzenia dobrej atmosfery pracy będzie równie ważna, jak w sytuacji współpracy w środowisku rzeczywistym.

Wymienione umiejętności nie dotyczą jedynie pracowników wysoko wyspecjalizowanych, ale również osób, które wchodzą na rynek pracy po raz pierwszy (np. osoby młode, osoby karane, matki wychowujące do tej pory dzieci) lub powracający na rynek pracy po dłuższej przerwie, więc dotyczą również osób długotrwale bezrobotnych przed którymi jeszcze pozostało wiele lat aktywności zawodowej. Osoby projektujące działania mające na celu aktywizację osób bezrobotnych w dłuższej perspektywie powinny mieć na uwadze te umiejętności, gdyż kształcenie tylko umiejętności potrzebnych do wykonywania jednej określonej pracy nie zapewni zatrudnienia do końca życia. Również w ramach wykony-wania jednego zawodu, nawet pozornie prostego, pracownicy muszą być przygotowani do częstych zmian, aktualizacji wiedzy, trendów (np. fryzjerka, aby utrzymać się na rynku pracy musi ciągle podążać za zmieniającymi się modami, technikami strzyżenia, malowa-nia włosów, rodzajami farb).

Tendencje na rynku pracy są również silnie kształtowane przez procesy demograficzne. Utrzymujący się od kliku lat spadek urodzeń spowoduje obniżenie poziomu bezrobo-cia (nie tylko w skali Polski, ale w skali całej Europy). Podobnie jak ma to miejsce w wielu krajach o wyższym poziomie rozwoju ekonomicznego, Polska będzie w sytuacji, w której pozyskanie osoby nieaktywnej do pracy będzie dużym wyzwaniem (już obecnie przy ok. 2 mln osób bezrobotnych jest kilkaset tysięcy miejsc pracy), gdyż wszystkie osoby z minimalnymi umiejętnościami same będą mogły tę pracę znaleźć, a aktywizować trze-ba będzie tych, którzy są od rynku pracy najtrze-bardziej oddaleni. Praca nad przywróceniem kogokolwiek na rynek pracy będzie wymagała indywidualizacji podejścia, stosowania sze-rokiego wachlarza działań skierowanych do jednostki oraz wysokich kompetencji osób wspierających osoby bezrobotne w powrocie na rynek pracy.

Zapamiętaj

• Zmiany na rynku pracy będą wymuszały z jednej strony specjalizację w ramach danych zawodów, a z drugiej strony zmianę pracy i konieczność przekwalifikowania. Te dwa kierunki wymagają stałego podnoszenia i aktualizacji wiedzy i umiejętności.

• Osoby zajmujące się aktywizacją osób długotrwale bezrobotnych powinny znać tendencje i zmiany zachodzące na rynku pracy, m.in. umiejętności, które będą potrzebne w pracy w ciągu najbliższych lat, tak aby przygotowywać te osoby do pracy w dłuższej perspektywie.

Pytania i zadania kontrolne

ÎWybierz jedną z nowych ról zawodowych, które chciałbyś pełnić w najbliższej przyszłości i określ, jakie zadania przy-pisane do tej roli już wykonujesz, a do jakich musiałbyś się przygotować? Poszukaj szkoleń lub innych form dosko-nalenia zawodowego, dzięki którym mógłbyś uzupełnić swoje kwalifikacje, aby wykonywać te zdania.

ÎPorównaj listę umiejętności, które mogą nabyć osoby bezrobotne (np. twoi klienci) podczas typowych szkoleń (np. trening umiejętności społecznych) z listą umiejętności, które będą pożądane w ciągu najbliższych lat. W ilu punktach są one zbieżne? Jaki program szkoleń można zaproponować, aby zwiększyć poziom przynajmniej niektó-rych z umiejętności pożądanych na nowym rynku pracy?

Literatura

1. A. Davies, D. Fidler, M. Gorbis, “Future Work Skills 2020”, Institute for the Future for the University of Phoenix Research Institute, 2011. Dostępny na stronie: http://www.iftf.org/uploads/media/SR-1382A_UPRI_future_work_skills_ sm.pdf [dostęp: 02.06.2014 r.].

Adaptacja zawodowa – proces mający na celu przystosowanie pracowników do nowych

warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa i rynku pracy oraz przywrócenie aktywności zawodowej (ponowne zatrudnienie) osób, które utraciły pracę lub których zwolnienie jest planowane w związku z procesami restrukturyzacji.

Asystentura – towarzyszenie w rozwiązywaniu problemów lub wychodzenia z bezradności. Autoprezentacja – jedna z technik oddziaływania społecznego polegająca na wywołaniu

pozytywnej postawy u innej osoby (np. pracodawcy) poprzez przekazywanie jej informa-cji o osobie, manipulowanie własnym obrazem lub sytuainforma-cji.

Bezrobocie – zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej

poszuku-jących; są różne rodzaje bezrobocia:

Bezrobocie cykliczne (bezrobocie keynesowskie, bezrobocie koniunkturalne) –

bezro-bocie występujące podczas kryzysów ekonomicznych wywołane spadkiem koniunktury.

Bezrobocie sezonowe – bezrobocie spowodowane okresową zmiennością warunków

klimatycznych i cyklów produkcyjnych w niektórych rodzajach działalności gospodarki, zwłaszcza w rolnictwie.

Bezrobocie strukturalne – bezrobocie spowodowane niedostosowaniem struktury

po-daży pracy do struktury popytu na pracę (np. wg kwalifikacji).

Bezrobocie utajone (bezrobocie ukryte) – bezrobocie nie objęte statystyką; występuje

w postaci nadzatrudnienia (typowe w gospodarce socjalistycznej), przeludnienia agrarne-go (typowe dla krajów słabo rozwiniętych) lub bezrobocia wśród ludzi, którzy zrezygno-wali z poszukiwania pracy z powodu beznadziejności swoich usiłowań (typowe dla krajów rozwiniętych).

Coaching – interaktywny proces, który pomaga pojedynczym osobom lub

organiza-cjom w przyspieszeniu tempa rozwoju i polepszeniu efektów działania. Coachowie pra-cują z klientami nad zagadnieniami związanymi z biznesem, rozwojem kariery, finansami, zdrowiem i relacjami interpersonalnymi. Dzięki coachingowi klienci ustalają konkretniej-sze cele, optymalizują swoje działania, podejmują trafniejkonkretniej-sze decyzje i pełniej korzystają ze swoich naturalnych umiejętności.

Diagnoza – rozeznanie sytuacji ekonomicznej, rodzinnej, mieszkaniowej, zdrowotnej

Diagnoza psychologiczna – pełne badanie dotyczące psychologicznego

funkcjonowa-nia osoby obejmujące zbieranie, ocefunkcjonowa-nianie oraz interpretowanie wyników badań testo-wych, a także dodatkowych informacji, jak również przekazywanie informacji o badanej osobie. W czasie badania psychologicznego można wykorzystywać wiele różnych metod: badanie, ocenianie i interpretowanie otrzymanych wyników testów i inwentarzy, ob-serwację zachowania, wywiady z klientami i innymi zainteresowanymi osobami, a także analizę danych dotyczących edukacji, wykonywanego zawodu, stanu zdrowia czy innych danych psychologicznych.

Długotrwale bezrobotni – osoby bezrobotne pozostające w rejestrze powiatowego

urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich dwóch lat, z wy-łączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych w miejscu pracy.

Dojrzałość zawodowa (ang. career maturity) – repertuar zachowań związanych z

identy-fikacją, wyborem, planowaniem i realizacją celów zawodowych, dostępny danej osobie na poziomie porównywalnym z repertuarem zachowań w danej grupie rówieśniczej; znaj-dowanie się na średnim dla tej grupy wiekowej poziomie rozwoju kariery. Gotowość pod względem postaw i wiedzy do radzenia sobie z takimi zadaniami jak poszukiwanie pracy zawodowej, przygotowywanie się do niej, przystosowanie, dalszy rozwój oraz przejście na emeryturę.

Dokumenty aplikacyjne – zestaw dokumentów wymaganych do ubiegania się o

zatrud-nienie (życiorys zawodowy, list motywacyjny, referencje, kwestionariusz osobowy, świade-ctwa, dyplomy, zaświadczenia).

Doradca zawodowy – osoba udzielająca pomocy w formie grupowych i indywidualnych

porad zawodowych młodzieży i osobom dorosłym w wyborze zawodu, kierunku kształ-cenia i szkolenia, uwzględniając ich możliwości psychofizyczne i sytuację życiową, a także potrzeby rynku pracy oraz możliwości systemu edukacyjnego.

Doradztwo zawodowe (ang. counselling) – proces, w którym doradca zawodowy

poma-ga klientowi w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie samego w odniesieniu do środo-wiska pracy, aby umożliwić mu realistyczny wybór lub zmianę zatrudnienia lub też osiąg-nięcie właściwego dostosowania zawodowego.

Grupy wsparcia – rodzaj grup samopomocowych, dzięki którym uczestnicy mogą

wspie-rać się w pokonywaniu problemów, mają możliwości podzielenia się swoimi doświadcze-niami z innymi, wymiany informacji i pomysłów oraz zaoferowania wzajemnego wzmoc-nienia i wsparcia.

Indywidualny Plan Działania (IPD) – oznacza plan działań obejmujący podstawowe

usługi rynku pracy wspierane instrumentami rynku pracy w celu zatrudnienia bezrobot-nego lub poszukującego pracy.

Instrumenty rynku pracy – świadczenia i formy aktywizacji zawodowej wspierające

podstawowe usługi rynku pracy. Osoby bezrobotne mogą korzystać z następujących form aktywizacji zawodowej, przewidzianych ustawą z dnia 20.04.2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r., poz. 674, z późn. zm): dodatek ak-tywizacyjny; dokonanie podmiotowi prowadzącemu działalność gospodarczą refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotne-go; dokonanie podmiotowi prowadzącemu przedszkole lub szkołę niepubliczną refunda-cji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobot-nego; finansowanie kosztów zorganizowanego przejazdu bezrobotnych i poszukujących pracy, w związku z udziałem tych osób w targach pracy i giełdach pracy organizowanych przez wojewódzki urząd pracy w ramach pośrednictwa pracy; prace interwencyjne; pra-ce społecznie użyteczne; przyznawanie bezrobotnemu/absolwentowi pra-centrum integracji społecznej środków na podjęcie działalności gospodarczej, na założenie lub przystąpie-nie do spółdzielni socjalnej; roboty publiczne; staż; przygotowaprzystąpie-nie zawodowe dorosłych; refundacja kosztów opieki nad dzieckiem; refundacja kosztów poniesionych z tytułu opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne w związku z zatrudnieniem skierowane-go bezrobotneskierowane-go; stypendia w okresie kontynuowania nauki; zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania.

Instytucje rynku pracy – instytucje realizujące zadania państwa w zakresie

promo-cji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizapromo-cji zawodowej; zaliczamy do nich: publiczne służby zatrudnienia, Ochotnicze Hufce Pracy, agencje zatrudnienia, in-stytucje szkoleniowe oraz inin-stytucje dialogu społecznego i partnerstwa lokalnego.

Kwalifikacje zawodowe – układy wiedzy i umiejętności wymagane do realizacji

składo-wych zadań zawodoskłado-wych.

Ludność aktywna zawodowo (aktywni zawodowo) – obejmuje osoby pracujące w

go-spodarce narodowej oraz osoby zarejestrowane w urzędach pracy jako bezrobotne. Dane o cywilnej ludności aktywnej zawodowo służą jako podstawa do obliczenia stopy bezro-bocia rejestrowanego.

Ludność w wieku produkcyjnym – ludność w wieku zdolności do pracy: mężczyźni

18-64 lata, kobiety 18-59 lata.

Ludność w wieku nieprodukcyjnym – ludność w wieku przedprodukcyjnym tj. do 17 lat

oraz ludność w wieku poprodukcyjnym tj. mężczyźni 65 lat i więcej oraz kobiety 60 lat i więcej.

Ludność w wieku mobilnym – ludność w wieku produkcyjnym w wieku 18-44 lata. Mediacje – metoda rozwiązywania sporów lub konfliktów z udziałem niezależnego i

Mobilność zawodowa – elastyczność zawodowa, pozwalająca na dostosowywanie się

do nowych wymagań na stanowisku pracy, do nowych rozwiązań organizacyjnych, a tak-że do przekwalifikowania się.

Motywacja – zespół procesów psychicznych i fizjologicznych określający podłoże

ludz-kich zachowań i ich zmian to procesy motywacyjne. Procesy te ukierunkowują zacho-wanie jednostki na osiągnięcie określonych, istotnych dla niej stanów rzeczy, kierują wy-konywaniem pewnych czynności tak, aby prowadziły do zamierzonych wyników. Takim wynikiem może być zmiana warunków zewnętrznych, jak i zmiana we własnej osobie, zmiana własnego położenia.

Poradnictwo dialogowe – poradnictwo, w którym ma miejsce wspólne rozwiązywanie

problemu radzącego się w partnerskim dialogu z doradcą, układ angażujący refleksyjność obu uczestników relacji.

Poradnictwo dyrektywne – poradnictwo, które polega na instrumentalnym sterowaniu

radzącym się przez doradcę w sposób jawny lub ukryty.

Poradnictwo liberalne – poradnictwo polegające na zapewnieniu radzącemu się

kom-fortu psychicznego, poczucia bezpieczeństwa, akceptacji i wsparcia w samodzielnym dochodzeniu do zmian, poprzez korzystanie z zabiegów stymulujących rozwój jego „we-wnętrznej” świadomości i zwiększanie odwagi refleksyjnego ogarniania tożsamości.

Poradnictwo zawodowe (ang. guidance) – usługi i działalność, których celem jest

po-moc jednostkom w każdym wieku, na każdym etapie życia w podejmowaniu wyborów edukacyjnych, szkoleniowych i zawodowych oraz zarządzaniu karierą zawodową. Efektem procesu doradczego jest uzyskanie przez jednostkę optymalnej pozycji zawodowej oraz osiągnięcie rozwoju osobowego będącego źródłem satysfakcji i zaspokojenia potrzeb jednostki: psychicznych i materialnych.

Predyspozycje – naturalne lub wyuczone zdolności kandydata do pracy w określonej

dziedzinie zawodowej.

Profilowanie – dzielenie osób długotrwale bezrobotnych na grupy mające na celu

dosto-sowanie pomocy do ich indywidualnych potrzeb.

Rehabilitacja osób niepełnosprawnych – zespół działań, w szczególności

organizacyj-nych, leczniczych, psychologiczorganizacyj-nych, techniczorganizacyj-nych, szkoleniowych, edukacyjnych i spo-łecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej.

Rehabilitacja zawodowa – ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskanie

i utrzymanie odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.

Rehabilitacja społeczna – ma na celu umożliwianie osobom niepełnosprawnym

Stopa bezrobocia – procentowy udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie

cy-wilnej ludności aktywnej zawodowo. Ta grupa obejmuje wszystkich zdolnych do pracy w wieku od 15 do 65 (kobiety do 60, mężczyźni do 65) lat. Osoby nieosiągające lub prze-kraczające wymienione granice wieku stanowią odrębne kategorie, niezwiązane z poję-ciami bezrobocia.

Szkolenie – pozaszkolne zajęcia mające na celu uzyskanie, uzupełnienie lub

doskonale-nie umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub ogólnych, potrzebnych do wykonywania pracy, w tym umiejętności poszukiwania pracy.

Test – procedura diagnozowania, która może być zbiorem zadań, lub pytań, które w

wy-standaryzowanych warunkach mają wywołać określone rodzaje zachowań i dostarczać wyników o pożądanych właściwościach psychometrycznych, tj. posiadających wysoką rzetelność i trafność. W zakres pomiaru testowego mogą wchodzić: cechy osobowości, zdolności poznawcze, zainteresowania, uzdolnienia.

Trening pracy – różne formy szkolenia i przygotowania do samodzielnego wykonywania

pracy oraz stworzenie bezpiecznych warunków pozwalających wyprowadzić klienta z roli osoby bezrobotnej i wprowadzić w rolę osoby pracującej.

Trening umiejętności społecznych – szkolenie indywidualne lub grupowe mające

na celu nabycie kompetencji społecznych, które są niezbędne do prawidłowego wypeł-niania ról społecznych i zawodowych oraz decydują o stopniu samodzielności życiowej.

Usługi rynku pracy – usługi świadczone przez instytucje rynku pracy, do których

zalicza-my: pośrednictwo pracy, usługi EURES, poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa, pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, organizacja szkoleń.

Wykluczenie społeczne – brak lub ograniczone możliwości uczestnictwa, wpływania,

korzystania osób i grup z podstawowych praw, instytucji publicznych, usług, rynków, które powinny być dostępne dla każdego.

Zatrudnienie socjalne – forma wsparcia osób bezrobotnych polegająca na połączeniu

wykonywania pracy z nabywaniem kompetencji społecznych i kwalifikacji zawodowych. Jego celem jest umożliwienie zdobywania doświadczenia zawodowego osobom, które mają trudności z wejściem na rynek pracy. Podstawowe formy pomocy zatrudnienia so-cjalnego to: zajęcia prowadzone przez centra integracji społecznej, zajęcia w klubach inte-gracji społecznej i zatrudnienie wspierane.

Zatrudnienie wspierane – zatrudnienie osoby bezrobotnej, która ukończyła zajęcia

w centrum integracji społecznej refundowane przez urząd pracy w określonym procencie wynagrodzenia.

W dokumencie 09_Praca socjalna z osobami bezrobotnymi (Stron 182-194)